ایجاد خوشه انگشترسازی در قم

سمیرا روشنایی| قم - خبرنگار:


 شاید تصور کنید همه داشته‌های هنر انگشترسازی قم در دستان چند مرد مسن در میدان آستانه باشد. اینها با پرکردن انگشتان خود با انگشترهای رنگارنگ، در اطراف حرم حضرت معصومه(س) چرخ می‌زنند و دسترنج استادکاران قم را می‌فروشند، اما سرمایه‌های انگشترسازی قم به خرده‌فروش‌ها محدود نمی‌شود. در قم ۸۰۰ کارگاه تولید زیورآلات سنتی فعال است. بیش از 1200 نفر در این هنر مشغول فعالیت هستند. 

جالب‌تر این‌که بیشتر مشتریان انگشتر از قم نیستند، بلکه از شهرهای دیگر خریدار زیورآلات سنتی هستند. به عنوان مثال، استادکاران قم مشتریان زیادی از شهرهایی همچون اهواز، اصفهان، زنجان، کرمانشاه، ایلام، تهران، قزوین و نیشابور دارند. حتی مشهد که بیشترین تعداد کارگاه‌های انگشترسازی را دارد، یکی از مشتریان پر و پا قرص زیورآلات سنتی قم است.

«مرتضی کیامهر» که نزدیک به 2 دهه در هنر انگشترسازی فعالیت دارد، معتقد است که انگشترهای قم مشتریانی از آفریقای جنوبی، نجف، سوریه، عربستان، بحرین، کویت، امارات و اندونزی دارد.
وی اظهار می‌کند: استان قم پس از استان خراسان رضوی دارای بیشترین کارگاه تولیدی انگشترسازی و زیورآلات است.

کیامهر از افزایش کارگاه‎های انگشترسازی سنتی در سال‌های اخیر خبر داد و در عین حال می‌گوید: فعالان این رشته به دلیل نوسانات نرخ ارز و وارداتی بودن برخی وسایل تولید زیورآلات با مشکلاتی مواجه هستند.


راه‌اندازی خوشه انگشترسازی

اهمیت این هنر سبب شد مسئولان استان با راه‌اندازی خوشه انگشترسازی، به فکر توسعه این رشته باشند. مسئولان استان در نخستین گردهمایی تولیدکنندگان زیورآلات سنتی که به منظور اعلام فعالیت خوشه انگشترسازی برگزار شد تأکید می‌کنند که هنر تولید زیورآلات سنتی باید در قم توسعه یابد.

عامل توسعه خوشه انگشتر قم با اشاره به فعالیت 800 کارگاه تولید زیورآلات سنتی در قم می‌افزاید: ظرفیت افزایش اشتغال و تولید سرمایه در این رشته هنری بسیار بیشتر از وضع موجود است.

«مصطفی صابری» اظهار می‌کند: با وجود این‌که تعداد واحدهای انگشترسازی در قم زیاد است اما برخلاف سایر خوشه‌های استان و صنایع کوچک، حجم اشتغال در این رشته هنری کم است.

وی ابراز امیدواری می‌کند که با راه‌اندازی خوشه انگشترسازی و جلب حمایت‌هایی که از صنایع کوچک می‌شود بخش زیادی از مشکلات فعالان این هنر کاهش یابد و حجم اشتغال‌زایی در کارگاه‌های تولیدی افزایش یابد.

عامل توسعه خوشه انگشتر قم تأمین مواد اولیه و فروش و بازاریابی را 2 مشکل مهم تولیدکنندگان زیورآلات در استان برشمرد و پیشنهاد می‌کند: برای برطرف شدن مشکل تأمین مواد اولیه زیورآلات صنعتی باید پس از تشکیل گروه‌های کاری، مواد اولیه را به صورت عمده خریداری کرد.

صابری حضور در بازارهای بین‌المللی و مشارکت با شرکت‌های بازرگانی و صادراتی را برای توسعه و رونق خوشه انگشترسازی و زیورآلات سنتی ضروری می‌داند و اظهار می‌کند: لازمه موفقیت در این عرصه، همدلی و همکاری فعالان صنعت انگشترسازی و زیورآلات استان است.

عامل توسعه خوشه انگشتر قم خواستار حمایت نهادهای استان از توسعه این خوشه شد.


استقرار انگشترسازان در شهرک زائر

با این حال، استاندار قم در این همایش خبر خوشی برای تولیدکنندگان زیورآلات سنتی داشت. «بهرام سرمست» ساخت شهرک زائر را یکی از رویکردهای جدی استان می‌داند و اعلام می‌کند که بخشی از این شهرک می‌تواند برای عرضه صنایع دستی به‌ویژه انگشتر و زیورآلات سنتی در نظر گرفته شود.

شهرک زائر که استاندار قم از آن سخن گفته، به مساحت 100 هکتار در نزدیکی عوارضی قم–تهران جانمایی شده است.

به اعتقاد سرمست، شهرک زائر می‌تواند روند توسعه و رونق بازار صنایع دستی و صنعت گردشگری استان را تسریع کند.

استاندار قم می‌گوید: پایبندی تولیدکنندگان انگشتر و زیورآلات به سنت‌های دیرینه و اصالت در ساخت و پرداخت این صنعت در دنیایی که به سرعت بالایی در مسیر صنعتی شدن حرکت می‌کند موضوع ارزشمندی است.

وی با ابراز خرسندی از این‌که ظرفیت تولید و اشتغال در صنعت زیورآلات سنتی و انگشترسازی بیشتر از وضع موجود است اظهار می‌کند: زنجیره صنایع دستی از تولید، بازار فروش و مصرف در قم به صورت کامل وجود دارد و اگر فعالان این صنایع مورد حمایت قرار بگیرند، بالندگی و توسعه این زنجیره دور از انتظار نیست. ضمن این‌که صنایع دستی مانند سایر صنایع تحت تأثیر نوسانات ارزی و تحریم‌ها قرار نمی‌گیرند.

استاندار قم به مسئولان اقتصادی استان تأکید می‌کند که زمینه ثبت برند انگشتر قم و حضور فعالان و تولیدکنندگان زیورآلات سنتی را در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی فراهم کنند.

سرمست حضور سالانه بیش از 25 میلیون زائر در استان قم را انگیزه مهمی برای تهیه سوغات زائر و عرضه به زائران می‌داند.

در پایان این مراسم علاوه بر رونمایی از بسته سوغات زائر استان قم، از تعدادی از پیشکسوتان هنر-صنعت زیورآلات سنتی و انگشترسازی استان تجلیل شد.

بر اساس شواهد موجود و آثار به دست آمده از تپه صرم، تولید و استفاده از انگشتر بیش از 2 هزار سال پیش از میلاد مسیح در قم معمول بوده است. آنچه در دسترس بوده، انگشترهایی با قدمت دوره صفوی و قاجار در موزه‌های عمومی و خصوصی است و در 20 سال اخیر تعداد کارگاه‌های تولیدی انگشتر در قم رو به افزایش بوده است.


مشکل اصلی تولیدکنندگان زیورآلات سنتی

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم در این همایش، نبود بیمه را یکی از مشکلات جدی فعالان و تولیدکنندگان زیورآلات سنتی بیان می‌کند.

به گفته «حمید یزدانی»، دشواری تأمین مواد اولیه، بازاریابی، صادرات، مشکلات گمرکی و فقر آموزش از دیگر مشکلات و موانع توسعه خوشه انگشتر در استان قم است.

این مقام مسئول از افزایش حضور فعالان و تولیدکنندگان زیورآلات سنتی استان در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی برای توسعه این خوشه خبر می‌دهد و تأکید می‌کند: حضور در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی ویژگی‌های زیادی برای تولیدکنندگان زیورآلات و انگشترسازان دارد. از جمله این‌که رقابت سالم ایجاد می‌کند و تبادل اطلاعات، معرفی استعدادها، استفاده از تجربه‌ها، بازاریابی و شناخت بازارهای هدف انجام می‌شود.

یزدانی با اشاره به علاقه توریست‌های خارجی به زیورآلات سنتی و انگشتر قم معتقد است که حمایت از صنایع دستی به‌ویژه انگشترسازی سنتی ارتباط مستقیم با رونق توریست‌پذیری دارد و علاوه بر آن، ظرفیت‌های هنری استان به توریست‌ها معرفی می‌شود.

به اعتقاد مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، توسعه خوشه انگشترسازی برای توسعه پایدار و اشتغال‌زایی مورد توجه است.