کنترلی بر بازار برنج نیست

مهسا طالبی | رشت-خبرنگار


گیلان دومین استان تولیدکننده برنج کشور است و به طور میانگین 750 هزار تن برنج سفید در آن تولید می‌شود. به گفته متولیان جهاد کشاورزی استان، شرایط آب و هوایی مناسب طی سال جاری منجر به افزایش 8 تا 10 درصدی تولید برنج سفید در استان شده است. کشاورزان با افزایش هزینه‌های کشت از دستمزد نشاکار گرفته تا نهاده‌های کشاورزی مواجهند، اما از طرف دیگر امیدوارند در پایان سال زراعی بتوانند محصول خود را با قیمت مناسب همگام با افزایش هزینه تولید به فروش برسانند، این در حالی است که حضور دلالان و واسطه‌ها در بازار برنج موجب می‌شود آنها نتوانند سود مناسبی از فروش محصول کسب کنند.

 پیش از برداشت، قیمت هر کیلو برنج هاشمی و دم‌سیاه در استان به مرز 26 هزار تومان رسید، اما اکنون در استان قیمت این ارقام به شدت با کاهش مواجه است. در گیلان قیمت این ارقام بین 11 هزار و 500 تا 14 هزار تومان در هر کیلوست، اما در سایر نقاط کشور، به خصوص نوع مرغوب آن در قالب بسته‌بندی‌های شرکت‌های مختلف گاه به کیلویی ۳۰ هزار تومان هم می‌رسد. در حال حاضر بین بسته‌بندی شرکت‌هایی که برند هستند، برنج مرغوب استان مانند هاشمی از کیلویی ۲۲ تا ۳۰ هزار تومان عرضه می‌شود و بسته‌بندی‌ها ۱۰ کیلوگرمی است، اما در بازار گیلان کشاورزان ناچارند اغلب در همان کارخانه برنجکوبی بخش زیادی از برنج خود را بفروشند تا بتوانند بدهی خود را پرداخت کنند و سپس مقدار کمی از آن را که نیم‌‌دانه است، مصرف کنند.


سودی به برنجکاران نمی‌رسد

یک برنجکار رشتی در گفت‌و‌گو با همشهری به فروش محصول خود به فردی که در کار فروش برنج است، اشاره می‌کند و می‌گوید: محصولم را به دلیل بدهی فروختم. یک کیسه ۸۰ کیلویی برای خودم نگه داشتم که برنج سالم بوده و یک کیسه هم ۵۰ کیلویی و نیم‌دانه است. بقیه برنج را که محصول یک هکتار مزرعه است، فروخته‌ام.«بهمن حق‌پرست» با اشاره به این‌که سودی به برنجکاران نمی‌رسد، ادامه می‌دهد: قطعا فروشنده به همین صورت آن را نمی‌فروشد. ابتدا برنج‌ها را جداسازی و الک می‌کند و بعد به چند برابر قیمت می‌فروشد. 

وقتی به این برنجکار می‌گوییم قیمت برنج برخی شرکت‌های برند به کیلویی ۳۰ هزار تومان هم می‌رسد، تعجب می‌کند و می‌گوید: اگر با چنین رقمی برنجکار می‌توانست محصولش را بفروشد وضعش خوب می‌شد. ما حتی ابزارآلات اختصاصی برای کشت برنج نداریم و باید کارگر بگیریم تا با ماشین‌های مکانیزه قسمتی از عملیات کشت انجام شود.حق‌پرست اظهار می‌کند: طبق اعلام امسال سازمان صنعت، معدن و تجارت گیلان، نرخ حق‌العمل‌کاری شالیکوبی‌های سنتی به ازای هر کیلوگرم شلتوک 3700 ریال و شالیکوبی‌های مدرن 4 هزار ریال است. به همین علت من و بسیاری از برنجکاران دیگر در ازای کوبیدن برنج، محصول خود را به کارخانه شالیکوبی فروختیم.


دست‌های پنهان در بازار برنج

با نگاهی به وضعیت بازار برنج گیلان می‌توان نتیجه گرفت که امسال نیز عملا سودی به برنجکار نمی‌رسد. قیمت‌ها را دست‌های پنهان این بازار تعیین خواهند کرد و سود نهایی را همان‌ها می‌برند. در این خصوص معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان از نبود نظارت بر کار دلالان برنج انتقاد می‌کند و می‌گوید: هیچ کنترلی بر واسطه‌گری بازار محصولات کشاورزی از جمله برنج وجود ندارد. «مسعود الماسی» با اشاره به سال خوب برای برنجکاران و پیش‌بینی فروش مناسب محصول می‌افزاید: یکی از مسائلی که موجب می‌شود برنجکاران نتوانند سود خوبی از فروش برنج داشته باشند، واردات برنج خارجی است. خوشبختانه به دستور دولت، توزیع برنج خارجی در بازار به بعد از فروش برنج‌های داخلی موکول شده است، اما مهم‌ترین عاملی که موجب می‌شود قیمت برنج از مزرعه تا بازار تفاوت کمتری داشته باشد، کوتاه‌تر شدن دست دلالان برنج است.

 وی بیان می‌کند: در حال حاضر کنترلی بر دلالی در محصولات کشاورزی از جمله برنج وجود ندارد. اگرچه برخی از واسطه‌های منصف تسهیل‌کننده فروش برنج داخلی در بازار هستند، اما اگر نظارتی بر کار آنها وجود داشته باشد، سود بیشتری از فروش برنج نصیب برنجکاران خواهد شد. به گفته معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان، قیمت فروش برنج به صورت عمده 7 درصد کمتر از فروش این محصول به صورت جزئی است. با این حال بررسی وضعیت قیمت در سایت‌های آنلاین فروش برنج نشان می‌دهد این تفاوت قیمت بین ۷ تا ۳۲ درصد است.‌


نگرانی برنجکاران

 همزمان با ورود برنج جدید به بازار، برنجکاران نگران عرضه برنج‌های خارجی وارداتی به فروشگاه‌ها هستند. پیشتر نیز «صادق حسنی» نماینده رشت در مجلس شورای اسلامی با اشاره به قدرت بسیار زیاد رانت‌خواران در حوزه واردات برنج گفته بود: قیمت برنج را در بازار، سازمان‌ها و عده‌ای از افراد غیر رسمی تعیین می‌کنند و وزارت جهاد کشاورزی نقش چندانی در این زمینه ندارد. وی تاکید کرده بود: طبق آمار مجلس، کشور ما در بدبینانه‌ترین حالت به واردات 500 هزار تن برنج نیاز دارد، اما به واسطه کارشکنی دلال‌ها 2 میلیون تن برنج وارد کشور می‌شود. به گفته این نماینده، واردکنندگان برنج از ارز 4200 تومانی برای واردات این محصول استراتژیک استفاده می‌کنند، اما قیمت بالای برنج وارداتی در بازار نشان می‌دهد که افزایش قیمت آن از سوی دست‌های پنهان انجام می‌شود.

در همین زمینه دبیر انجمن برنج کشور در گفت‌وگو با همشهری بیان می‌کند: برنجی که امروز عرضه می‌شود به هیچ عنوان دست تولیدکننده نیست، بلکه از دست تولیدکننده درآمده است و توسط کارخانه‌داران یا دلالان به فروش می‌رسد. وضعیت به گونه‌ای شده که وقتی از مغازه‌داران و دلالان دلیل گرانی برنج را می‌پرسیم، می‌گویند مگر ما از گوشت‌فروشان و مرغ‌فروشان کمتریم؟! «جمیل علیزاده شایق» می‌گوید: اگر همه ما قیمت تمام شده هر محصول به علاوه سود عادلانه آن را درنظر بگیریم، مشکل حل خواهد شد. وی بیان می‌کند: قیمت عادلانه برنج در این مقطع، از ۱۳ هزار تا 13 هزار و 500 تومان نباید بیشتر باشد. تا چند وقت پیش نیز همین قیمت بود. برنجکاران محروم‌ترین و مظلوم‌ترین قشر در زمینه افزایش قیمت‌ها هستند. برنج زیر دست آنها به عمل آمده است. اگر فروشندگان برنج‌ مقداری انصاف داشتخ باشند، مشکلی پیش نخواهد آمد.


عوامل افزایش تولید برنج در گیلان

 رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان می‌گوید: 35 درصد برنج مصرفی کشور در شالیزارهای استان تولید می‌شود. «علی درجانی» ادامه دهد: افزایش سطح زیر کشت ارقام پرمحصول، شرایط مساعد آب و هوایی، استفاده از دانش کشاورزی در مزارع و تامین بذر مناسب از مهم‌ترین عوامل افزایش تولید برنج در سال جاری است.