منابع طبیعی
تداوم تهدید خشکسالی در سرزمین آب‌های خروشان
کمبود زیرساخت‌های مهار و کنترل سیلاب در همه نقاط استان سبب تداوم تهدیدهای خشکسالی در کهگیلویه و بویراحمد شده است
آمار رسمی می‌گوید ۱۰ درصد نزولات جوی کشور در کهگیلویه و بویراحمد با یک درصد وسعت ایران می‌بارد و بخش عمده‌ای از این رواناب‌ها بدون استفاده از استان خارج می‌شود. در این میان، دولت راهبردهای مختلفی برای مهار رواناب‌های استان پرآب در دست اجرا دارد.
به گزارش ایرنا، تکمیل طرح‌های بزرگی چون سد چم شیر، احداث سد تنگ سرخ و اجرای پروژه‌های احیا و تعادل‌بخشی از برنامه‌های دولت برای ذخیره‌سازی رواناب‌ها در این استان است.
کارشناسان حوزه آب معتقدند به دلیل تغییر اقلیم که باعث افزایش میزان بارش در یک منطقه، برهم خوردن نظام بارشی، خشکسالی ممتد، تغییر الگوی بارش از برف به باران در زمستان و از همه مهم‌تر، فرسایش خاک و پر شدن مخزن و دریاچه سدهای پایین‌دست می‌شود، مهار رواناب‌ها ضروری و لازمه توسعه پایدار است.
لزوم تقویت زیرساخت‌ها
آنان می‌گویند: فراهم کردن زیرساخت‌های ذخیره‌سازی آب باعث پیشگیری از تخریب مزارع، زیرساخت‌های ارتباطی، رسوب‌گذاری در دریاچه‌های سدهای پایین‌دست حوضه‌های آبریز در منطقه می‌شود.
ظرفیت‌های تولید آب در کهگیلویه و بویراحمد
بر اساس آمار موجود، سالانه 8 میلیارد متر مکعب آب در کهگیلویه و بویراحمد تولید می‌شود که تنها ۱۳ درصد آن در این استان مصرف می‌شود. در حالی که کارشناسان آب مورد نیاز حوزه کشاورزان این استان را ۲میلیارد متر مکعب برآورد می‌کنند، تنها یک سد بزرگ با ظرفیت ۵۸۰ میلیون متر مکعب در کهگیلویه و بویراحمد به نام سد کوثر وجود دارد که بخش زیادی از آب آن برای مصرف آشامیدنی مردم استان‌های جنوبی کشور رها می‌شود و به همین دلیل، بارندگی‌های امسال نتوانسته است سایه سنگین خشکسالی را از سر این سرزمین دور کند.
در کهگیلویه و بویراحمد بیش از ۹۵ درصد آب‌های استان برای کشاورزی، 2-3 درصد آن برای صنعت و بقیه برای مصارف خانگی مصرف می‌شود. اما با وجود بارندگی خوب سال زراعی جاری کارشناسان حوزه آب می‌گویند هنوز آثار خشکسالی بر استانِ مشهور به سرزمین آب‌های خروشان خودنمایی می‌کند.
کارشناسان و مسئولان چه می‌گویند؟
معاون برنامه‌‌ریزی شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد می‌گوید: کمبود زیرساخت‌های مهار و کنترل سیلاب در همه نقاط استان و خروج رواناب حاصل از بارندگی سبب تداوم تهدیدهای خشکسالی بر استان شده است. «آرش مصلح» افزود: عدم بهره‌برداری کامل از طرح‌های تغذیه مصنوعی، پخش سیلاب در بالادست دشت‌ها و همچنین، زمان کوتاه بارش باران از دیگر دلایل کم‌بهره بودن کهگیلویه و بویراحمد از آثار بارندگی‌های سال زراعی جاری است.
وی اظهار کرد: با توجه به تنوع اقلیمی مناطق مختلف کهگیلویه و بویراحمد، تاثیر بارندگی‌های سال زراعی جاری متفاوت بوده است. بارندگی ثبت‌شده در سال آبی جاری در مناطق مختلف استان شامل ایستگاه‌های هیدرومتری و باران‌سنجی از حدود ۴۰۰ میلی‌متر تا نزدیک به ۲ هزار میلی‌متر گزارش شده که بیشترین میزان ثبت‌شده مربوط به ایستگاه سپیدار در شهرستان بویراحمد بوده است.
معاون برنامه‌‌ریزی شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: پرآبی فصلی چشمه‌ها و رودخانه‌ها و بهبود سطح آب زیرزمینی در برخی دشت‌های استان از برکات باران‌های امسال بوده، اما به دلیل خشکسالی یک دهه قبل و منابع آب زیرزمینی و سطحی در دشت‌ها و منابع آب سطحی و زیرزمینی هنوز درگیر خشکسالی است. مصلح ادامه داد: در برخی دشت‌ها مانند امام‌زاده جعفر افت سطح ایستایی و کسری مخزن آب زیرزمینی همچنان وجود دارد، اما سرعت افت سطح ایستایی کاهش یافته است.
تدبیرهایی برای ذخیره‌سازی سیلاب‌ها
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد گفت: هم‌اینک ۵۰ طرح احیا و تعادل‌بخشی برای مقابله با خطرات احتمالی خشکسالی و همچنین تقویت سفره‌های زیرزمینی و دشت‌ها در مناطق مختلف استان در حال اجراست.
«علی داودی مهر» اظهار کرد: حدود ۲۰ طرح از این تعداد در قالب برنامه‌های راهبردی و تدوین‌شده از سوی وزارت نیرو و حوزه منابع آب کشور از جمله نصب کنتورهای هوشمند بر روی چاه‌های کشاورزی، تشکیل کمیته‌های آب‌بران در بین کشاورزان، کارهای تبلیغاتی و فرهنگ‌سازی در زمینه بهینه‌سازی مصرف آب در بین شهروندان، جلوگیری از حفاری‌های غیرمجاز در دشت‌ها و زمین‌های دیم کشاورزی و ساماندهی و جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز از چاه‌ها و سفره‌های زیرزمینی است.
اقدامات انجام‌شده
وی تاکید کرد که شرکت آب منطقه‌ای استان تاکنون بیش از ۲۵۰ طرح با اعتباری افزون بر 3 هزار میلیارد ریال را اجرا و عملیاتی کرده است. داودی مهر افزود: از این میزان بیش از ۳۰۰ میلیون متر مکعب در بخش کشاورزی، ۵۵ میلیون متر مکعب در بخش آب آشامیدنی و ۱۶ میلیون متر مکعب نیز در بخش صنعت مورد استفاده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد همچنین از بررسی بیش از 2۵۰۰ تقاضای تامین آب ظرف 4 سال گذشته در کمیته تخصیص این شرکت خبر داد. داودی مهر اظهار کرد: این میزان تقاضای تامین آب در بخش آشامیدنی، صنعت و کشاورزی و از ۸ شهرستان استان به دبیرخانه کمیته تخصیص ارجاع داده و در قالب بیش از ۱۴۰ نشست تخصصی و کارشناسی این تعداد پرونده نیز بررسی شد.
وی گفت: صدور مجوز و تامین آب طرح‌های صنایع بزرگ از جمله نیروگاه‌های سیکل ترکیبی، پرورش ماهی و کارخانه‌های آب معدنی بویراحمد و دنا، فسفات چرام، اخذ تخصیص و تامین آب بیش از ۵۰ طرح گاوداری و پرواربندی و 4 هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی چالموره، چاه تلخ، غورک باشت، بابا کلان، دشت بن لنده، بن زرد، کتا، سمرون، احمد غریب، مختار، توت نده و گندی‌خوری از مهم‌ترین دستاوردهای کمیته تخصیص آب استان ظرف سال‌های اخیر بوده است.
ظرفیت‌های سد چم شیر
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد گفت: سد در حال ساخت چم شیر در گچساران افزون بر مهار رواناب‌ها ظرفیت ایجاد ۱۴ هزار شغل در بخش‌های کشاورزی و صنعت استان را دارد.
«علی داودی مهر» اظهار کرد: عملیات اجرایی سد چم شیر در مراحل پایانی ساخت قرار دارد و برنامه‌‌ریزی شده که هرچه سریع‌تر برای اتمام ساخت بدنه، آغاز فرایند آبگیری و ذخیره‌سازی سیلاب‌ها در آینده نزدیک اقدام شود. وی افزود: میزان سهم تخصیص استان در شهرستان‌های گچساران و باشت از حجم مخزن در بخش صنعت و کشاورزی ۱۲۵ میلیون متر مکعب است.
داودی مهر گفت: با برداشت این میزان تخصیص آب کشاورزی حدود 8 هزار هکتار از اراضی دیم و مستعد کشاورزی این شهرستان‌ها و همچنین آب صنعت به‌ویژه صنایع بزرگی مثل نفت به صورت پایدار تامین می‌شود که 3 تراز از بدنه جهت نصب آبگیر‌ها مورد توافق واقع شده است.
مدیر اداره بهره‌برداری و نگهداری سد کوثر گچساران گفت: ۲۲ میلیون متر مکعب از آب این سد در مردادماه با هدف مدیریت سد برای آمادگی بارندگی‌های پاییزی رها شده است. «اکبر خدری» اظهار کرد: رهاسازی آب در مردادماه امسال با دبی ۲۵ تا ۳۰ متر بر ثانیه انجام شده است.
وی بیان کرد: بر اساس برنامه‌‌ریزی قرار است ۵۲ میلیون متر مکعب آب سد کوثر تا آغاز فصل بارندگی‌ها رها شود. مدیر اداره بهره‌برداری و نگهداری سد کوثر گچساران تصریح کرد: اکنون حجم آب موجود در مخزن سد کوثر ۵۵۲ میلیون متر مکعب است.
