پارک نیلوفر، بزرگ‌ترین فرصت بازآفرینی

محمود مولایی _ خبر‌نگار

 آزادسازی 50هکتار زمین در جنوب تهران برای اجرای عملیات طرح نیلوفری پاییز 98شروع می‌شود. شهرداری تهران در تلاش است مهر یا آبان‌ماه طرح بزرگ نیلوفری را کلید بزند تا فضای مناسب در اختیار اهالی مناطق 17و 18قرار بگیرد. پیش‌تر انتقال خط آهن تهران-تبریز به طول 9کیلومتر که از منطقه 17و 18عبور می‌کرد، زمینه‌ساز بروز آسیب در این مناطق شده بود. چنان‌که نه‌تنها سرانه فرهنگی و رفاهی در مناطق یاد شده پایین بود که معضلات و آسیب‌های اجتماعی بسیاری آنجا را تهدید می‌کرد. پیروز حناچی زمانی که دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری بود، پیگیر طرح جامع برای محدوده راه‌آهن تهران-تبریز شد. او بعد از اینکه شهردار تهران شد، برای به نتیجه رسیدن مسابقه طرح نیلوفری اقدام کرد. پیروز حناچی پیش‌تر گفته بود: «لب خط تهدیدی برای تهران بود که بازآفرینی آن، تهدید را به فرصت تبدیل می‌کند. فراخوان مسابقه‌ مربوطه در حقیقت دعوت از جامعه طراحی شهری کشور به‌حساب می‌آید و امیدواریم این کار به نتیجه قطعی برسد.» ظرفیت ویژه 50هکتاری آزاده شده، از ابتدا مورد توجه ویژه شهردار تهران قرار گرفت. او برای بهره‌وری حداکثری از این فضا، پیشنهاد برگزاری مسابقه بازآفرینی محور شهری و طراحی فضای ایجاد شده را داد.

شورای شهر تهران نیز در برنامه سال 97طراحی این مسابقه را به‌عهده سازمان نوسازی گذاشت و این سازمان طرح نیلوفری را اعلام عمومی کرد. پس از آن 105طرح انتخاب شدند. این اتفاقات بعد از تفاهمنامه همکاری میان شهرداری تهران(مالک زمین) و ارائه‌دهنده بخشی از تسهیلات و مشوق‌ها، گروه سرمایه‌گذاری مسکن به‌عنوان توسعه‌گر و شرکت بازآفرینی شهری ایران به‌عنوان نماینده دولت و تامین‌کننده بخشی از تسهیلات و مشوق‌هایی که در آیین‌نامه اجرایی پیش‌بینی شده، صورت گرفت. کاوه علی‌اکبری، مدیرعامل سازمان نوسازی درباره اجرای طرح نیلوفری می‌گوید: «ما اعتقاد داریم محور نیلوفری‌بزرگ مقیاس‌ترین فرصت باز‌آفرینی شهر تهران است. شما کجا می‌توانید ۵۰ هکتار زمین یکپارچه در محروم‌ترین و فرسوده‌ترین نواحی شهر داشته باشید که آزاد باشد. به همین دلیل اعتقاد داریم که تهیه برنامه‌های این محدوده باید با وسواس و دقت خیلی مضاعفی انجام شود و این دومین کاری است که ما در این پروژه انجام می‌دهیم.» 

دو تیم اول از ایران و ایتالیا
خط آهن‌ تهران-تبریز برای اجرای این طرح به زیرزمین رفته است. علی خانی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری سازمان نوسازی شهر تهران در این رابطه به شهرنوشت می‌گوید: «ما تاکنون پروژه‌ای به این وسعت نداشتیم. در کنار این 50هکتار، محله‌های بافت فرسوده منطقه 17و 18قرار گرفته‌اند و این پروژه می‌تواند به‌دلیل مقیاسی که دارد، هم نقش شهری داشته باشد و هم نقش محلی و هم تأثیر بالایی در نوسازی محله‌ها.»  از 240تیمی که در مسابقه طرح نیلوفری شرکت کردند، 105 طرح مورد تأیید قرار گرفت تا ارزیابی شود. اکنون 15طرح به مرحله نهایی رسیده است. خانی تأکید می‌کند که برگزاری چنین مسابقه‌ای نمایشی نبوده است. او ادامه می‌دهد: «جالب است بدانید در 105اثر ابتدایی، نام 12تیم خارجی به چشم می‌خورد و در 15طرح نهایی 3تیم خارجی حضور داشتند. مسابقه در 2 مرحله برگزار شد؛ مرحله اول ارائه ایده بود و مرحله دوم ارائه طرح تا قبل از مرحله اجرا و با تفصیل بیشتر. از بین 14تیم، 6تیم به‌طور مشترک اول تا سوم شدند. 2تیم هم خارجی بودند. 2تیم اول هم از ایران و ایتالیا بودند. هدف ما از برگزاری مسابقه، رسیدن به طرحی برای اجرا بود. کمیته راهبری با حضور استادان برجسته دانشگاه تشکیل شد. مسئولیت این تیم کمک در اجرا بود. استعلام قیمت گرفته و در نهایت با تیم ایرانی قرارداد بسته شد.»‌ هم‌اکنون قرارداد مشاوره منعقد شده و بناست ارزیابی‌های سریع، بررسی‌های میدانی و... صورت بگیرد. معاون توسعه شهری سازمان نوسازی یادآور می‌شود: «در واقع ما مشخص کردیم که باید این طرح تا مهر و نهایتا آبان ارائه شود. به بیان دیگر باید برنامه جامع برای کل محور ارائه شود تا بتواند موافقت کمیسیون ماده  5 را بگیرد، حتی بستر سرمایه‌گذاری آماده کند چون در بودجه 98سازمان سرمایه‌گذاری موظف شده برخی از پروژه‌ها را پیش ببرد که یکی خط آهن تهران - تبریز است.» او یادآور می‌شود: «برای برون‌رفت از آسیب، صرفا نیاز به اقدامات عمرانی و فیزیکی نیست. اتفاق هنری و جمعی، کیوسک نیروی انتظامی و بهبود امنیت اجتماعی می‌تواند بسیاری از آسیب‌ها را کاهش دهد. این فضا قبلا فضای منفی شهری بود اما قطعا به فضای مثبت شهری بدل می‌شود. امنیت بسیار بالا خواهد رفت و اقدامات فرهنگی اجتماعی نیاز دارد. ما همه اینها را در قالب اقدامات عاجل دیده‌ایم.»