عمران شهری
# انزلی‌چی نماد بصری نیست
برخی فعالان فرهنگی و مدنی از نصب نماد #انزلی‌چی در موج‌شکن قدیمی این شهرستان انتقاد کردند / یک گرافیست: نماد #انزلی‌چی برای گردشگر خارجی‌زبان جذابیت ندارد
مریم ساحلی | بندر انزلی-خبرنگار
طراحی و جانمایی نمادها مبحثی قابل تامل در زیباسازی شهرهاست. این روزها در فضای مجازی انزلی بازتابی از نقدها و نظرات پیرامون جانمایی یک نماد انعکاس یافته است. #انزلی‌چی نمادی است که اخیرا طراحی و عنوان شده که قرار است در موج‌شکن قدیمی انزلی نصب شود، اما جانمایی این نماد مورد انتقاد برخی فعالان فرهنگی و مدنی این شهر ساحلی قرار گرفت. منتقدان جانمایی این نماد با تاکید بر اهمیت نقاط گردشگری شناخته شده و در دسترس شهر نظیر بلوار و موج‌شکن معتقدند؛ سطح تعاملات با گردشگران در این اماکن باید افزایش یابد.
در حالی که مخاطبِ نماد #انزلی‌چی، فقط اهالی این شهر هستند و بسیاری از مخاطبان نادیده انگاشته می‌شوند.از سوی دیگر منتقدان بر این باورند که تناسبی بین جانمایی این نماد و بستر آن وجود ندارد. به اعتقاد آنها، بافت اماکنی مانند موج‌شکن قدیمی انزلی، بخشی از هویت مردم شهر محسوب می‌شود و باید برای حفظ آن کوشید و اگر نمادی به آن افزوده می‌شود، باید تناسب نماد با بافت در نظر گرفته شود. منتقدان با تکیه بر همین دلایل، نامه‌ای با مضمون «انتقاد به جانمایی نماد #انزلی‌چی» از سوی انجمن طرفدان توسعه انزلی به شهردار این شهر نوشتند.
جانمایی بر اساس ماهیت طرح
یک عضو شورای شهر انزلی که کارشناس ارشد رشته معماری است در گفت‌وگو با همشهری اظهار می‌کند: نماد #انزلی‌چی با هدف این‌که نشان و مهری برای انزلی باشد و به نمادی برای عکس گرفتن گردشگران و انزلی‌چی‌ها در موج‌شکن قدیمی شهر شود، انتخاب و برای برخورداری نماد از خط نستعلیق به یک طراح توانمند در این خط سپرده شد. «تهمتن وکیل منفرد» با تاکید بر اهمیت جانمایی نمادها در پاسخ به انتقادات مطرح شده می‌گوید: این نماد بنا به ماهیتش در هر مکانی نمی‌تواند نصب شود و نیازمند فضایی برای نصب است که پس‌زمینه‌اش خالی باشد تا به خوبی دیده شود.
در واقع نماد #انزلی‌چی به صورتی قرار می‌گیرد که وقتی کسی برای عکس گرفتن در سمت چپش می‌ایستد، چشم‌انداز بندر، پل و مناره در سمت راست او نمایان باشد. از سوی دیگر این نماد از موج‌شکن جدید هم پیدا خواهد بود.این عضو شورای شهر انزلی با بیان این‌که مشاوران حاضر در کمیسیون زیباسازی از مهندسان مجرب شهر هستند، می‌گوید: شهرداری و شورای اسلامی شهر پذیرای طرح‌ها و ایده‌های مردم در این عرصه هستند. همه کسانی که انتقادها و پیشنهادهایی در زمینه زیباسازی شهر دارند، می‌توانند در کمیسیون زیباسازی به طرح انتقادها و پیشنهادهای خویش بپردازند تا به نتایج مطلوب در این حوزه دست یابیم.
اهمیت طراحی نمادهای بصری
یک گرافیست عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان این‌که نمادهای بصری در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شوند و محل قرارگیری آنها نیز متفاوت است، به همشهری اظهار می‌کند: نمادها کارکردهای متفاوتی دارند. از ویژگی‌های یک نماد بصری خوب، بومی بودن آن است. یعنی یادآور شماری از نشانه‌های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی مکانی که تندیس یا نماد در آن نصب می‌شود، باشد. همچنین نماد بصری مناسب باید زیبایی لازم را داشته باشد و جنبه‌های زیباشناسی در آن لحاظ شود تا وقتی یک غیر بومی به شهر می‌آید، جذب این نمادهای بصری شود.
«آرمان داوودی» بیان می‌کند: طراحی و جانمایی گرافیک محیطی، ساخت تندیس، نقش برجسته و سایر نمادهای دیداری، بیشتر از سوی شهرداری‌ها به آنها پرداخته می‌شود. به عنوان مثال می‌توان از شهرداری‌های مناطق 22گانه تهران یاد کرد که در این زمینه فعالیت خوبی دارند و از مشارکت بهترین هنرمندان در این حوزه بهره می‌برند. در شهرهای کوچک‌تر هم می‌توان به قزوین، اسلامشهر، رشت و مشهد توجه داشت.
چالش موجود
این دانش‌آموخته دکترای فلسفه هنر می‌افزاید: در طراحی نمادهای شهری، معمولا با اعمال سلیقه مدیران تصمیم‌گیرنده مواجه هستیم و متاسفانه به کارشناسی مناسب هم چندان توجه نمی‌شود. در حالی که مدیران این حوزه باید از یک تیم کارشناسی خبره دعوت کنند؛ نمادها به صورت 3بعدی طراحی و در صورت لزوم ماکت آنها تهیه شود؛ نظرسنجی انجام گیرد و با انجام آزمون و خطا به نتیجه مطلوب در زمینه‌هایی نظیر چگونگی ابعاد، زاویه دید و نورپردازی دست یافت.
وی ادامه می‌دهد: اگر روند انجام کار به صورت اصولی و دقیق نباشد، ممکن است اثر در کوتاه‌مدت برای افراد بومی و مسافران جذاب باشد، اما پس از مدتی جذابیت خود را از دست بدهد.داوودی یادآور می‌شود: برج آزادی تهران تلفیقی از معماری اسلامی ایرانی است. از نظر محتوا و جزییاتی که در آن رعایت شده و از نظر زیبایی و کاربرد پس از گذشت 50 سال هنوز تازه است و از نمادهای اصلی شهر تهران محسوب می‌شود. همچنین مناره انزلی پس از حدود 200 سال همچنان زیباست، اما در بلوار انزلی، ورودی و میدان اصلی شهر نماد ماندگاری نداریم. این دانش‌آموخته دکترای فلسفه هنر می‌گوید: برای مفاخر انزلی هم کار چندانی نشده است. این شهر با صیادی، کشاورزی، فوتبال و گردشگری زنده است و در ساخت نمادها این موارد نباید مغفول بمانند.
اهمیت جانمایی نمادها
داوودی درباره نماد #انزلی‌چی می‌گوید: این اثر یک نماد نوشتاری است که در طراحی آن از خط نستعلیق به عنوان خطی فرهنگی استفاده شده است. بنابراین برای گردشگر خارجی‌زبان که زبان فارسی را نمی‌شناسد و نمی‌تواند بخواند جذابیتی ندارد، به همین دلیل از نظر من نماد بصری محسوب نمی‌شود. وی ادامه می‌دهد: نماد بصری بدون نوشتار است و اگر از علائم نوشتاری استفاده می‌شود، برای افراد غیر بومی و غی رفارسی‌زبان باید دارای جاذبه باشد. البته جانمایی اثر هم با توجه به بافت موج‌شکن قدیمی انزلی، مناسب نیست.
این دانش‌آموخته دکترای فلسفه هنر با بیان این‌که دروازه قرآن شیراز پس از این همه سال همچنان زیبا و دارای جذابیت است، اظهار می‌کند: انزلی دچار مشکلات زیادی در حوزه زیباسازی است. در سال‌های اخیر برای ورودی شهر انزلی، دروازه‌ای کار شده که در شان شهری همچون انزلی نیست. متاسفانه ما هنوز نتوانستیم یک نماد مناسب به شهر بیفزاییم؛ در حالی که شهرمان در طول سال میزبان گردشگرانی است که به نوعی سفیران فرهنگی هستند.
ضرورت دقت در طراحی نمادهای شهری
«آرمان داوودی» عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید: طراحی نمادهای شهری به‌ویژه برای شهری مانند بندر انزلی که تاکنون کار چندان چشمگیری برای آن انجام نشده باید با دقت و حوصله بیشتری همراه باشد.
