خبرخوان
ارگ کلاهفرنگی؛ نگین شهر بیرجند
ارگ کلاهفرنگی یکی از آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری خراسان جنوبی است که به نماد و نگین شهر بیرجند شهرت دارد. به گزارش ایرنا، ارگ کلاهفرنگی اواخر دوره زندیه احداث شد و بنای آن به طور کلی از نظر شکل معماری با سایر بناهای شهری متفاوت است. ساختمان ارگ در ۶ اشکوب بنا شده که ۲ اشکوب آن فضادار و بقیه طبقات برای تکمیل فرم نمای بیرونی روی گنبد حوضخانه ساخته شده است. بخش همکف ارگ کلاهفرنگی از یک پلان مربع‌شکل که اتاق‌های متعددی آن را احاطه کرده، تشکیل شده و در همین طبقه، چهارهشتی به شکل قرینه به چشم می‌خورد که اصلی‌ترین بخش ساختمان یعنی حوضخانه نیز در آن واقع است.
حوضخانه دارای پلان هشت‌ضلعی است که طاق‌نما و سکوهایی آن را احاطه کرده‌اند و یک حوض در وسط و گنبد با تزئینات مقرنس، رسمی‌بندی و کاربندی‌های زیبا به شکوه آن افزوده است. در واقع می‌توان این بخش از ارگ را به دلیل وجود تزئیناتی که هنرمندان سازنده بر آن انجام داده‌اند، از مهم‌ترین بخش‌های عمارت ارگ بیرجند معرفی کرد. وجود آب‌نما در بخش حوضخانه علاوه بر زیبایی، تهویه این قسمت از ارگ را نیز برعهده دارد. همچنین پنجره‌های نورگیر که در قسمت گنبدی کلاهفرنگی تعبیه شده است، روشنایی و نور مورد نظر فضای حوضخانه را تامین می‌کند که هنرمندان سازنده بنا با دیگر تزئیناتی که در این قسمت از ارگ انجام داده‌اند، فضایی زیبا و تماشایی را برای آیندگان به یادگار گذاشته‌اند.
طبقه دوم شامل یک هشت‌ضلعی است که چند اتاق را در خود جای داده و بخش‌های فوقانی فقط جنبه سمبلیک و زیبایی داشته که با پنجره‌هایی کوچک و کم‌عرض برای تامین نور حوضخانه تعبیه شده است. سازندگان این میراث ملی، آن را به فرم زیگوراتی یا پله‌پله‌ای در ۶ طبقه با معماری زیبا و قابل توجه ساخته‌اند. در راس این بنا یک مخروط سفید رنگ ساخته شده که در نگاه نخست، توجه تماشاگران و کارشناسان معماری را به‌واسطه زیبایی و طراحی جالب و قابل توجه‌ای که دارد، به خود جلب می‌سازد. عمده مصالح استفاده شده در ساخت ارگ کلاهفرنگی بیرجند، گل، آجر، ساروچ و آهک است و ضمن داشتن شکل زیگوراتی و ۶ اشکوبه که خاص و منحصر به فرد جلوه می‌کند، متشکل از چند بخش اصلی و فرعی است.
در بنای کوشک مرکزی هیچ نوع بخاری و دودکش دیده نمی‌شود که حکایت از آن دارد این بنا فقط در فصول گرم سال مورد استفاده بوده است. این ارگ که در مرکز شهر بیرجند و خیابان مطهری قرار دارد با شماره ۱۸۸۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. مرمت و بازسازی ارگ کلاهفرنگی از سال ۱۳۹۵ آغاز شد و تاکنون ۶۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. تاکنون طبقه همکف طبقه اول و نماها به طور کامل مرمت شده و بازسازی تزئینات و بخشی از گنبدخانه هنوز در دست اقدام است. از آنجا که بخشی از ساختمان ارگ کلاهفرنگی در اختیار فرمانداری بیرجند قرار دارد برای بازدید این بنای تاریخی نیاز است هماهنگی لازم با فرمانداری انجام شود.
