آدریان؛ رها در دریا

ایران و انگلیس پس از 40روز تنش دریایی در مسیر حل مناقشه قرار گرفته‌اند. ماجرا با توقیف ابرنفتکش حامل نفت ایران با نام «گریس یک» آغاز شد و با توقیف نفتکش انگلیسی توسط ایران به اوج رسید و حالا طرف انگلیسی با صدور حکم رفع توقیف گریس یک پایان مناقشه را نزدیک کرده است.

روز ۱۳تیر دولت جبل‌الطارق اعلام کرد که با کمک تفنگداران نیروی دریایی بریتانیا، نفتکش گریس۱ که حامل 2میلیون بشکه نفت ایران بوده را توقیف کرده است. آنها مدعی شدند مقصد این نفتکش سوریه بوده و چون این کشور ذیل تحریم‌های اتحادیه اروپا قرار دارد دست به توقیف گریس یک با 28خدمه عمدتا هندی زده‌اند. در ادامه مقامات ایران اظهارات دولت جبل‌الطارق را تکذیب کردند و گفتند که مقصد این کشتی، سوریه نبوده؛ هرچند حتی اگر مقصد آن سوریه هم بوده، اقدام جبل‌الطارق با قوانین بین‌المللی در تضاد بوده است؛ چون نفتکش گریس در آب‌های بین‌المللی قرار داشته و نه آب‌های سرزمینی اتحادیه اروپا و علاوه بر این تحریم‌های اتحادیه اروپا برای کشورهای عضو این اتحادیه لازم‌الاجراست؛ درحالی‌که ایران عضو اتحادیه اروپا نیست. ایران 2هفته بعد یک نفتکش انگلیسی را به‌دلیل نقض قوانین دریانوردی در خلیج‌فارس توقیف کرد که این نفتکش کماکان در توقیف قرار دارد اما به‌نظر می‌رسد درصورت به مقصد رسیدن کشتی گریس یک که از دیروز به «آدریان دریا» تغییر نام داده آن کشتی نیز رفع توقیف شود.

جلیل اسلامی، معاون سازمان بنادر اعلام کرده که نفتکش رفع توقیف شده با پرچم ایران ادامه مسیر خواهد داد و این نفتکش در حال آماده‌سازی‌ برای ترک جبل‌الطارق است؛ چون به هر حال باید از نظر تجهیزات و موتورخانه بازدیدها توسط عوامل فنی کشتی انجام شود و پس از آن جبل‌الطارق را ترک کند. معاون دریایی سازمان بنادر و دریانوردی در گفت‌وگو با فارس در پاسخ به این سؤال که وضعیت کنونی این نفتکش چگونه است، اظهار داشت: از آن نظر که این نفتکش حدود 40روز در توقیف و متوقف بوده باید برای راه‌اندازی تجهیزات آن بازبینی شود.

مقصد نفتکش کجاست؟
ایران تا‌کنون مقصد نفتکش گریس یک را اعلام نکرده اما به‌نظر می‌رسد مقصد نفتکش حامل نفت ایران کشوری در مدیترانه باشد. هرچند، چند روز قبل اپراتورهای گریس یک سیگنال مراکش را به‌عنوان مقصد ارسال کردند، ولی با این حال مقصد یک‌بار دیگر به مدیترانه تغییر یافت.

ایران تعهد داد؟
اما وزیر اول جبل‌الطارق مدعی شد ایران تعهد رسمی داده که این نفتکش به سوریه نرود! در ادامه وزارت خارجه انگلیس هم در بیانیه‌ای نوشت: «متوجه شده‌ایم که دولت جبل‌الطارق اطمینان‌خاطرهایی دریافت کرده که گریس یک روانه سوریه نخواهد شد. ایران باید به ضمانت‌هایی که ارائه کرده پایبند باشد.» همچنین دادگاه جبل‌الطارق ادعا کرد ناخدای کشتی هم تعهد کتبی داده که به سمت سوریه حرکت نکند. ادعای تعهد ایران زمانی جدی‌تر شد که نامه سفارت ایران در لندن به وزارت خارجه انگلیس رسانه‌ای شد. در بخشی از این یادداشت آمده است: مقصد سوپر نفتکش گریس یک نهاد تحت تحریم اتحادیه اروپا نبوده و نخواهد بود!

در همین رابطه رضا نصری، حقوقدان بین‌المللی در گفت‌وگو با همشهری تأکید کرده است: در متنی که سفارت ایران منتشر کرد ضمن اینکه توقیف نفتکش «غیرقانونی» خوانده شده مشخصا از اصطلاح «without prejudice» نیز استفاده شده تا صراحتا بر این موضع تأکید شود که مورد گریس یک قابل تعمیم نیست و تحریم‌های اتحادیه اروپا کماکان برای دولت‌های ثالث الزام‌آور نیست. به نوشته نصری در متن انگلیسی گفته شده مقصد گریس یک نهاد تحت تحریم نبوده و «It remains the case»، یعنی «نبوده و نیست». اصطلاح «نبوده و نیست» حاوی هیچ تعهدی برای آینده نیست اما در متن فارسی به «نخواهد بود» ترجمه شده که به نوعی شبهه ایجاد می‌کند.

در واکنش به اخبار تعهد ایران به انگلیس سخنگوی وزارت خارجه ایران در مصاحبه با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: از سوریه در همه حوزه‌ها ازجمله نفت و انرژی حمایت می‌کنیم. موسوی با اشاره به توییت وزیر امور خارجه و سفیر کشورمان در لندن عنوان کرد: آنچه علنا اعلام کردیم صرف بیان واقعیت در مورد مقصد کشتی گریس یک بود که از ابتدا هم قرار نبود به سوریه برود. او تأکید کرد: ایران برای آزادی نفتکش گریس یک هیچ تعهدی مبنی براینکه به سوریه نرود، نداده است؛ زیرا از ساعات اولیه توقیف نفتکش اعلام کردیم که مقصد نفتکش سوریه نبوده و تا انتها هم بر سر همین حرف باقی مانده و تأکید کردیم که اگر هم مقصد نفتکش سوریه بود، باز هم‌ به کسی ربطی نداشت. سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشورمان در پایان خاطرنشان کرد: درحقیقت آنها به‌خاطر خروج آبرومندانه از این اقدام غیرقانونی و دزدی دریایی، بحث تعهد را مطرح کردند.

تلاش ناکام آمریکا برای مصادره کشتی
پیش از اعلام رفع توقیف نفتکش گریس یک آمریکا خواستار ادامه توقیف این کشتی و مصادره آن شده بود. یک مقام رسمی جبل‌الطارق پنجشنبه به یورونیوز گفت که واشنگتن می‌خواهد نفتکش ایرانی «گریس یک» به نفع آمریکا توقیف شود. از سوی دیگر در سرزمین‌های اشغالی هم گروهی با مراجعه به دادگاه خواستار صدور حکم مصادره این کشتی برای غرامت شدند. ظریف پس از توقیف نفتکش گریس یک در توییتر با تأکید بر غیرقانونی بودن توقیف نفتکش حامل نفت ایران توسط نظامیان بریتانیایی نوشته بود: این اقدام که به نیابت از «تیم ب» (بولتون، بنیامین نتانیاهو، بن‌زائد، بن‌سلمان) انجام شده، دزدی دریایی است. تلاش‌های آمریکا زمانی رنگ باخت که دادگاه عالی جبل‌الطارق با رد درخواست آمریکا حکم به آزادی گریس یک داد. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در توییتی نوشت: «ایالات متحده پس از ناکامی در تحقق اهدافش از طریق تروریسم اقتصادی - ازجمله محروم کردن بیماران سرطانی از دارو - تلاش کرد از نظام حقوقی برای دستبرد به دارایی ما در دریاهای آزاد سوءاستفاده کند. تلاش برای دزدی دریایی، نشانه نفرت دولت ترامپ از قانون است.» مقامات آمریکایی پس از سر باز زدن جبل‌الطارق از توقیف کشتی حامل نفت ایران هشدار دادند که خدمه و مسئولان این کشتی را تحت تحریم قرار می‌دهند.