چگونه به جنگ سرطان سینه برویم

معصومه حیدری پارسا /خبر‌نگار

سالانه حدود ۱۰ هزار نفر در ایران به سرطان سینه مبتلا می‌شوند؛ یعنی از هر ۱۲ زن در کشور، یک نفر تا پایان عمر به سرطان سینه دچار می‌شود و این در حالی است که با خود بیماریابی یا خودآزمایی بالینی پستان می‌توان به تشخیص زود هنگام سرطان و درمان آن کمک کرد. در این‌باره با دکتر حسین فودازی - دبیر انجمن رادیو‌تراپی آنکولوژی ایران - گفت‌وگو کرده‌ایم.

چند درصد از سرطان‌های سینه ارثی هستند؟
حدود ۱۰ درصد از سرطان‌های سینه ارثی هستند و خودبیماریابی یا خودآزمایی بالینی سینه‌ها بیشتر از ماموگرافی در تشخیص زودهنگام سرطان اهمیت دارد. موضوع مهم این است که این سرطان شایع‌ترین سرطان در زنان کشور است، به‌طوری که از هر ۱۲ زن در ایران، یک‌نفر تا پایان عمرش به این سرطان دچار می‌شود وحدود ۱۰هزار نفر در ایران از سرطان سینه رنج می‌برند.

شیوع سرطان سینه از چه سنی است؟
شیوع این بیماری با افزایش سن بیشتر می‌شود به‌طوری که از دهه پنجم و ششم زندگی این شیوع افزایش پیدا می‌کند و در دهه هفتم به اوج خود می‌رسد، احتمال ابتلا به سرطان سینه در افرادی که فامیل درجه یک آنها به این عارضه دچار هستند، بین ۲ تا ۳ برابر بیشتر است.

 اینکه گفته می‌شود ۹۰درصد از سرطان‌های سینه ژنتیکی است صحیح است؟ 
 نه اینطور نیست. ۹۰ درصد از سرطا‌ن‌های سینه ژنتیکی نیستند و حدود 5 تا ۱۰ درصد از سرطان‌های سینه ارثی هستند که در این موارد ژن‌های BRCA1 و BRCA2 نقش دارند، توجه به این نکته ضروری بوده که ژنتیک با سابقه خانوادگی متفاوت است.

معمولا چه عواملی در ابتلا به سرطان سینه مؤثر هستند؟
قاعدگی زودرس (شروع قاعدگی در سن زیر ۱۲سالگی) یا یائسگی دیررس (پس از سن ۵۰ تا ۵۵ سالگی)، ابتلا به اضافه وزن و چاقی و مصرف دخانیات مانند سیگار در ابتلا به سرطان سینه مؤثر هستند. زنانی هم که صاحب فرزند نشده‌اند یا اینکه فرزند خود را شیر نمی‌دهند، بیشتر مستعد ابتلا به این سرطان هستند. به همین سبب غربالگری در سرطان سینه بسیار اهمیت دارد به این صورت که ما باید این سرطان را در مراحل ابتدایی آن کشف کنیم. اگر سرطان سینه در مراحل ابتدایی کشف شود با درمانی سبک این عارضه بهبود پیدا می‌کند و نیاز به درمان‌های سنگین و پرهزینه نیست.

برای غربالگری چه باید کرد؟
خوشبختانه غربالگری سرطان سینه در کشور ما آغاز شده است. وزارت بهداشت، درمان و اداره سرطان با توزیع امکانات در مراکز بهداشتی مختلف و حمایت انجمن‌ها به‌ویژه انجمن رادیوتراپی آنکولوژی ایران سعی می‌کند که در پیشبرد غربالگری سرطان سینه در ایران نقش داشته باشد. اما توصیه ما این است که زنانی که هیچ سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان سینه یا تخمدان در فامیل درجه یک آنها وجود ندارد باید پس از سن ۵۰ سالگی به پزشک یا جراح مراجعه کنند تا سینه آنها معاینه شود. انجام ماموگرافی از سینه‌ها سالانه یک‌بار پس از سن ۵۰ سالگی برای زنان ضروری است، البته خودبیماریابی یا خودآزمایی بالینی سینه از ماموگرافی اهمیت بیشتری دارد. همچنین زنان در هر سنی پس از اتمام دوره قاعدگی باید ماهانه یک‌بار سینه‌های خود را معاینه کرده تا درصورت وجود هر توده غیرطبیعی، جدید یا اختلال در شکل ظاهری سینه‌ها مانند فرورفتگی نوک سینه‌ها یا ترشح خون از سینه‌ها به پزشک مراجعه کنند.

آیا وجود توده در سینه نشان سرطان است؟
نه. وجود هر توده‌ای در سینه‌ها به معنی ابتلا به سرطان نیست زیرا بسیاری از اوقات ضایعات کیستیک یا کیست‌های خوش‌خیم هم ظاهری شبیه توده‌های سینه‌ای دارند اما لازم است افراد با مشاهده علائم ذکر شده به‌ویژه کسانی که سابقه خانوادگی سرطان سینه را دارند، تحت بررسی قرار بگیرند. همچنین می‌توان با خودآزمایی بالینی سینه، معاینات بالینی، ماموگرافی در سن بالای ۵۰ سال و سونوگرافی، توده‌های سینه در اندازه یک‌سانتی‌متر را به خوبی تشخیص دهیم و این توده‌ها را می‌توانیم با جراحی و هورمون‌درمانی، درمان قطعی کنیم، بنابراین در این موارد به درمان‌های سنگین‌تر و پرهزینه‌تر مانند شیمی‌درمانی و درمان هدفمند نیاز نیست.

راه‌های درمان سرطان سینه تنها شیمی‌درمانی است؟
اتفاقا خیلی مواقع درمان اصلی سرطان پستان جراحی و پرتودرمانی و هورمون درمانی است و ممکن است اصلا شیمی‌درمانی استفاده نشود و جزو یک درمان تکمیلی در نهایت مورد استفاده قرار گیرد. البته درمان‌های پرتودرمانی نیاز به دستگاه‌های شتاب‌دهنده خطی دارد که تعدادش در کشور کم است و تنگناهایی هم برای تهیه این دستگاه‌ها وجود دارد که وزارت بهداشت در تلاش برای رفع و واردات این دستگاه‌هاست تا بیماران در لیست طولانی‌مدت انتظار رادیوتراپی قرار نگیرند.