طلوع انرژی خورشیدی از بام اصفهان

عاطفه علیان|اصفهان- خبرنگار: 

  اصفهان شهری در مرکز فلات ایران، با اقلیمی گرم و خشک دارای حداقل میزان تابش 1972کیلووات‌ ساعت بر متر‌ مربع به صورت سالانه و دارای بیش از 3000 ساعت آفتابی در سال است. 29 تیرماه بود که مصوبه خورشیدی شدن اصفهان به امضای استاندار رسید و برای اجرایی شدن به مناطق شهرداری ابلاغ شد. اگرچه شورای شهر اصفهان از پاییز 96 الزامات خورشیدی شدن را تصویب کرد اما مسیر آنقدر ناهموار بود که وقتی خبر خورشیدی شدن این شهر از صحن شورا بیرون آمد، دل دوستداران محیط‌زیست شاد شد؛ مصوبه‌ای که شهرداری را موظف می‌کند ظرف مدت دوماه بسته سیاست‌های تشویقی، اجباری و فرهنگی متناسب با برنامه‌ها و اولویت‌های مندرج در برنامه‌های اصفهان 1400 با هدف نهایی استفاده از انرژی خورشیدی و توسعه سالانه ظرفیت تولید معادل 20 مگاوات در بخش برق خورشیدی و طرح پیاده‌سازی 100 هزار خانه خورشیدی در بخش گرمایش خورشیدی را تهیه و به شورا ارائه کند که در آن مراحل اجرای طرح به صورت سالیانه و با اولویت درآمدزایی برای شهروندان و شهرداری، پدافند غیرعامل و تبدیل اصفهان به شهر دوستدار محیط‌زیست رعایت شده باشد. 


الزامات یک مصوبه

طبق این مصوبه قرار است در ساختمان‌های ج ود، یعنی ساختمان‌هایی با زیربنای بیش از 2 هزار متر‌ مربع به طور الزامی تاسیسات خورشیدی نصب شود. حالا اصفهانی‌ها برای نصب هر کیلووات صفحه خورشیدی به 10 متر‌ مربع فضای بدون سایه و رو به جنوب نیاز دارند تا انرژی تولیدی سالانه هرکیلووات سامانه برق خورشیدی معادل 1752 کیلووات در یک ساعت شود و سالانه یک سامانه خورشیدی 5 کیلوواتی معادل 70 میلیون ریال برای هر اصفهانی درآمد داشته باشد که هر دوماه یک‌بار از طرف شرکت توزیع برق شهرستان اصفهان پرداخت شود. بنابراین بازگشت اصل هزینه سرمایه‌گذاری شهروندان در سامانه انرژی خورشیدی در کمتر از 5 سال خواهد بود. مصوبه‌ای که اشتغال مستقیم و غیرمستقیم در فرایند تولید، نصب و تعمیر و نگهداری پنل‌های خورشیدی را در بر دارد و می‌تواند در رونق اقتصاد شهری مفید باشد.

دوستداران محیط ‌زیست از خورشیدی شدن اصفهان به یک دلیل دیگر هم شادند این‌که این طرح استفاده از آبگرمکن‌های خورشیدی را در منازل الزامی می‌کند. هر آبگرمکن خورشیدی معادل 62 اصله درخت در کاهش دی‌اکسید کربن موثر است. جدای از آن سامانه‌های خورشیدی می‌تواند از میزان آلودگی‌هایی که نیروگاه‌های تولید برق اطراف اصفهان تولید می‌کند هم بکاهد. 


اصفهان؛ پیشتاز شهر خورشیدی

رئیس کمیسیون انرژی، استاندارد مصالح و محیط ‌زیست نظام مهندسی ساختمان کشور با اشاره به این‌که اصفهان شهری در مرکز فلات ایران، با اقلیمی گرم و خشک دارای حداقل میزان تابش 1972 کیلووات‌ ساعت بر متر‌ مربع به صورت سالانه و دارای بیش از 3000 ساعت آفتاب در سال است، به همشهری می‌گوید: مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان و معرفی این شهر به‌عنوان شهر خورشیدی اقدامی شایسته و قابل تقدیر است، اما چند نکته مهم وجود دارد که باید به آن توجه داشت. در این مصوبه نصب آبگرمکن خورشیدی برای ساختمان‌های گروه ج و د الزامی و نصب پنل‌های فتوولتائیک توصیه و همچنین حمایت وزارت نیرو از برق خورشیدی و خرید تضمینی هرکیلووات ساعت برق خورشیدی به میزان حدود 8000 ریال در نظر گرفته شده است، بنابراین تولید برق خورشیدی در ساختمان‌های فوق جهت تامین بخشی یا کل هزینه‌های شارژ عمومی ساختمان، مناسب‌تر به نظر می‌رسد.

«احمدرضا طاهری‌اصل» ادامه می‌دهد: نکته دوم ایجاد زیرساخت‌هایی است که به آشنایی مهندسین طراح، ناظر و مجریان ساخت نسبت به مباحث فنی، طراحی و اجرایی قبل از اجرایی شدن طرح نیاز دارد تا در طرح‌ها و مباحث نظارتی خود لحاظ کنند. مهندسین معمار باید نسبت به جانمایی پنل‌ها، مهندسین سازه نسبت به میزان بار سازه‌ای تحمیل‌شده، مهندسین برق و مکانیک از لحاظ سیستم‌های تاسیساتی، ملاحظات خود را رعایت کنند.

وی می‌افزاید: نکته مهم دیگر این است که شهر خورشیدی شدن خوب است، به شرطی که قبل از آن بتوانیم ادعا کنیم از لحاظ مباحث بهینه‌سازی مصرف انرژی نیز پیشگام هستیم و آن مستلزم رعایت کامل مقررات ملی ساختمان و بالاخص مبحث بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان است. 

رئیس کمیسیون انرژی نظام مهندسی ساختمان کشور گفت: با توجه به مشکلات آب و انرژی در شهر اصفهان و همچنین توسعه زیرساخت‌های گردشگری، می‌توان اصفهان را در مسیر شهر سبز تعریف کرد. وی تصریح می‌کند: برای این‌که بتوان در شهر اصفهان، همه زیرساخت‌های توسعه پایدار را در معماری سنتی و فضای شهری ایجاد کرد، باید برنامه بازیافت آب خاکستری را پیش برد و از سوی دیگر زیرساخت‌های تبدیل شدن به شهر هوشمند را ادامه داد.

به گفته طاهری‌اصل، اصفهان از لحاظ فضای شهری و امکانات بسیار مستعد بوده و از لحاظ معماری سنتی کاملاً مباحث توسعه پایدار در آن رعایت شده و با بهره‌گیری از انرژی خورشیدی این پازل زیبای شهر پایدار و سبز کامل می‌شود. وی می‌افزاید: همه اقدامات زمانی ارزش دارد که ساختمان‌هایی که مباحث مقررات ملی ساختمان را کامل رعایت کرده، بهره‌گیری از انرژی خورشیدی یا تجدیدپذیر را در برنامه داشته و با اصول معماری سبز ساخته شده‌اند، از سایر ساختمان‌ها تمیز داده شوند که لازمه آن، ارائه نشان، گواهینامه کیفیت و یا گواهینامه سبز ساختمان است. 


سامانه‌های خورشیدی در تابستان به کمک شبکه برق می‌آید

رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان به همشهری می‌گوید: در گذشته مطالعات گسترده‌ای در نهادهای ویژه‌ای مانند دانشگاه‌ها، بر روی سامانه‌های خورشیدی صورت گرفت و تاثیرات زیست‌محیطی استفاده از انرژی خورشیدی مرتب گوشزد می‌شد. از طرف دیگر در تابستان‌ها اگر بتوانیم در سرمایش منازل و ادارات از انرژی خورشیدی استفاده کنیم بار کمتری بر روی شبکه برق وارد می‌شود، خاموشی‌ها کمتر خواهد شد، شهر تاب‌آور می‌شود و از نظر پدافند غیرعامل هم شانس بیشتری در برابر حوادث غیرمترقبه پیدا می‌کنیم که مقاومت بیشتری حاصل خواهد شد.

«کوروش خسروی» می‌افزاید: در این راستا با شرکت توزیع برق شهرستان اصفهان توافقی مبنی بر انعقاد قرارداد با شهروندان جهت نصب پنل‌های خورشیدی و تسهیل فرایند فروش برق حاصل از سامانه‌های خورشیدی به شبکه توزیع برق صورت گرفته است. مشاوره رایگان به شهروندان درباره فواید اجرای طرح و تنظیم قرارداد هم از اقدام‌های مهم دیگر است. 

وی با تاکید بر این‌که با همکاری شرکت توزیع برق شهرستان اصفهان و شرکت‌های تولید‌کننده تجهیزات خورشیدی دوره‌های آموزشی برای شهروندان برگزار می‌شود، تصریح می‌کند: در تیرماه اولین دوره آموزشی برای شهروندان و بهره‌برداران در جهت نحوه صحیح بهره‌گیری از انرژی خورشیدی برگزار شد که با استقبال خوبی مواجه شد. از هفته گذشته هم مدیران و کارشناسان شهرداری در محلات برای آموزش عموم مردم برنامه‌هایی را در نظر گرفته‌اند. 
خسروی اضافه می‌کند: فرهنگسازی و الزام نصب پنل‌های خورشیدی برای صدور پروانه‌های ساختمانی از جمله تلاش‌های مدیریت شهری است که تلاش می‌کند اصفهان به عنوان شهری خورشیدی با آلایندگی کمتر و منابع انرژی ارزان‌تر معرفی شود.  


   پیشتازی شهرداری در حوزه انرژی خورشیدی
 مدیرعامل شرکت توزیع برق شهرستان اصفهان، با اشاره به این‌که روند استفاده از انرژی خورشیدی در جهان، روند پرشتابی است اما این روند در ایران سرعت زیادی ندارد، اظهار می‌کند: وزارت نیرو برای تشویق مردم به استفاده از انرژی خورشیدی، مشوق‌هایی را در نظر گرفت اما با افزایش هزینه تجهیزات، این مشوق‌ها نیز روند نزولی به خود گرفت.  «حمیدرضا پیرپیران» ادامه می‌دهد: در شهر اصفهان کمتر از یک درصد نیاز الکتریکی شهر با انرژی خورشیدی تأمین می‌شود و در این شرایط، پیشتازی شهرداری و مدیریت شهری اصفهان به برگزاری رویداد تیرماه و همچنین تشویق و الزام مردم به استفاده از انرژی خورشیدی، بسیار ارزشمند است. 

وی تصریح می‌کند: سالانه 29 میلیارد تن کربن تولید می‌شود که 6 درصد آن در مصارف خانگی، 23 درصد در بخش حمل‌و‌نقل و 41 درصد در بخش صنعت برق و گرما است. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2050 این رقم به حدود 50 میلیارد تن کربن در سال برسد.
مدیرعامل شرکت توزیع برق شهرستان اصفهان ابراز می‌کند: تابش خورشید در ژاپن نصف کشور ما و در اسپانیا 80 درصد ما است، به بیان دیگر میانگین تابش انرژی خورشیدی در دنیا 9/3 کیلووات ساعت بر مترمربع، در ایران 1/5 کیلووات ساعت بر متر‌ مربع و در اصفهان 8/5کیلووات ساعت بر متر‌ مربع است. 
به گفته وی، جهش تولید انرژی خورشیدی به 100 هزار مگاوات در سال 2018 نشان می‌دهد روند توسعه استفاده از این نیروی خدادادی در جهان سرعت بیشتری گرفته است.
 

شهر خورشیدی؛ ضرورت یا تجمل

علی‌اکبر عالم رجبی|استاد بازنشسته دانشگاه صنعتی اصفهان: 



هرقدر سطح رفاه یا تولید در جامعه‌ای بالاتر باشد، مصرف سرانه انرژی هم در آن جامعه بیشتر است. واضح است که دعوت از مردم برای دست کشیدن از آنچه باعث رفاه آنان است جواب مثبتی دریافت نخواهد کرد؛ اما این تنها راه‌حل نیست. می‌توان سطح رفاه و تولید صنعتی را حفظ کرد ولی با ترفندها و روش‌هایی مصرف سرانه انرژی را کاهش داد. به عنوان مثال، ساخت و استفاده از خودروهایی که مصرف سوخت کمتری دارند می‌تواند اقدامی در این راستا ارزیابی شود و یا اگر دیوارهای بیرونی و سقف ساختمان‌ها عایق‌بندی شود، باعث کاهش بار حرارتی در زمستان و بار برودتی در تابستان می‌شود، بدون اینکه سطح رفاه ساکنان ساختمان تغییر کند.  کاشت و بهره‌بردای از گیاهان با هدف تامین انرژی از‌ زیست‌توده یا بیوماس یکی دیگر از راهکارهاست، ولی شاید در همه مناطقِ زمین در شرایط فعلی اقتصادی نباشد. یکی دیگر از راهکارهای کاهش مصرف سوخت های فسیلی، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است. انرژی خورشیدی مهم‌ترین منبع انرژی تجدیدپذیر است که به سادگی و تقریبا در همه جا در دسترس است. حتی در روزهای ابری هم که شدت تابش خیلی کمتر از روزهای آفتابی است به کمک آبگرمکن‌های خورشیدی لوله‌خلأ می‌توان آب گرم تهیه کرد. گرچه انرژی خورشیدی کاربردهای زیادی دارد اما یکی از ساده‌ترین و رایج‌ترین کاربردهای آن در ساختمان‌ها، آبگرمکن‌های خورشیدی و پانل‌های فتوولتایی برای تولید برق خورشیدی است. با به‌کارگیری آبگرمکن یا مولد برق خورشیدی در هر ساختمان، قدمی در راستای کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی برداشته می‌شود که کل جامعه جهانی از اثر آن بهره خواهد برد. از طرفی، استفاده از سلول‌های خورشیدی هم مثل استفاده از انواع قطعات الکترونیکی، رایانه، تلفن همراه، لامپ کم‌مصرف و غیره تبعات زیست‌محیطی دارد؛ باید بیاموزیم که دفع پسماند را درست انجام دهیم. گرچه به‌کارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر در همه ساختمان‌ها امکان‌پذیر و لازم است، ولی اگر شوراهای شهر و شهرداری‌ها، سازندگان و مالکان ساختمان‌های جدید را ملزم به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر کنند، می‌توان امید داشت که طی چند دهه آینده بخش قابل توجهی از آلودگی شهرها که ناشی از مصرف سوخت برای تهیه آب گرم و تهویه مطبوع است کاهش یابد. باید توجه داشت که تولید برق خورشیدی منجر به کاهش تولید برق در نیروگاه‌ها می‌شود که عمدتا با سوخت فسیلی کار می‌کنند. شورای کنونی شهر اصفهان مصوبه‌ای را گذرانده که هم شهرداری و هم سازندگان ساختمان‌ها را در مسیر استفاده روزافزون از انرژی‌های تجدیدپذیر قرار می‌دهد. به امید آنکه دیگر شهرها به‌ویژه کلان‌شهرها هم در این مسیر قدم بردارند و ایرانیان هم برای ادای دین خود به محیط زیست و حفظ شرایط زندگی در این کره خاکی از جامعه جهانی عقب نمانند. ناگفته نماند که ارزان بودن بهای انرژی در ایران تاکنون مانع بزرگی بر سر راه گسترش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است.