سرویس مورد نظر در دسترس نیست

مجید جباری/خبر‌نگار

آیا می‌دانید دسترسی راحت به سرویس بهداشتی عمومی یکی از مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی شهر توسعه‌یافته در جهان است؟ می‌دانید سازمان ملل به‌خاطر اهمیت این موضوع، سازمانی را با عنوان «سازمان جهانی توالت» تشکیل داده است؟ همین سازمان در نخستین گام خود 19نوامبر مصادف با 29آبان را روز جهانی «توالت» نامگذاری کرده تا از این راه، توجه بیشتر دولت‌ها را به این موضوع مهم و تأثیرگذار بر سلامت و بهداشت عمومی شهروندانش جلب کند. شاید برای‌تان جالب باشد اگر بدانید در کشوری مثل ژاپن، صنعت ساخت سرویس‌های بهداشتی عمومی روزبه‌روز پیشرفته‌تر از قبل می‌شود. این کشور استانداردترین سرویس‌های بهداشتی عمومی را در میان همه کشورها دارد و هرساله برنامه‌های قابل‌توجهی برای این منظور برگزار می‌شود. در ژاپن طراحان و تولیدکنندگان سرویس‌های بهداشتی رقابت‌ تنگاتنگی با هم دارند و آنهایی که  ایده نو برای راحتی هرچه بیشتر شهروندان ارائه کنند، مورد تقدیر مدیریت شهری قرار می‌گیرند. این در حالی است که در شهری همچون تهران که جمعیت ثابت و شناورش به 14میلیون نفر می‌رسد، چنین موضوعی جدی گرفته نشده و تا سال1390 پایتخت ایران، تنها 200چشمه سرویس بهداشتی عمومی داشت. البته ضرورت توجه به سلامت و بهداشت عمومی شهروندان در سال‌های اخیر باعث شده گام‌های مناسبی در این زمینه برداشته شود. آنطور که در بودجه سال98 شهر تهران 7میلیارد و 384میلیون تومان برای احداث سرویس‌های بهداشتی جدید لحاظ شده است. از سوی دیگر در زمینه تعمیر، تجهیز و نگهداری سرویس‌های موجود 6میلیارد و 524میلیون تومان  بودجه پیش‌بینی شده است.

استاندارد جهانی چه می‌گوید؟
طبق آمار سازمان نوسازی شهرداری تهران، پایتخت اکنون حدود 10هزار چشمه سرویس بهداشتی دارد که همچنان شاهد فاصله زیادی با استانداردهای جهانی در این زمینه هستیم. طبق استانداردهای تعریف‌شده، باید به ازای هر 1100مرد، یک چشمه توالت مهیا باشد که البته این نسبت برای زنان متفاوت و یک چشمه برای هر 550زن است. با درنظر گرفتن جمعیت تهران، همچنان وضع پایتخت با شرایط استاندارد از لحاظ تعداد سرویس بهداشتی فاصله دارد؛ فاصله‌ای که با بودجه98 هم جبران نمی‌شود.

فاصله تهران با استانداردهای جهانی 
آنطور که ناهید خداکرمی، رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران می‌گوید آمار تعداد سرویس‌های بهداشتی استاندارد پایتخت ۶هزار و ۷۰۰ چشمه است. این در حالی است که به گفته او در شهری نظیر تهران مطابق با استاندارد جهانی باید به‌ازای هر 1000 یا 1100نفر یک سرویس بهداشتی عمومی در دسترس باشد که این تعداد برای پایتخت حدود 13 تا 14هزار چشمه است. برزین ضرغامی، رئیس سازمان نوسازی شهرداری تهران اما در گفت‌وگو با همشهری تعداد سرویس‌های بهداشتی موجود در شهر تهران را 9هزار و 491چشمه در قالب ‌هزار و 365 دستگاه عنوان می‌کند و در ادامه از ساخت دست‌کم 100 تا 150چشمه سرویس بهداشتی جدید تا پایان سال خبر می‌دهد. هرچه هست، وضعیت سرویس‌های بهداشتی پایتخت نابسامان است. درحالی‌که گفته می‌شود تهران حدود 10هزار چشمه سرویس بهداشتی دارد اما بررسی میدانی کمیته سلامت شورای شهر تهران، تنها حدود 6700چشمه از مجموع سرویس‌های بهداشتی پایتخت را قابل استفاده برای شهروندان می‌داند که این تعداد هم پاسخگوی نیاز جمعیت پایتخت نیست. بنابراین با یک حساب سرانگشتی تعداد سرویس‌های بهداشتی قابل استفاده در تهران در بهترین حالت، یک‌هشتم استانداردهای جهانی است. ضمن اینکه در سال‌جاری قرار است تنها 100 تا 150چشمه سرویس بهداشتی جدید در تهران ساخته شود. به این ترتیب و با توجه به شیب ملایم احداث سرویس‌های بهداشتی در پایتخت، به‌نظر نمی‌رسد شاخص دسترسی شهروندان به سرویس بهداشتی تا یک دهه آینده به وضعیت مطلوب و مطابق با استانداردهای جهانی برسد. یکی از مهم‌ترین رویکردهای شهرهای توسعه‌یافته، ارائه خدمات به تمامی اقشار جامعه است؛ به همین منظور سرویس‌های بهداشتی مورد نیاز برای افراد دارای معلولیت و کم‌توان و سالمندان نیز در سطح شهرها وجود دارد. البته در تهران هم طی سال‌های اخیر در هر منطقه دست‌کم 2بوستان ویژه معلولان ایجاد شده که دارای چند چشمه سرویس بهداشتی مخصوص آنها نیز هست. با این وجود هنوز بسیاری از سرویس‌های بهداشتی سیار برای معلولان و کم‌توانان مناسب‌سازی نشده‌اند و ادارات و ارگان‌های خدماتی خالی از چنین سرویس‌هایی هستند. درصورتی که برای تحقق شهر دوستدار کودک، دوستدار سالمند، دوستدار معلولان و شهر مناسب بانوان و در یک‌کلام شهر دسترس‌پذیر باید سرویس‌های بهداشتی ویژه برای آنها هم وجود داشته باشد.



آمار کاغذی با آنچه در شهر دیده می‌شود، یکسان نیست

ناهید خداکرمی، رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران



کمیته سلامت به‌دلیل اهمیت موضوع، سرشماری از سرویس‌های بهداشتی و بررسی وضعیت آنها را در سراسر تهران در دستور کار خود قرار داده است. با بررسی‌های میدانی کمیته سلامت و مقایسه آن با آمار و ارقام ارائه شده از منابع مختلف، تناقض‌هایی ملاحظه می‌شود و آمار روی کاغذ با آنچه در شهر دیده می‌شود، یکسان نیست. با وجود اختصاص بودجه کافی، تعداد سرویس‌های بهداشتی تهران در خوش‌بینانه‌ترین حالت حدود 6700چشمه است. همچنین طبق استاندارد جهانی نسبت مناسب برای تعداد چشمه‌های مرد به زن 3 به 5 است اما در تهران 48درصد سرویس‌های بهداشتی مختص زنان و 52درصد مردانه است. همچنین طبق استاندارد جهانی باید به‌ازای هر 10هزار نفر یک سرویس بهداشتی برای معلولان وجود داشته باشد که این آمار در تهران فاصله زیادی با وضعیت مطلوب دارد. امیدواریم با همت و مشارکت بخش خصوصی و همچنین خیرین در سال٩٨ حرکت هماهنگی برای رفع نیاز به سرویس‌های بهداشتی عمومی در سطح شهر تهران ایجاد و ضمن بازسازی چشمه‌های موجود، سرویس‌های جدید با الگو‌های استاندارد و در ‌شأن پایتخت و شهروندان ایجاد شود.

انتقال سرویس‌های بهداشتی به فضاهای عمومی




برزین ضرغامی، رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تهران

از مجموع چشمه‌های موجود در پایتخت تعداد 4405چشمه به آقایان، 3989چشمه به بانوان و 1097چشمه هم به توان‌یابان اختصاص دارد. 7291چشمه یا 1208دستگاه از مجموع سرویس‌های بهداشتی مستقر در شهر در پارک‌ها قرار دارد و حدود 1708چشمه در قالب 135دستگاه در نقاط مختلف شهری واقع شده است، حدود 437چشمه در قالب 55دستگاه در پایانه‌های مسافربری است و حدود 404چشمه در قالب 120دستگاه در بازارهای میوه و تره‌بار قرار گرفته است. ضمن اینکه برخی از این سرویس‌های بهداشتی در فروشگاه‌های شهروند واقع شده‌اند. البته تعدادی که عنوان شد، صرفا سرویس‌های بهداشتی‌ است که بحث ساخت و نگهداشت آنها در اختیار شهرداری است. با توجه به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته پیش‌بینی می‌شود، امسال بیش از 100 تا 150چشمه دیگر در فضاهای عمومی شهر احداث شود. همچنین موضوع مهمی که به‌دنبال آن هستیم این است که سرویس‌های بهداشتی که در بوستان‌ها، فروشگاه‌ها و... قرار دارند، به فضاهای عمومی‌تر شهر یعنی میادین اصلی مناطق 22گانه شهر منتقل و دسترسی مردم به آنها آسان‌تر شود.»