عصرانه به وقت تاریخ

مرجان فرهمند | خراسان رضوی - خبرنگار:


کتاب «دوران‌نامه داورزن» جدیدترین اثر پژوهشی انجمن «پارسه، دوستداران میراث فرهنگی» ویژه تاریخ ‌شهرستان داورزن با حضور استادان و پیشکسوتان تاریخ دانشگاه، پروفسور دکتر حسین الهی استاد بازنشسته تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد، دکتر حسین رئیس‌السادات استاد بازنشسته گروه تاریخ دانشگاه بیرجند و دکتر یوسف متولی حقیقی استاد تاریخ دانشگاه بجنورد همراه با مسئولان و مدیران شهری و همکاران پارسه در دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد در قالب عصرانه‌ای به وقت تاریخ رونمایی شد. 

کتاب «دوران‌نامه داورزن» توسط «سیدعلی مزینانی» دکترای تاریخ ایران اسلامی از دانشگاه تربیت مدرس، «غلامحسین نوعی» دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی در دانشگاه آزاد اسلامی بجنورد و «سید محمدرضا مزینانی» کارشناس تاریخ از دانشگاه بیرجند از اعضای انجمن پارسه به نگارش درآمده است. نکته حائز اهمیت در مورد این اثر تدوین آن به عنوان مصداقی از پیوند دانشگاه با نیازهای جامعه، از خلال قرارداد پژوهشی میان شهرداری و شورای اسلامی شهر داورزن با انجمن پارسه «دوستداران میراث فرهنگی»، مستقر در مرکز رشد دانشگاه فردوسی مشهد است.

 این انجمن فعالیت خود را از سال 1382 و با هدف پیوند دادن تخصص دانشگاهی فارغ‌التحصیلان حوزه علوم انسانی با نیازهای دستگاه‌های خصوصی و دولتی در حوزه تولید محتوا آغاز کرد. در حال حاضر پارسه به‌ویژه در حوزه‌های گردشگری فرهنگی و تاریخ شفاهی به تولید محتوای مکتوب و دیجیتال و انتشار آن به چندین زبان زنده اشتغال دارد. 


تاریخچه شهرستان داورزن

براساس یافته‌های باستان‌شناسی نخستین دوره ‌زیست بشری در گستره شهرستان داورزن قدمتی به درازای 6 هزار سال دارد و در دوران امپراتوری ساسانیان نیز داورزن یکی از مراکز مهم طبقه کشاورزان بوده است که وجود آتشکده موسوم به «آذر برزین‌مهر» در این شهرستان موید این موضوع است. در دوران اسلامی اوج و شکوه فرهنگی شهرستان داورزن را می‌توان مربوط به عصر سربداران دانست که با قیامی ملی– مذهبی و با استقرار اولین حکومت شیعی در ایران رنگ تاریخی به‌ خود گرفت. داورزن در غربی‌ترین نقطه خراسان رضوی است که هر ساله پذیرای تردد حدود 30 میلیون مسافر و زائر از 2 مسیر رفت و برگشت است.


اولین گام در پژوهش کتاب

نقطه اولیه این نوشتار در تاریخ محلی با گفت‌وگو و رایزنی با شهردار وقت در سال 1396 طی قراردادی میان شهرداری و شورای شهر داورزن با انجمن پارسه منعقد شد. به گفته غلامحسین نوعی، یکی از مولفان این کتاب، با انعقاد قرارداد، قدم نخست در مطالعه گسترده گونه‌های مختلف منابع آغاز شد. جغرافیاهای تاریخی، تواریخ عمومی، تواریخ محلی و کتب رجال از میان منابع دسته اول، همچنین مقالات، دانشنامه‌ها و پژوهش‌های معاصر از میان منابع دسته دوم همگی مورد کنکاش قرار گرفتند.

سیدعلی مزینانی از دیگر مولفان این کتاب در ادامه بیان می‌کند: نگارندگان «دوران‌نامه داورزن» در 95 منبع دست اول «جغرافیاهای تاریخی، تواریخ عمومی، تواریخ محلی و کتب رجال» و 21 مورد پژوهش معاصر نامی از اشخاص، افراد و رویدادهایی را که به نوعی به جغرافیای امروزی داورزن تعلق داشتند، ردیابی کردند. وی توضیح می‌دهد: از مجموع این 116 منبع با اختصاص تقریبا 180 ساعت کار در طول ماه‌های اسفند 1396 و فروردین 1397 بالغ بر 192 صفحه گزاره به منظور تدوین استخراج شد.

همچنین همزمان نسبت به شناسایی اسناد حاکمیتی موجود از جغرافیایی امروز داورزن نزد سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران اقدام شد که مشخص شد 61 پرونده مشتمل بر 5357 برگ سند حاوی ارجاعی به نام داورزن از آغاز دوره قاجاریه تا آغاز دهه 1370 شمسی هستند. مزینانی با اشاره به مراحل تدوین کتاب بیان می‌کند: پالایش اسناد بر اساس ارزش‌های محوری «دوران‌نامه داورزن» روشن کرد که از میان این اسناد 46 پرونده مشتمل بر 2059 برگ سند باید از آن سازمان خریداری شود. خوانش اسناد خریداری‌شده در نهایت به استخراج 154 صفحه انجامید که عمدتا به کار تکمیل بخش‌های مربوط به دوران پهلوی اول (1304-1320 ش) در این تاریخ محلی می‌آمدند.

 وی اظهار می‌کند: نگارندگان بعد از گردآوری مجموعا 346 صفحه گزاره، دست به کار تدوین شدند. این فرایند تقریبا از 5 اردیبهشت تا 20 مرداد 1397 جمعا به مدت 108 روز کاری با میانگین زمانی 540 ساعت به طول انجامید. حاصل کار، به‌جای حضور و غیاب سال‌ها، رویدادها و شخصیت‌ها، به 7 دوره تحولی عمده در طول تاریخ جغرافیایی امروزی داورزن در بستر کلی‌تر تاریخ «ایران فرهنگی» رسیده است. این دوره‌ها به ترتیب مشتملند بر «دوران ریوند»، «دوران مغیثه (مقیسه)»، «دوران جشم (چشام)»، «دوران باشتین»، «دوران مزینان»، «دوران داورزن» و استقرار بخشداری.

به گفته مزینانی، حال این اثر به عنوان خزانه‌ای برای تقویت حس تعلق، برنامه‌‌ریزی رویدادهای فرهنگی، برگزاری برنامه‌های گردشگری، فرهنگی و طبیعی و جلب همکاری بومیان غیرساکن در اختیار مدیران این شهرستان قرار دارد و از مسیرهایی چون تامین محتوا برای مستندسازی، تنظیم گزارش‌های مطبوعاتی و تلویزیونی، تولید فایل‌های موشن‌گرافی و انتشار بریده‌های محتوایی در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند مورد بهره‌برداری قرار گیرد. لازم به ذکر است این اثر ماحصل همکاری سه‌جانبه شهرداری و شورای اسلامی شهر داورزن با انجمن پارسه به منظور معرفی ظرفیت‌های کم‌نظیر شهرستان داورزن در حوزه‌های گردشگری فرهنگی و بومگردی است که در بهار و تابستان 1397 ش تدوین شد.