باورهای نادرست در مصرف لبنیات سنتی

اشکان جهان‌آرای | ساری-خبرنگار


مصرف مواد لبنی همواره از سوی کارشناسان تغذیه، پزشکان و مسئولان برای سلامت اقشار مختلف جامعه توصیه می‌شود. سرانه پایین مصرف لبنیات در ایران نسبت به میانگین جهانی همواره نگرانی‌هایی برای مسئولان حوزه بهداشت و سلامت ایجاد کرده‌ است. به‌ ویژه در چند سال اخیر که افزایش قیمت محصولات لبنی سبب شد سهم این محصولات از سفره خانوار ایرانی کمتر شود. در حال حاضر بنابر آمارهای رسمی، سرانه مصرف شیر در ایران حدود 70 لیتر در سال برای هر نفر است که رقمی کمتر از 50 درصد میانگین جهانی را نشان می‌دهد، اما چالشی که در این بین بر میزان نگرانی‌های ناشی از کمبود مصرف محصولات لبنی می‌افزاید، افزایش میل به استفاده از محصولات لبنی سنتی است. کارشناسان می‌گویند میل به استفاده از محصولات لبنی سنتی در جامعه به 2 دلیل عمده رخ داده است؛ نخست تفاوت قیمت این محصولات با فراورده‌های صنعتی لبنی و دوم باورهای رواج یافته در جامعه مبنی بر سالم‌تر بودن این محصولات سنتی و زیان‌آور بودن مصحولات لبنی صنعتی به دلیل استفاده از افزودنی‌های مختلف. در حالی که شیر به عنوان یکی از حساس‌ترین مواد غذایی همواره در معرض میکروبی شدن و آلودگی قرار دارد و کوچک‌ترین سهل‌انگاری یا اشتباه در نگهداری و فراوری آن می‌تواند سبب بروز بیماری در مصرف‌کننده شود.


شناسایی 120 باور غذایی

کارشناس مسئول اداره کل استاندارد مازندران در گفت‌وگو با همشهری با بیان این‌که پایه پویش باورهای مردمی کیفیت محصولات لبنی از حدود 2 سال پیش در مازندران نهادینه شد و اکنون به مرحله ورود به لایه‌های مختلف جامعه رسیده، گفت: با خرد جمعی و تلاش دوستان و دلسوزان در حوزه صنعت غذا پویشی در مازندران با عنوان پویش مردمی کیفیت صنایع غذایی به راه افتاد که هدف آن اصلاح برخی باورهای نادرست نسبت به محصولات غذایی صنعتی در جامعه است.دکتر «سیدرضا حجازیان» افزود: وقتی ما در جامعه خودمان و بین هم‌استانی‌ها به گفت‌وگو می‌نشینیم، می‌بینیم در کلامشان دیدگاه‌ها و باورهایی در خصوص مواد غذایی وجود دارد که بعضا می‌توانند ریشه‌های صحیح علمی نداشته باشند. همین باورها ممکن است باعث آسیب به سلامت جامعه یا کاهش سرانه مصرف محصولات مفید غذایی به‌ویژه محصولات لبنی شوند. وی بیان کرد: برای این‌که کار علمی و درستی انجام دهیم، سعی کردیم از فعالان صنعت غذا، سمن‌های مرتبط و نمایندگان دستگاه‌های اجرایی و نظارتی کمک بگیریم و بین مردم برویم تا به گردآوری این باورها بپردازیم. این کارشناس با اشاره به این‌که حدود 120 باور در مورد محصولات مختلف غذایی صنعتی از مردم دریافت و گردآوری شد، ادامه داد: این باورها را طبقه‌بندی کردیم و برای این‌که صحت و سقم آنها تشخیص داده شود آنها را در اختیار استادان دانشگاه قرار دادیم. از آنها خواستیم تا بگویند کدام یک از این باورها ریشه علمی دارد و کدام یک می‌تواند شایعه باشد. بعد از طبقه‌بندی سعی کردیم با کمک همه دوستان در بخش‌های مختلف مرتبط با صنعت غذا نسبت به تغییر باورها در اقدام کنیم.حجازیان افزود: یکی از مهم‌ترین این بخش‌ها محصولات لبنی است. امیدواریم که پویش گام‌های هرچند کوچک، اما درست در مسیر سلامت جامعه بردارد و باورهای اشتباه بین مردم را اصلاح کند.


شفاف‌سازی درباره محصولات

دکترای صنایع غذایی در مورد بازخوردهای اجرای این پویش در مازندران تاکنون اظهار کرد: از هر اقدامی که طی این 2 سال اخیر موفق به انجام آن شدیم بازخورد ارزشمندی گرفتیم. همین بازخوردها انرژی من و همکارانم را برای طی کردن راه بیشتر کرد.وی ادامه داد: اعتقاد داریم که وقتی رسانه‌ها پای کار باشند این پویش گسترش بیشتری می‌یابد و به تحقق هدف که همان داشتن جامعه سالم با باورهای درست در مورد صنایع غذایی است، کمک بیشتری خواهد شد.کارشناس مسئول اداره کل استاندارد مازندران درباره روش‌های ارائه دستاوردهای ناشی از پژوهش‌های انجام شده به اقشار مختلف مردم گفت: با شناسایی کانون‌های استان در هر مکانی که کمک کند تا جمعی را گردآوری کنیم، در قالب فضایی صمیمی پرسش‌ها را بشنویم و پاسخگو باشیم، نسبت به شفاف‌سازی در مورد این محصولات اقدام می‌کنیم. حجازیان بیان کرد: برنامه داریم در مراکز آموزشی، جوامع شهری و روستایی و به‌ویژه آموزش و پرورش این برنامه‌های پرسش و پاسخ را اجرا کنیم. هر فرد می‌تواند خودش به عنوان عضو پویش در تقویت اطلاع‌رسانی کمک کند. دهیاری‌ها، ادارات، سازمان‌ها، شهرداری‌ها، سمن‌ها و همه مجموعه‌ها می‌توانند در این زمینه توان پویش و انجمن صنایع غذایی و انجمن مهندسی کیفیت صنایع غذایی مازندران را به کار بگیرند.


تعدد واحدهای لبنی سنتی 

وی به تعدد واحدهای لبنی سنتی در مازندران و روند رو به رشد فعالیت آنها اشاره کرد و گفت: واقعیت این است که صنایع ما در بسیاری مواقع مظلوم واقع شده‌اند. دستگاه‌های نظارتی برای ارتقای سطح کیفی همیشه نگاهشان به واحدهای صنعتی است و مطالبه‌گری مردم هم باعث می‌شود حساسیت‌ها افزایش یابد. در مقابل، خطاهای فراوانی در واحدهای سنتی می‌بینیم. این کارشناس ادامه داد: شیر که یک ماده حساس غذایی است و عده‌ای بدون هیچ نظارتی آن را عرضه می‌کنند. اگر بزرگ‌ترین تولیدکننده صنایع لبنی مشکل کوچکی در خط تولید داشته باشد، همه دستگاه‌های نظارتی ورود می‌کنند، اما در مورد واحدهای لبنی مشکل‌دار و بدون مجوز چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد.وی تصریح کرد: می‌توان با صراحت اعلام کرد که معدل کیفی محصولات صنعتی ما در مازندران به مراتب از معدل کیفی محصولاتی که به صورت کارگاهی ارائه می‌شود، بالاتر است. هر چند واحدهای صنعتی هم وجود دارند که ممکن است برخی مسائل را رعایت نکنند که منتقد آنها هم هستیم، اما میزان رعایت نشدن مسائل بهداشتی در واحدهای سنتی بسیار بیشتر از واحدهای صنعتی است. وظیفه داریم در این زمینه شفاف‌سازی کنیم تا مردم انتخاب آگاهانه‌تری داشته باشند.


افزایش ابتلا به تب مالت 

موضوعی که کارشناس مسئول اداره کل استاندارد مازندران به آن اشاره می‌کند در آمارهای منتشر شده از سوی انجمن صنایع غذایی استان قابل مشاهده است. انجمن صنایع غذایی مازندران پارسال پژوهشی در مناطق مختلف استان انجام داد که در آن به بررسی وضعیت بهداشت و مجوزدار بودن واحدهای سنتی عرضه لبنیات پرداخته شد. به گفته نایب رئیس انجمن صنایع غذایی مازندران از بین 700 واحد لبنیات سنتی که در شهرستان‌های مختلف مازندران مورد بررسی قرار گرفت، کمتر از 10 درصد این واحدها در بهترین حالت 50 درصد معیارهای لازم را داشتند. 68 درصد از این تعداد مجوزی برای فعالیت نداشتند.«سید اسماعیل خاتمی مقدم» افزود: باورهای جامعه در مورد آسیب‌رسان بودن محصولات غذایی صنعتی به سلامت در حالی گسترش یافته است که 70 درصد محصولات غذایی مورد مصرف جامعه سنتی است و 30 درصد محصولات را فراورده‌های صنعتی تشکیل می‌دهد. این یعنی بیش از بخش صنعتی، فعالان سنتی در زمینه تغذیه اثرگذار هستند.این فعال صنایع غذایی با بیان این‌که گسترش استفاده از محصولات لبنی سنتی طی سال‌های اخیر خطر شیوع بیماری‌های مرتبط را افزایش داده است، گفت: ایران یکی از کشورهایی بود که در ریشه‌کنی تب مالت شرایط مطلوبی داشت. این روند تا سال 1389 و پیش از هدفمندی یارانه‌ها مساعد بود و به سمت ریشه‌کنی حرکت می‌کردیم. با هدفمندی یارانه‌ها و مشکلاتی که برای واحدهای تولیدی ایجاد شد و گرایش مردم به استفاده از محصولات ارزان‌قیمت سنتی، امروز پس از 9 سال، شیوع تب مالت در ایران نسبت به سال 1389
 5/2 برابر افزایش یافت.


ارزان و خطرناک
تردیدی نیست که واحدهای لبنی سنتی مانند همه کشورها باید وجود داشته باشند و سلایق و ذائقه‌های مختلف را پوشش دهند، اما فعالیت این واحدها بدون نظارت‌های لازم، سلامت جامعه را تهدید می‌کند. نکته قابل توجه دیگری که در مورد محصولات عرضه شده در این واحدهای سنتی دیده می‌شود، قیمت پایین‌تر نسبت به واحدهای صنعتی است؛ در حالی که همه جای دنیا قیمت محصولات ارگانیک و سنتی بیشتر از محصولات صنعتی است، در کشور ما خلاف این موضوع دیده می‌شود. چراکه حاشیه سود واحدهای سنتی به دلیل نبود نظارت‌ها و سازوکارها بسیار بیشتر از واحدهای صنعتی است و به اعتقاد کارشناسان همین موضوع سبب شده که حتی برخی واحدهای صنعتی نیز برای بقا به سمت فله‌فروشی گرایش پیدا کنند. از سوی دیگر به گفته برخی کارشناسان صنایع غذایی، شیرهای برگشتی واحدهای صنعتی توسط واسطه‌ها و دامداران به بسیاری از واحدهای سنتی تحویل داده می‌شود و همان شیرها به عنوان محصولات سالم محلی در سبد مصرف خانوار قرار می‌گیرد. رصد و پایش واحدهای سنتی لبنیات در مازندران هم به سلامت جامعه کمک می‌کند هم باعث می‌شود که واحدهای سنتی باکیفیت و بهداشتی، بیشتر به چشم بیایند و در کنار واحدهای صنعتی، محصولات مورد نیاز جامعه را با تضمین سلامت محصول ارائه دهند.