قهرمان شدند و غیبشان زد

محسن محمودصفری

  کشتی ایران در حفظ استعدادها و پدیده‌هایش تا چه اندازه موفق است؟ از جمع کشتی‌گیرانی که در سن نوجوانی به قهرمانی جهان می‌رسند، چند نفر در سطح اول کشتی می‌مانند و می‌توانند این موفقیت را تا بزرگسالی تداوم ببخشند؟ بقیه آنها با چه سرنوشتی مواجه می‌شوند؟اغلب کشتی‌گیران نوجوانی که در سال‌های گذشته به‌واسطه مدال طلای جهان به شهرت رسیدند، آنقدر از کشتی و قهرمانی دور افتاده‌اند که خیلی‌ از آنها باور نمی‌کردند برای گفت‌وگو با آنها تماس گرفته‌ایم! قهرمانانی که غالبا سرنوشت تلخی برای آنها در دنیای کشتی رقم خورده است. مدال طلایی که باعث می‌شد اطرافیان یک نوجوان 16،15ساله او را قهرمان و یا حتی پهلوان خطاب کنند اما فدراسیون کشتی قادر نیست آنها را حتی به ترکیب تیم ملی بزرگسالان برساند. همشهری ورزشی وضعیت کنونی کشتی‌گیران ایرانی را که از سال1990موفق به کسب مدال طلای نوجوانان جهان شد‌ه‌اند، بررسی کرده است.
    از قهرمانی تا مهاجرت به آلمان 
مسابقات نوجوانان جهان در سال1990به میزبانی مجارستان برگزار شد که تیم ایران در اوزان 47کیلوگرم و 95کیلوگرم موفق به کسب مدال طلا شد. مدال طلای 47کیلوگرم توسط سعید یغموری و مدال طلای 95کیلوگرم توسط محمدرضا کاویان به‌دست آمد. سعید یغموری اعجوبه‌ای که همه برای او مدال طلای جهان و المپیک را متصور بودند با بدشانسی و مصدومیت به مرور از کشتی فاصله گرفت و پس از فارغ‌التحصیلی در رشته مکانیک به خارج از کشور مهاجرت ‌‌کرد. پس از مهاجرت به آلمان دیگر اطلاعی از او در دست نیست ولی قطعا فعالیتی در زمینه کشتی ندارد. دیگر طلایی سال90محمدرضا کاویان اهل بندرگز بود که بعد از پیگیری‌های فراوان متوجه شدیم حالا سال‌های آخر خدمتش در آموزش‌وپرورش را می‌گذراند. او که از تماس خبرنگار همشهری خیلی تعجب کرده بود، با یادآوری سال‌های طلایی‌اش در کشتی گفت: «دوران خوبی بود که دوام نداشت. آن هم به‌خاطر تنبلی خودم بود. افسوس می‌خورم که نشد مدال جهانی و المپیک بگیرم. هم‌اکنون هم معاون مدرسه هستم و 4سال دیگر بازنشسته می‌شوم.» کاویان درباره اینکه خیلی‌ها دلیل ناکامی قهرمانان نوجوان در بزرگسالان را وزن کم کردن می‌دانند، گفت: «در مورد خودم می‌توانم بگویم وزن زیادی کم نمی‌کردم و تنبلی خودم باعث شد در رده جوانان و بزرگسالان موفق نشوم.» جالب است بدانید در همان رقابت‌های سال1990هارون دوغان، کشتی‌گیر سرشناس ترکیه هم حضور داشت که موفق شد در وزن 43کیلوگرم با پیروزی مقابل عباس حاج‌کناری مدال طلا را کسب کند.
    رضایی: مسیر قهرمانی پرفراز و نشیب است
مسابقات جهانی سال1991در کانادا برگزار شد که ایران تیمی را به این مسابقات اعزام نکرد. میزبان مسابقات جهانی1992ترکیه بود که رضا عظیمی در وزن 51کیلوگرم و علیرضا رضایی در وزن 95کیلوگرم موفق به کسب مدال طلا شدند. علیرضا رضایی، نام‌آشناترین فرد در میان طلایی‌های آن روزهاست که توانست در رده بزرگسالان هم مدال جهانی و المپیک کسب کند. رضایی درباره عدم‌موفقیت قهرمانان نوجوان در مقاطع بالاتر می‌گوید: «مسیر قهرمانی مسیر پر فراز و نشیبی است. باید در این راه ممارست داشت و البته اتفاقات هم نقش تعیین‌کننده‌ای برای یک قهرمان دارند. یک مصدومیت می‌تواند مسیر زندگی ورزشکار را تغییر دهد.» رضا عظیمی، دیگر طلایی سال1992تا چند سال بعد در کشتی دوام آورد و در مسابقات جوانان جهان 1998فنلاند هم حضور داشت ولی پس از آن دیگر اطلاعاتی از او در دسترس نیست.
    طلایی‌های المپیک سیدنی 
سال1993مسابقات نوجوانان جهان در آلمان برگزار شد که تنها طلای ایران توسط ابوالقاسم جمال‌لیوانی در وزن 95کیلوگرم به‌دست آمد. این کشتی‌گیر تا رده جوانان هم موفق عمل کرد ولی پس از آن دیگر خبری از او نشد. او هرگز کشتی‌گیر صاحب‌نامی در رده بزرگسالان نشد و نامش همانند سایر طلایی‌های نوجوانان در گذر سال‌ها به‌دست فراموشی سپرده شده است. در همان سال1993آدام سایتی‌یف از روسیه در 40کیلو طلا گرفت. او 7سال بعد قهرمان 85کیلوگرم المپیک سیدنی شد. جالب اینکه برنده طلای المپیک سیدنی در وزن 58کیلوگرم یعنی علیرضا دبیر هم سال1993در مسابقات نوجوانان جهان حضور داشت که در وزن 47کیلوگرم به‌عنوانی بهتر از نهمی نرسید.
    ماشاالله حسینی؛ جرقه‌ای که آتش نگرفت
سال1994ایران در مسابقات جهانی نوجوانان شرکت نکرد و در سال1995هیچ کشتی‌گیر ایرانی موفق به کسب عنوان قهرمانی نشد. مسابقات جهانی1996به میزبانی ایران برگزار شد که در این مسابقات مرتضی خوشبخت در وزن 47کیلوگرم به مدال طلا رسید و ماشاالله حسینی کشتی‌گیر خوش‌تکنیک کرمانشاهی نیز موفق شد طلای وزن 60کیلوگرم را کسب کند. ماشاالله و انشاالله حسینی برادران کرمانشاهی بودند که هر دو در مسابقات جهانی1996عضو تیم ملی ایران بودند. ماشاالله 23سال بعد از قهرمانی در نوجوانان جهان حالا آنقدر از ورزش دور هست که از تماس خبرنگار همشهری متعجب شود. او می‌گوید: «یادش بخیر روزهای خوبی بود. البته این موفقیت‌ها در رده جوانان هم برای من ادامه داشت. در مسابقات جهانی جوانان موفق شدم مدال نقره و برنز کسب کنم و در رده بزرگسالان هم موفق شدم بزرگان زیادی را شکست دهم.» حسینی با اشاره به شکست دادن محمد طلایی و عسگری محمدیان در جام تختی گفت: «محمد طلایی دوست عزیز ماست و سال‌ها در میادین مختلف برای ایران افتخارآفرینی کرده است. محمد طلایی و عسگری محمدیان را قاطعانه شکست دادم و حتی به مسابقات جام‌جهانی بزرگسالان در آمریکا هم اعزام شدم ولی آن نتیجه لازم که مدال جهانی و المپیک بود را نتوانستم بگیرم.» ماشاالله حسینی در پاسخ به این سؤال که گویا با علیرضا دبیر رئیس فعلی فدراسیون کشتی هم رقیب بوده، گفت: «بله، با علیرضا دبیر دو مرتبه کشتی گرفتم. یک‌بار کشتی‌مان نیمه‌تمام ماند و یک‌بار هم با اختلاف خیلی کم کشتی را به دبیر باختم. دبیر کشتی‌گیر خوب و صاحب سبکی بود که توانست با کسب مدال طلای جهان و المپیک نام خودش را در تاریخ ثبت کند.» حسینی درباره عدم‌موفقیتش در رده بزرگسالان گفت: «آسیب‌دیدگی‌های متعدد و نداشتن حامی بزرگ‌ترین دلیلی بود که نتوانستم به آنچه می‌خواستم برسم. هم‌اکنون هم کارمند شرکت نفت هستم و البته کار مربیگری هم می‌کنم.»
و اما مرتضی خوشبخت؛ این کشتی‌گیر 7بار در رده‌های نونهالان و نوجوانان قهرمان کشور شد و با عنوان قهرمانی در مسابقات نوجوانان جهان در سال1996به‌دست فراموشی سپرده شد. خوشبخت که به استرالیا مهاجرت کرده بود و 5سال در این کشور سکونت داشت، سال‌هاست به ایران بازگشته و کارمند هواپیمایی کشوری است. او درباره آن روزها به همشهری می‌گوید: «عمر قهرمانی کوتاه است و وزن کم کردن‌های زیاد در رده پایه باعث شد در رده جوانان و بزرگسالان به مدال جهانی و المپیک نرسم. بعد از مسابقات جهانی نوجوانان که اول شدم همه من را رها کردند. حتی مربی خودم یک‌بار پیگیرم نشد که ببیند دارم چه کار می‌کنم. همین مسائل باعث شد فراموش شوم. البته الان شرایط بهتر شده است و اگر یک هفته از کشتی‌گیر خبری نباشد حداقل دو نفر سراغش را می‌گیرند ولی زمان ما اینطور نبود.» خوشبخت در پاسخ به این سؤال که با کشتی ارتباطی دارد یا خیر گفت: «به هیچ وجه ارتباطی ندارم. حتی ورزش هم نمی‌کنم. تنها اخبار کشتی را پیگیر هستم و می‌دانم چند روز پیش تیم جوانان عنوان سومی جهان را در رده آزاد کسب کرد. قبول کرده‌ام که آن دوران قهرمانی تمام‌شده و من هم باید زندگی خودم را انجام دهم.»
    نورزایی: دنبال حلقه گمشده ورزش می‌گردید!
مسابقات جهانی نوجوانان در سال1997در دهلی برگزار شد که تنها طلایی ایران در این مسابقات رامین قربانی بود. قربانی هم‌اکنون در مازندران به‌کار مربیگری مشغول است. مسابقات جهانی1998در کشور انگلیس برگزار شد که ایران در این مسابقات حضور نداشت. سال1999مسابقات جهانی نوجوانان جهان به میزبانی لهستان برگزار شد که تنها طلایی ایران یاسر نورزایی در وزن 100کیلوگرم بود؛ جوان خوش‌قدوقامتی که همه مدال‌های جهانی بزرگسالان و المپیک را برای او متصور بودند. نورزایی که حالا کارشناس ارشد مدیریت ورزشی است درباره عدم‌موفقیت طلایی‌های نوجوانان می‌گوید: «خیلی موضوع خوبی است که دارید پیگیری می‌کنید. همین مشکل در جوانان هم هست. چطور می‌شود که کشتی‌گیر در جوانان قهرمان دنیا می‌شود ولی در بزرگسالان از او نامی نمی‌شنویم. محمدرضا خالقی‌فر در جوانان جزو موفق‌ترین‌ها بود ولی در بزرگسالان نشد که از پتانسیل و توانایی‌های او استفاده شود.» نورزایی ادامه می‌دهد: «به شهرت رسیدن زودهنگام و مرگ انگیزه، بزرگ‌ترین دلایل عدم‌موفقیت هستند. زمانی که کشتی‌ می‌گرفتم بسیاری از بزرگان معتقد بودند در آینده مدال‌های خوبی می‌گیرم که این اتفاق نیفتاد. چطور می‌شود که فردین معصومی در 25سالگی مطرح می‌شود و مدال جهانی می‌گیرد ولی نوجوانان و جوانانی که عنوان جهانی دارند در بزرگسالان ناکام می‌شوند؟ اینجا بحث همان انگیزه است که حلقه گمشده ورزش ماست.» نورزایی هم‌اکنون معلم ورزش است و در باشگا‌ه‌های تهران کار مربیگری می‌کند.
    دقیقا کجایید؟
مسابقات جهانی نوجوانان از سال2000تا 2011برگزار نشد. این مسابقات از سال2011به میزبانی مجارستان از سر گرفته شد که مهران بابایی در 63کیلوگرم و حاتم اکبرزاده در 85کیلوگرم به مدال طلای جهان رسیدند. در سال2012علی محمدزاده مدال طلا کسب کرد. سال2013مسابقات به میزبانی صربستان برگزار شد که ایران نتوانست مدال طلایی کسب کند و کامران قاسم‌پور تنها مدال نقره را از این مسابقات به‌دست آورد. سال2014مسابقات در اسلواکی برگزار شد که علیرضا گودرزی (بازیگر نقش جوانی تختی در فیلم بهرام توکلی) در 42کیلوگرم و عرفان آیینی در 46کیلوگرم به مدال طلا رسیدند. سال2015مدال طلایی برای ایران کسب نشد و تنها طلای ایران در سال2016توسط امیرحسین مقصودی به‌دست آمد. مقصودی همین چند روز قبل در جوانان جهان هم موفق به کسب مدال طلا شد. هیچ‌کدام از این کشتی‌گیران طلایی سال‌های 2011تا امروز حتی نتوانستند به تیم بزرگسالان راه پیدا کنند چه برسد به اینکه مدال جهانی و المپیک کسب کنند. فقط مقصودی در جهانی2018بزرگسالان حضور داشت که در همان کشتی اول شکست خورد و از گردونه مسابقات کنار رفت. جالب اینکه ستاره‌های حال‌حاضر تیم ملی کشتی آزاد یعنی حسن یزدانی و علیرضا کریمی هیچ‌کدام طلای نوجوانان جهان در کارنامه خود ندارند و مدال نقره و برنز در این مسابقات سهم آنها بوده است. حسن یزدانی در مسابقات جهانی2011نوجوانان در وزن 50کیلوگرم موفق شد مدال نقره جهان را کسب کند. همچنین در میان قهرمانان سال‌های گذشته نفراتی هم بودند که مدال طلا، نقره یا برنز نوجوانان جهان را در کارنامه داشتند و متأسفانه در سال‌های بعد درگیر معضل اعتیاد شد‌ند.