کارنامه روشن طرح کاهش آلودگی هوا در ایجاد آسمان آبی

سیدمحمد فخار/ خبرنگار
 هوای تهران
برخلاف برخی اظهارنظرها همچنان روند کیفی خود را طی می‌کند. همانطور که در سال 97 رکورد کیفیت هوای 10ساله تهران شکسته شد، سال 98 نیز مسیری مشابه را می‌پیماید تا گواهی بزرگ برای موثر بودن طرح‌های ترددی تهران باشد. در چنین شرایطی یکی از مقامات بلندپایه طی نشست خبری اعلام کرده که طرح کاهش آلودگی هوا در تهران کارساز نیست. اما آیا مبنای سخنان این مقام مسئول کشور اساس کارشناسی دارد؟
سردار هادیان‌فر، رئیس پلیس راهور کشور در این باره اعلام کرد که از نظر پلیس طرح کاهش آلودگی هوا در تهران کارساز نیست. وی همچنین تصریح کرد که عوارض طرح کاهش آلودگی هوا مربوط به شهرداری است و ارتباطی با پلیس ندارد و بیشتر با هدف کسب درآمد به طرح توجه شده است. وی همچنین اضافه کرد که تهران ظرفیت 4میلیون خودرو را ندارد و از نظر پلیس طرح کاهش آلودگی هوا کارساز نیست.

مقایسه آنچه بود و هست
برای بررسی اثر طرح کاهش آلودگی هوا بر تهران 2 مبنای کارشناسی وجود دارد. یکی بررسی طرح جدید با آنچه پیش از آن بود و دیگری بررسی آمار و شاخص‌های کیفیت هوای تهران.  از ابتدای تابستان سال جاری، طرح کنترل آلودگی هوا در رینگ بیرونی طرح ترافیک اجرایی شد تا مبنای غیرکارشناسی طرح زوج و فرد برچیده شود. طبق طرح زوج و فرد، مبنای ترددی در تهران فقط و فقط رقم زوج یا فرد بود که با توجه به تعطیلی روز پنجشنبه موجب شده بود خودروهای پلاک زوج 36 روز و خودروهای پلاک فرد 24 روز در هر فصل بتوانند در تهران تردد داشته باشند و این تردد در روزهای آلوده کاملا افسارگسیخته و ناعادلانه ادامه می‌یافت. بر مبنای طرح جدید اما همه خودروها 20 روز سهمیه ترددی دارند و با سازو کار LEZ که از آذر97 عملیاتی شده، تردد بدون داشتن معاینه فنی ممکن نیست. اما اصولی‌ترین بخش طرح کنترل که به طور مستقیم در کاهش آلودگی هوای تهران موثر است، تخفیفی است که شهرداری برای خودروهای دریافت کننده مجوز تردد می‌دهد و آن دریافت معاینه فنی برتر است. نقطه ضعف معاینه فنی در تهران بی‌شک در تست آلایندگی آن است که گازهای خروجی خودرو را در دورموتور 1000 می‌سنجد اما در معاینه فنی برتر، تست آلایندگی با دورموتور 2500 سنجیده می‌شود که به واقعیت ترددی در تهران نزدیک‌تر است.

شاخص‌ها چه می‌گویند؟
بررسی شاخص‌های کیفیت هوای تهران نشان می‌دهد در سال جاری از 149 روز گذشته هوا 124 روز پاک و سالم بوده و طی مدت مشابه سال گذشته این عدد 123 روز بوده است. این در شرایطی است که سال گذشته یک رکورد کیفیت هوا برای همه سال‌های اندازه‌گیری هوا در تهران بود. همچنین تعداد روزهای پاک گواهی بزرگ بر اثرگذاری طرح‌های کیفی‌سازی تردد در شهر بوده و هست. مهم‌ترین علت آلودگی هوا در تهران ذرات معلق هستند و گزارش‌های شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نشان می‌دهد غلظت ذرات معلق به نحو اثرگذاری در تهران کاهش یافته است. در عین حال نباید فراموش کرد که خودروها عامل اصلی انتشار ذرات معلق بوده‌اند و وقتی ذرات کاهش چشمگیری داشته یعنی طرح‌های کنترل معاینه فنی، به طور مستقیم کاهنده ذرات شهر بوده‌اند.

چرا طرح‌های جدید؟
طرح‌های جدید ترافیکی و کاهنده آلودگی هوا از نان شب هم برای تهران واجب‌تر است. هر روز 1200 خودروی جدید به خیابان‌های شهر اضافه می‌شود. به همین راحتی سالانه 400 هزار خودروی جدید به 3.6میلیون خودروی حاضر اضافه می‌شوند و این فارغ از 550 هزار خودروی پلاک شهرستان است که بیشتر در معابر منطقه یک تا 3 مسافرکشی می‌کنند. از طرفی معابر تهران برای 970هزار خودرو طراحی شده‌اند و این یعنی ترافیک سرطانی تهران هر روز گسترده‌تر می‌شود. در کنار این شرایط حاد، آلودگی هوا نیز با تولید روزانه 1800 تن آلاینده که 1300 تن آن از وسایل نقلیه بیرون می‌آید، خطری بزرگ برای سلامت ساکنان تهران است. از هر 10 ایرانی یکی ساکن تهران است و باید برای هوای آنها کاری فوری و موثر کرد. این شرایط مدیران را به سمت اجرای طرح‌های کاهنده ترافیک و آلودگی هوا کشانده است و امید که مجریان ترافیکی نیز اساس اثرگذاری این طرح‌ها را بپذیرند. از سویی درآمدزایی در طرح‌های ترافیکی جدید در خبرها القا می‌شود. سال 97، درآمدهای طرح ترافیک ۲۹۶ میلیارد تومان بود که از محل آن ۱۳اتوبوس دو کابین و مینی‌بوس‌های جدید مجهز به فیلتر دوده خریداری شد. در عین حال درآمد طرح ترافیک در سال96، 350میلیارد تومان بود و این یعنی 54میلیارد تومان کاهش درآمدهای شهرداری. همچنین اجرای طرح جدید، با مصوبه شورای ترافیک و شورای شهر اجرایی شده و شهرداری تنها طراح اولیه بوده و اینکه طرح درآمدزایی برای شهرداری دارد، مشخص نیست بر چه مبنایی گفته شده است.