مراسم سنتی «پوش» در تکیه بازار شاهرود

همزمان با فرارسیدن ماه محرم و در رسمی دیرین که قدمتش را به بیش از 2 قرن پیش می‌دانند، مراسم سنتی«پوش» چادر سقف تکیه بازار شاهرود در تکیه موسوم به تکیه زنجیری با حضور خادمان و پیرغلامان این شهر برگزار شد.

به گزارش مهر، این مراسم سنتی نمادین برای آغاز ماه محرم است که در آن چادری بزرگ و دوخته ‌شده به قواره سقف روباز تکیه بازار بر پایه‌های فلزی و چوبی پهن‌شده و این تکیه دایره‌ای با معماری صفوی را مسقف می‌کند.


ذکر یا حسین(ع)

این رسم دیرین برای شاهرودی‌ها دارای اهمیت و احترام بسیار زیادی است. جلالی از خادمان موی سپید تکیه بازار می‌گوید: نخست آن‌که اطلاع‌رسانی به مردم برای فرارسیدن محرم است و دوم این‌که به‌نوعی پرچم عزاداری سالار شهیدان را افراشته می‌سازد تا همگان بدانند باید به سراغ گنجه‌ها و رف‌ها رفت و رخت سیاه را بیرون آورد، چراکه محرم رسیده است.

این مراسم صبح با بیرون آوردن پوش آغاز می‌شود. 3 نفر با دمیدن در شیپور آغاز مراسم را اعلام می‌کنند و ذکرگویان خدام تکیه و بزرگان و امنا در میان دود اسپند و یاحسین‌گویان به پشت‌بام تکیه می‌آیند. پوش ابتدا از پوشان خویش بیرون آمده و روی اسکلت فلزی پیش‌ساخته بنای سقف تکیه قرار می‌گیرد.


پوش بر میدان میانه تکیه بازار

حال نوبت آن است که خادمان گرداگرد سقف بایستند و هر یک طنابی را گرفته و به سمت خویش بکشند تا پوش به‌کلی باز شود و چترش را بر سر تکیه بگستراند و وقتی سایه‌سارش بر میدان میانه تکیه افتاد، زمان بستن و محکم کردن طناب‌هاست تا ازگزند باد و باران احتمالی در امان باشد.

جلالی می‌گوید: این مراسم با ذکر اباعبدالله(ع) آغاز و با ذکر اهل بیت(ع) نیز پایان می‌پذیرد. دل‌ها آماده می‌شود برای عزاداری ماه‌های محرم و صفر... آن‌هم در تکیه‌ای که قرار است شب‌های محرم میزبان هزاران عاشق دلباخته باشد و اوج عزاداری مردم شاهرود را با دسته یا عباس(ع) در شب پنجم محرم پذیرایی کند.


تعویض «پوش» در گذر زمان

«امیر عبدالهیان» یکی از خادمان تکیه بازار می‌گوید: پارچه، هرچند برزنتی هم که باشد، بعد از یکی دو دهه می‌پوسد و باید آن را عوض کرد.

 یادمان هست استاد معصومی نامی این پوش را می‌دوخت و زمانی که آخرین کوک را به این پوش زد و نخ را قیچی کرد پس از سجده شکر دیگر برنخاست. او همان‌جا جان‌به‌جان‌آفرین تسلیم کرد تا ثوابش توشه راهش شود.


تکیه بازار؛ میدان‌دار عزاداری سیدالشهدا(ع)

پوشان اما یک اهمیت دیگر هم دارد. آن‌ هم این‌که میدان‌داری عزاداران حسینی حاضر در تکیه را زیبایی خاصی می‌بخشد. همچنین آنان را از برف و باران در امان نگه می‌دارد و رنگ و جلایی خاص هم به تکیه می‌بخشد تا تکیه برای مراسم شب اول آمده باشد.

جلالی خادم دوست‌داشتنی تکیه بازار اما درباره مراسم رایج این تکیه می‌گوید: مراسم شب اول هم برای خود آداب ‌و رسومی دارد. مراسم این‌گونه است که از قدیم والی‌ها، فرمانداران و شهرداران شاهرود را در شب نخست ماه محرم دعوت می‌کردند تا اصطلاحاً نمک‌گیر امام حسین(ع) باشند و بدانند یک سال دیگر باید به این مردم خدمت صادقانه کنند.

وی می‌افزاید: این رسم تا به امروز هم وجود دارد و مراسم شب نخست در همین تکیه با دعوت از بزرگان برگزار می‌شود و چاووشان و مداحان سنتی شاهرود گرد هم می‌آیند و مراسم شب اول محرم را برگزار می‌کنند.


آمادگی برای آغاز محرم

همه چیز مهیای برگزاری مراسم ماه محرم است، کار پوش سقف تکیه به اتمام رسیده و دیگر وقت رفتن است تا اسباب پذیرایی از عزاداران و پرچم‌ها و چلچراغ‌ها را از انبار بیرون آورد و دوباره تمیزشان کرد و در اختیار عزاداران حسینی قرار داد...

همانطور که خادمان تکیه می‌گویند، مراسم پوشان سقف تکیه بازار هنوز ثبت آثار معنوی نشده، اما می‌تواند در این فهرست جایگاهی ویژه همچون مراسم یا عباس یا عباس و نوحه طوطی شکرخوار که شاهرودی‌ها آن را پای نخل می‌شنوند داشته باشد.

شاهرودی‌ها در برگزاری مراسم عزاداری برای سرور و سالار شهیدان(ع) سری در سرها دارند و هر سال خبرنگاران و تصویربرداران و مستندسازان بسیاری برای حضور در محرم خود را به این شهرستان می‌رسانند، اما به نظر می‌رسد حفظ سنت‌هایی چون پوش تکیه بازار می‌تواند به غنای فرهنگی عزاداری‌های سنتی شاهرود بیفزاید، موضوعی که باید از مسئولان فرهنگی شهرستان آن را مطالبه کرد.