جهان
پای خارجی‌ها در میان است
گفت‌وگو با کارشناس مسائل منطقه درباره روابط ایران و اعراب
نیلوفر شادان /خبرنگار
روابط ایران و کشورهای عربی همواره دستخوش تغییرات گوناگون بوده است. تاریخ نشان می‌دهد که این روابط گاهی همراه با حس همکاری، وفاق یا رقابت سالم بوده و گاه هم‌چنان به تضاد و خصومت رسیده که جنگ در پی داشته است.
اگرچه اختلافات بین اعراب و ایرانی‌ها همیشه وجود داشته اما تغییر ماهیت حکومت ایران نیز بر تحول روابط و مناسبات آن با کشورهای عربی و به‌ویژه کشور عربستان اثرگذار بوده است؛ به‌عنوان مثال اختلافات ایران و عربستان بر سر مسائلی مانند حج، فلسطین و رابطه با غرب بعد از پیروزی انقلاب اسلامی روزبه‌روز بیشتر شده است.
اشتراکات، مناقشات را کم نکرد
ایران و کشورهای عربی نقاط مشترک زیادی مانند مکان جغرافیایی، مذهب و... دارند اما این نقاط مشترک هیچ‌گاه نتوانست مناقشات بین آنها را کم کند.
حسن هانی‌زاده-کارشناس مسائل منطقه- معتقد است که دخالت قدرت‌های فرامنطقه‌ای این اجازه را نمی‌دهد که روابط ایران و کشورهای عربی بهبود پیدا کند و وحدت‌آفرین شود. هانی‌زاده به همشهری می‌گوید: در طول چهار دهه گذشته به‌ویژه از زمان تاسیس شورای همکاری خلیج‌فارس در سال1981، کشورهای عضو این شورا جز عمان و قطر همواره در روابطشان با ایران تابعی از سیاست‌های آمریکا بوده‌اند. کشورهای عربستان، بحرین، امارات و تا حدی کویت تحت‌تأثیر سیاست‌های آمریکا نگاه و رفتار تهاجمی نسبت به ایران داشته و دارند. در زمان جنگ تحمیلی، شورای همکاری خلیج‌فارس با هماهنگی کشورهای غربی و آمریکا 120میلیارد دلار به رژیم بعث عراق کمک کرد تا علیه ایران بجنگد اما بعد از پایان جنگ، زمانی که صدام به کویت یورش برد نگاه اعضای این شورا نسبت به ایران تغییر کرد و تا اندازه‌ای بهبود یافت اما اختلاف‌افکنی آمریکا بار دیگر روابط را خدشه‌دار کرد و عربستان سعودی به‌عنوان بزرگ‌ترین عضو این شورا رفتاری تهاجمی را علیه ایران دنبال می‌کند. امارات و بحرین هم مانند عربستان عمل می‌کنند.
آمریکا مانع وحدت کشورهای منطقه است
هم‌اکنون با گذشت بیش از 4سال جنگ علیه مردم یمن و شکست نظامی و سیاسی عربستان و ائتلاف عربی، اختلاف بین امارات و عربستان شدت گرفت تا جایی که درگیری نیابتی بین این دو کشور به‌وجود آمد و آنها به این نتیجه رسیدند که ادامه سیاست‌های تهاجمی علیه ایران به افزایش هزینه‌های مالی و اقتصادی کشورها در منطقه می‌انجامد، بنابراین یکسری سیگنال برای ایران فرستادند که آماده بهبود روابط با ایران هستند. سفر اخیر هیأت امنیتی به امارات و آمادگی امارات برای بهبود رابطه با ایران، همچنین تغییر رفتار محسوس عربستان نشان می‌دهد که آنها به این نتیجه رسیده‌اند که باید رفتار معقولی نسبت به ایران داشته باشند.
هانی‌زاده می‌گوید: آمریکا هیچ وقت اجازه نمی‌دهد که امنیت منطقه بومی شود و یک همگرایی در منطقه به‌وجود بیاید. او برای توجیه حضور خود در منطقه و حفظ منافعش مدام سعی در اختلاف‌افکنی بین ایران و کشورهای عرب منطقه می‌کند. تا پیش از جنگ جهانی دوم، 2 کشور انگلیس و فرانسه به‌عنوان قدرت‌های برتر جهانی شناخته می‌شدند. این دو کشور، خاورمیانه را بین خود تقسیم کرده بودند و همین سیاست‌های تفرقه‌افکن را اجرا می‌کردند. الان هم آمریکا به‌عنوان ابر قدرت جوان همین سیاست‌ها را دنبال می‌کند. هم‌اکنون بیشتر کشورهای عربی با یکدیگر دچار اختلاف هستند. کشورهای تونس، الجزایر، سودان، لیبی، عراق، کشورهای حوزه خلیج‌فارس و... همواره اختلاف دارند و این عامل فرامنطقه‌ای است که سیاست‌های تفرقه‌افکن را مدیریت می‌کند.
این کارشناس منطقه خاورمیانه در ادامه می‌گوید: از صدها سال پیش این تصور بین کشورهای غربی وجود داشت که اگر کشورهای اسلامی متحد شوند امنیت غرب به خطر می‌افتد. در قرن دوم میلادی در سال132 زمانی که مسلمانان، اندلس در اسپانیای امروزی را تصرف و حدود 850سال در آنجا حکومت کردند این ترس را در دل اروپایی‌ها انداختند که مسلمانان می‌توانند بر اروپا حکمفرما شوند، بنابراین همیشه از همگرایی و اتحاد کشورهای اسلامی هراس دارند و مانع آن می‌شوند.
فلسطین یکی از نقاط اختلاف است
مسئله فلسطین و معامله قرن یکی از نقاط اختلاف جدی بین ایران و کشورهای عربی است. هانی‌زاده در این‌باره می‌گوید: الان یکی از مسائل اختلاف‌انگیز بین کشورهای عربی و ایران بر سر معامله قرن است. برخی از کشورهای عربی مانند عربستان، امارات و بحرین با این طرح همکاری کردند اما ایران یکی از عوامل شکست این طرح آمریکایی شده است، به‌طوری که آمریکا نتوانسته طرح را پیش ببرد. هم‌اکنون فلسطین به جای اینکه عامل وحدتی برای کشورهای عربی و ایران شود به یک محل نزاع تبدیل شده و حضور رژیم صهیونیستی عاملی برای اختلاف است. هم‌اکنون مصر به‌عنوان بزرگ‌ترین کشور عربی منطقه خود را از مسئله فلسطین کنار کشیده است. برخی از کشورها مانند عراق و سوریه به‌دلیل مشکلات داخلی نمی‌توانند ورود پیدا کنند. برخی از کشورها هم تحت فشار آمریکا سعی در حفظ روابط و گسترش آن با اسرائیل دارند و این مسئله ایران را که حامی فلسطین است دشمن اعراب معرفی می‌کند.
