فراغت عالی قاپو

هاجر مرادی/ اصفهان-خبرنگار

  این روزها اگر به عالی‌قاپو سر بزنید، غافلگیر می‌شوید. ایوان عالی‌قاپو حالا با بردن داربست‏ها و مصالح مرمتی، راحت‏تر می‌تواند حس و حال تاریخی خود را به شما منتقل کند. حالا دیگر وقت رسیدن به ایوان، مستقیم به سمت نرده‏ها و تماشای نقش جهان نمی‌روید. اول از همه نگاه‌تان به سقف میدان می‌افتد که نقاشی‌هایش در هیچ کدام از اماکن تاریخی ایران تکرار نشده است. وقتی هم که از تماشای سقف فارغ شدید، نگاهتان به دیوارهای بنا می‌افتد؛ دیوارهایی که تا چندی پیش روی آن‌ها پوشیده بود و حالا بعد از مرمت، نقش‌هایی از دوران گذشته را به نمایش گذاشته‌اند؛ نقش‌هایی که سال‌های طولانی از چشم بازدیدکنندگان مخفی مانده بود و مرمتگران در آخرین روزهای کار متوجه آن‏ها شدند.

هرچند اقدامات مرمتی در عالی‌قاپو  12سال طول کشید، اما به اعتقاد مسئولان، این مرمت کاخ عالی‌قاپو را تا 50 سال آینده بیمه می‌کند و گردشگران هم می‌توانند از این پس به راحتی به طبقه دوم عمارت بروند و از آن‌جا کل مجموعه نقش جهان را ببینند.

انتقادها به مرحله اول و دوم

مدیر کل اداره میراث میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اصفهان در این باره به همشهری گفت: هرچند گفته می‌شود،  مرمت کاخ عالی‌قاپو طولانی شده است، اما در حقیقت این عملیات روال طبیعی خود را طی کرد و زودتر از این نمی‏توانست به پایان برسد.

فریدون الهیاری با بیان این‌که مرمت عالی‌قاپو شامل 4 مرحله بوده است، افزود: در مرحله اول همه بنا با حدود 12 متر ارتفاع کف‌فرش شده است؛ لایه‏هایی از سیمان در زیر، کار و روی آن آجر فرش شده است؛  موضوعی که ابتدا از سوی میراث دوستان مورد انتقاد قرار گرفت، اما متولیان معتقد بودند استفاده از سیمان برای استحکام‌بخشی است و از نظر فنی اشکالی ندارد. الهیاری درباره مرحله دوم هم توضیح داد: مرحله دوم مرمت کاخ عالی‌قاپو مربوط به استحکام‌بخشی ستون‏ها بود. در این مرحله ستون‏های جلو به صورت کامل استحکام‌بخشی شده‏ و دوباره در جای خود قرار گرفته‏اند.

با این وجود، مرحله دوم هم مورد انتقاد بود، زیرا در روش مرمتی ستون‏های چوبی تخلیه شد و درون آن‏ها فلز قرار گرفت؛ روشی که به گفته فعالان میراث فرهنگی با اصول اولیه مرمت منافات دارد، چون مداخله زیادی در بنای تاریخی انجام شده که برگشت‌ناپذیر است.

کشفی از گذشته

ناصر طاهری، معاون اداره میراث فرهنگی اصفهان اما در دفاع از این مرحله به همشهری گفت: ستون‌های موجود دیگر توان سرپا ماندن را نداشتند و اگر می‌خواستیم هم‌چنان به همان صورت از آن‌ها استفاده کنیم، سلامت بنا به خطر می‌افتاد و امکان آسیب به گردشگران هم وجود داشت.

اما در مرحله سوم 90 درصد از دیواره‏ها از نظر استحکام‌بخشی و تزئینات مرمت شده‏اند که به اعتقاد مدیر کل اداره میراث میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان،‌ این مرحله ‏ جالب‌ترین بخش بوده است؛ در این مرحله لایه‌هایی پنهان و به‌جامانده از دوران گذشته کشف شد که در طول تاریخ روی آن‏ها گچ کشیده شده بود و کسی از وجود آن‌ها خبر نداشت.

آخرین مرحله هم مرمت سقف ایوان بود که اللهیاری آن را از بحرانی‌ترین مراحل اعلام و اظهار کرد: سقف ایوان عالی‏قاپو مانند سقف ایوان چهلستون از چوب است که به صورت معرق تزئین و به طور کامل مرمت شده است.

اللهیاری ادامه داد: البته بخشی از مرمت هم مربوط به دوپوش ایوان می‏شد که در این قسمت هم یک مرمت اساسی انجام شده است.

یک اقدام تزئینی دیگر که اللهیاری از آن نام برد، نصب نرده‏هایی در اطراف ایوان است.

او اظهار کرد: در50 تا 60 سال گذشته نرده‏ای در این محل وجود نداشت، اما مطالعه‌های تاریخی نشان داد در گذشته برای حفاظت از گردشگران حفاظی شامل نرده‌های ساده همراه با فنس‌کشی وجود داشته است. بر این اساس نرده های زیبا و منحصر به فردی برای ایوان این بنای تاریخی طراحی و ساخته و در مساحتی حدود ۵۰۰ متر مربع در 3 جبهه جنوب، شرق و شمال ایوان نصب شد.

   عالی‌قاپوی منحصر به فرد

دلیل منحصر به فرد بودن کاخ عالی‌قاپو این است که از هر طرف به آن نگاه کنید بنایی متفاوت با طبقه های کمتر یا بیشتر می‌بینید. کاخ عالى‌قاپو 3 طبقه و هر طبقه شامل 2 طبقه است. این کاخ در واقع 6 طبقه می شود و چون از بام طبقه آخر می‏توان تمام مناظر شهر را دید خود بام را هم یک طبقه حساب کرده‌اند و می گویند عالى قاپو 7 طبقه است. از نگاهی دیگر می‏توان گفت بنای عالی‏قاپو با ارتفاعی حدود 36 متر بلندترین عمارت چند طبقه تا چند دهه اخیر در شهر اصفهان بوده ‌است. این بنا به‏ دلیل اضافات و الحاقات معماری در هر سو نمایی متفاوت دارد به طوری که از جلو 2 طبقه، از پشت 5 طبقه واز 2 طرف 3 طبقه است.