پیامدهای اقتصادی امنیتی یک حمله

جواد نصرتی _ خبرنگار

حمله پهپادی یمنی‌ها به تأسیسات نفتی حیاتی عربستان سعودی، بازارهای جهانی را متلاطم و دنیا را وارد آزمونی جدی برای جبران افت شدید تولید نفت کرده است.

گروه انصارالله که در یمن درگیر جنگ با عربستان سعودی است، شنبه با 10پهپاد در عملیاتی غافلگیر‌کننده به تأسیسات نفتی عربستان سعودی در عمق این کشور، حمله کرد و 2 واحد تولیدی در تأسیسات بقیق را در قلب صنعت نفت عربستان سعودی به تعطیلی کشاند. این حملات، در تأسیسات خریص در نزدیکی بقیق هم خساراتی به بار آورد.
این حملات پهپادی، در شرایطی  انجام گرفت که بازارهای جهانی تعطیل بودند اما با شروع به‌کار دوباره آنها از امروز، تأثیرات آن مشخص خواهد شد. به گزارش رویترز، کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که این حمله، تا چند دلار قیمت نفت را بالا خواهد آورد. بلومبرگ در گزارشی نوشته است، با توجه به آنکه جزئیات زیادی درباره میزان خسارات وارده منتشر نشده است، ‌به سختی می‌توان واکنش دقیق بازار را پیش‌بینی کرد. با این حال، در همین گزارش پیش‌بینی شده است که این اتفاق در عربستان، بازارها را دچار نوسان کند.

بحران در بازارهای جهان 
این حمله، در تولید  5.7 میلیون بشکه نفت در روز، یعنی بیش از نیمی از تولید روزانه عربستان سعودی که معادل 5تا 6درصد تولید روزانه در دنیاست اختلال ایجاد کرده است؛ درحالی‌که در نخستین واکنش‌ها گفته می‌شد تأسیسات آسیب‌دیده ظرف چند روز به چرخه تولید بازخواهند گشت، رویترز دیروز به نقل از منبع مطلع خبر داد که این تأسیسات «نه طی چند روز که طی چند هفته» به‌صورت کامل به چرخه تولید بازخواهند گشت.
غیبت طولانی مهم‌ترین تأسیسات نفتی عربستان از چرخه تولید، به این معناست که کاهش عرضه چشمگیری در بازارهای نفت در هفته‌های پیش رو احساس خواهد شد و در این شرایط، ذخایر استراتژیک کشورهای مختلف ازجمله آمریکا نقشی حیاتی خواهند داشت.

توسل به ذخایر استراتژیک
جیسون بوردوف، مدیر مرکز سیاست‌های جهانی انرژی در دانشگاه کلمبیا در نیویورک به نیویورک‌تایمز گفته است: «قیمت نفت بر اثر این حمله جهش خواهد داشت و اگر اختلال در تولید عربستان طولانی باشد، آزاد کردن ذخایر استراتژیک محتمل و منطقی خواهد بود.»
آمریکا پیش‌تر با آژانس بین‌المللی انرژی برای جبران کاهش تولید همکاری کرده است. 
به گزارش بلومبرگ، تمامی کشورهای عضو این آژانس ملزم هستند که به اندازه 90روز واردات نفت خود را به‌عنوان ذخایر اضطراری انبار کنند. کشورهایی مانند چین و هند هم که عضو این آژانس نیستند، ذخایر اضطراری خود را دارند.
دولت آمریکا بلافاصله بعد از انجام حملات پهپادی، اعلام کرد که آماده است با برداشت از ذخایر استراتژیک خود، کمبود تولید عربستان را جبران کند. ریک پری، وزیر انرژی آمریکا در بیانیه‌ای از آمادگی برای همکاری در این زمینه خبر داده و به مسئولان زیرمجموعه دستور داده است تا با آژانس بین‌المللی انرژی که در پاریس مستقر است همکاری کنند «تا اگر نیاز باشد، گزینه‌های ممکن را برای همکاری‌های جمعی جهانی» بررسی کنند.
ذخایر استراتژیک نفتی آمریکا که به‌شدت محافظت می‌شوند انبارهایی زیرزمینی در تگزاس و لوئیزیانا هستند که هم‌اکنون، 645میلیون بشکه را در خود نگهداری می‌کنند. این میزان نفت، ‌معادل مصرف آمریکا در یک‌ ماه است. عربستان سعودی هم احتمالا از برخی ذخایر نفتی خود که در انبارهایی در داخل این کشور و همینطور سایت‌هایی در مصر، ژاپن و هلند نگهداری می‌شود استفاده کند. با این حال میزان نفت انبار شده در این سایت‌ها در سال‌های اخیر به‌شدت کاهش یافته است.

ضربه به آرامکو
این حملات پهپادی، تنها چند روز بعد از آن انجام شد که آرامکو، شرکت نفتی دولتی عربستان سعودی، عرضه اولیه سهام خود را شروع کرد. آرامکو که به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت نفتی دنیا شناخته می‌شود، امیدوار است بخش چشمگیری از سهام خود را بفروشد و گفته می‌شود نخستین فروش سهام این شرکت، ماه نوامبر انجام خواهد شد. بلومبرگ گزارش داده است که حمله پهپادی به مهم‌ترین تأسیسات نفتی آرامکو، ارزش سهام این شرکت را پایین خواهد آورد. این حمله همچنین تأثیری منفی بر بازارهای کشورهای خلیج‌فارس گذاشت و دیروز، شاخص سهام تی‌ای‌اس‌آی در بورس عربستان 2.3درصد سقوط کرد. دیروز همچنین شاخص بی‌کی‌پی در کویت 1.1درصد و شاخص دی‌اف‌ام‌جی‌آی در دوبی هم 0.8درصد سقوط را ثبت کرد.

تشدید تنش‌های منطقه‌ای 
علاوه بر تأثیرات این حمله بر بازارهای جهانی، این حمله باعث افزایش تنش‌ها در منطقه هم شده است. بلافاصله بعد از انتشار خبر حمله، وزیر امورخارجه آمریکا انگشت اتهام را به سمت ایران نشانه رفت و گفت که دولت ایران به یمنی‌ها کمک کرده است. پمپئو در حالی ایران را متهم کرده که در این حمله نقش داشته که گروه انصارالله یمن، مسئولیت این حمله را به‌عهده گرفته است. از طرفی اتهام وزیر امور خارجه آمریکا، از سوی دولت ایران رد شده است. علاوه بر آن، برخی رسانه‌ها گزارش دادند با توجه به فاصله بسیار دور این تأسیسات از مرز یمن با عربستان، احتمال انجام آن از خاک عراق مطرح است. وال‌استریت حتی گزارش داد که برخی منابع گفته‌اند ممکن است این حملات با استفاده از موشک کروز از داخل خاک عراق انجام شده باشد. با این حال نخست‌وزیری عراق در بیانیه‌ای‌، رسما اعلام کرد که از خاک این کشور برای حمله به تأسیسات عربستان استفاده نشده است.
دیروز، اتحادیه اروپا هم به این حملات واکنش نشان داد و نسبت به «بی‌ثباتی و تهدید امنیتی منطقه» هشدار داد. به گزارش بی‌بی‌سی‌، یکی از سخنگویان مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته است: « حمله دیروز پهپادها به تاسیسات نفتی آرامکو در عربستان تهدیدی واقعی برای امنیت منطقه است. در زمانی که تنش ها در منطقه روبه افزایش است. این گونه حملات تلاش های موجود برای کاهش تنش‌ها و همچنین گفتگوها در این زمینه را تحت الشعاع قرار می دهد.»

 آسمان عربستان، بی‌دفاع در برابر یمنی‌ها

 نفوذ یمنی‌ها به تاسیسات نفتی بقیق و خریص در عمق خاک عربستان، این سؤال جدی را مطرح کرده است که پدافند هوایی عربستان چطور متوجه این حمله پهپادی نشده است.  این تاسیسات، به واسطه اهمیت بسیار زیاد آنها در تولید روزانه نفت در عربستان سعودی، از نظر دفاعی بسیار مورد توجه دولت عربستان قرار دارند و پیش‌تر هم در سال 2006، حمله القاعده به آنها دفع شد. اما این بار یمنی‌ها، با حمله به آنها، پدافند هوایی عربستان را غافلگیر و شرمسار کرده است. اولین بار حمله پهپادی به غرب عربستان در میانه‌ ماه می‌توسط یمنی‌ها، زنگ خطر را برای دفاع هوایی عربستان به صدا درآورد. آن حمله باعث قطع جریان نفت در لوله‌های انتقال نفت شد. عربستان، در سال‌های اخیر یکی از بزرگ‌ترین خریداران تسلیحات از سوی آمریکا و دیگر کشورها بوده و انتظار این بوده است که در مقابل با گروه کم‌بضاعت انصارالله، عملکرد بهتری داشته باشد. با این حال، ریاض نه‌تنها در نبرد مستقیم با حوثی‌ها در خود یمن زمینگیر شده است که در داخل هم به‌شدت از حملات پهپادی آنها ضربه خورده است. عربستان در تاسیسات نفتی خود خلیج‌فارس، از سیستم‌های دفاع موشکی هاوک استفاده می‌کند و یکی از استفاده‌کنندگان فعال موشک‌های دفاع هوایی پاتریوت است. آنها همچنین سابقه ساقط کردن پهپادهای یمنی‌ها با استفاده از جنگنده‌های اف-15را هم دارند. اما این تسلیحات هم مانع نفوذ پهپادی حوثی‌ها نشده است. رویکرد یمنی‌ها در استفاده از پهپاد‌ها بعد از آن جدی شد که عربستان سعودی توانست به حملات موشکی آنها واکنش نشان دهد. براساس برخی گزارش‌ها، آنها پهپادهایی در اختیار دارند که برد عملیاتی 1600کیلومتر دارند. در برخی گزارش‌های غیررسمی، به مسئله آموزش نیروی انسانی در نیروهای نظامی عربستان هم پرداخته شده است. براین اساس، نیروهای انسانی در ارتش عربستان، همگام با به روزرسانی تسلیحاتی آن آموزش ندیده‌اند و همین می‌تواند یکی از عوامل ناکامی ارتش عربستان در مقابله مؤثر با حملات پهپادی یمنی‌ها باشد.



آرامکو در یک نگاه 
آرامکو، شرکت نفتی دولت عربستان که بزرگ‌ترین شرکت نفتی دنیاست، به‌صورتی سنتی میانه‌ای با شفافیت و اعلام درآمد‌ها و داده‌ها نداشته است. با این حال، تصمیم رهبران عربستان برای فروش سهام این شرکت، درهای آن را رو به دنیا گشوده است. آرامکو، پرسودترین شرکت نفتی دنیا هم به‌شمار می‌رود.

ذخایر نفتی 
ذخایر نفتی آرامکو در سال2017 میلادی، معادل 260.2میلیارد بشکه بوده است. این میزان به‌تنهایی بیشتر از مجموع منابع شرکت‌های نفتی اگزون موبیل، شورون، رویال داچ‌شل، بی‌پی و توتال است.

تولید روزانه
سال گذشته، آرامکو روزانه 10.3میلون بشکه نفت تولید کرد. این شرکت سال گذشته همچنین روزانه 1.1میلیون بشکه گاز طبیعی مایع و همینطور 8.9میلیارد فوت مربع گاز طبیعی تولید کرد.

پالایش نفت
عمده تمرکز این شرکت، تولید، پالایش و فروش نفت در عربستان سعودی است اما تأسیسات پالایشگاهی دیگری در سراسر جهان دارد. پالایشگاه این شرکت در تگزاس، بزرگ‌ترین پالایشگاه در آمریکاست. آرامکو قرار است طی 5سال آینده 18میلیارد دلار در تأسیسات نفتی خود در آمریکا سرمایه‌گذاری کند. آرامکو سرمایه‌گذاری‌های زیادی هم در چین و هند داشته است. در سال2018 میلادی، ظرفیت خالص پالایش آرامکو 3.1میلیون بشکه در روز بوده است.

شرکت جهانی 
آرامکو با 76هزار کارمند، تأسیسات متعددی در سراسر دنیا دارد. برخی دفاتر آن در پکن، ‌دهلی، سنگاپور، نیویورک، ‌لندن و هیوستون قطب انرژی دنیا در آمریکا مستقر هستند.