فرصت‌ها و تهدیدهای فضای مجازی برای رسانه‌ها

در عصر حاضر عرصه خبرنگاری چالش‌ها و مشکلات متعددی دارد و در این میان تیغ تیز فضای مجازی بر گلوی این حرفه قرار گرفته و نفس‌های آن را به شماره انداخته است. به گزارش ایرنا، امروز فضای مجازی از قبیل تلگرام، واتس‌اپ، اینستاگرام، توئیتر، یوتیوب و... با وجود مقاومت‌های صورت‌گرفته از محبوبیت زیادی میان مردم برخوردارند و در سایه این اقبال روز به روز بر کارآمدی و گزینه‌های کارآیی خود می‌افزایند. 

تقریبا همه شهروندان امروز در سایه توسعه فضای مجازی، گسترش تجهیزات و دستگاه‌های هوشمند گوشی تلفن به یک تولید‌کننده و منتشر‌کننده محتوا تبدیل شده‌اند. آنان می‌توانند به راحتی خوراک و مواد مورد نیاز را برای تهیه خبر در دسترس تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان این عرصه قرار دهند. 

در این میان صرف نظر از شتاب‌بخشی به عرصه اطلاع‌رسانی، آسیب‌ها و تهدیدهای متعددی عرصه خبر را به چالش می‌کشد که مهم‌ترین آنها انتشار اخبار جعلی، شایعه‌پراکنی، ناتوانی مخاطبان در شناسایی رسانه‌های اصلی و مادر از رسانه‌های جعلی و تقلبی و فقدان نظارت و پایش است. 

علاوه بر اینها دستگاه‌های متولی و مرتبط باید به صورت مستمر برای افزایش سواد و تقویت اخلاق رسانه‌ای اقدام کنند و توانمندسازی رسانه‌های معتبر از حیث علمی و تخصصی را در دستور کار قرار دهند. همچنین خبرنگاران و اصحاب رسانه نیز باید ۲۴ ساعته و شبانه‌روزی خود را برای مقابله با تهدیدات فضای مجازی آماده کنند و جلو تاثیرگذاری اخبار جعلی و شایعات را بگیرند. 


خلأ اطلاع‌رسانی دقیق 

رئیس شورای اطلاع‌رسانی استان قزوین گفت: رسانه‌ها و مطبوعات باید به گونه‌ای در زمینه رسالت اصلی خود که اطلاع‌رسانی است، فعالیت کنند که مردم از این حوزه استفاده کنند و استان نیز یک گام به توسعه نزدیک‌تر شود. منوچهر حبیبی بیان کرد: فضای مجازی در خلأ اطلاع‌رسانی دقیق و به موقع فرصت عرض اندام یافته است و برای تاثیرگذاری بر مردم در حوزه‌های مختلف تلاش می‌کند. 

وی ادامه داد: هرچه بتوانیم خلأ خبری را در جامعه کمتر کنیم و اثرگذاری بیشتری از سوی رسانه‌های شناسنامه‌دار در جامعه داشته باشیم جلو فضای مجازی که فضایی ملتهب و آشفته است، گرفته می‌شود. رئیس شورای اطلاع‌رسانی استان قزوین افزود: باید با تقویت رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها جلو رشد قارچ‌گونه فضای مجازی را بگیریم و از آسیب‌ها و تهدیدات آن از قبیل انتشار شایعات و نشر اخبار جعلی پیشگیری کنیم. 

حبیبی گفت: باید ارتباط دستگاه‌های اجرایی با رسانه‌ها منسجم‌تر و شفاف‌تر شود تا با برنامه‌‌ریزی اصولی و کارآمد، اطلاعات دقیقی در اختیار اصحاب رسانه قرار گیرد این امر در جلوگیری از آسیب‌های فضای مجازی موثر خواهد بود. 

وی با بیان این‌که رسانه‌ها و خبرنگاران نبض جامعه هستند، افزود: جامعه با نشاط مدیون خبر، خبرنگار و روزنامه‌نگار است. رسانه پویا و فعال می‌تواند نبض جامعه را بالا و پایین ببرد بنابراین نباید این ظرفیت مهم با حضور فضای مجازی تخریب شود یا اثرگذاری خود را از دست دهد. 


چالش‌های فضای مجازی 

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قزوین در این باره اظهار کرد: امروزه فضای مجازی و چالش‌های آن سراسر دنیا را به خود مشغول کرده است. به اعتقاد بسیاری از فعالان این حوزه، نمی‌توان فضای مجازی را مهار کرد. سیدمهدی حسینی توضیح داد: فعالان این حوزه به آسیب‌های بسیار زیاد آن معترفند و در این زمینه به زودی مسئولان، دستگاه‌های مرتبط و شورای تامین استان تشکیل جلسه می‌دهند و برای جمع‌آوری چالش‌ها و آسیب‌های این فضا اقدام می‌کنند. 

وی گفت: یکی از وظایف ذاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی این است که طی نشست‌هایی با صاحبان فکر برای شناسایی چالش‌های فضای مجازی و راهکارهای مقابله با آنها اقدام کند و برنامه‌ریزی‌های لازم را در این زمینه داشته باشد. 

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: البته در فضای مجازی برخی فعالیت‌های مفید از قبیل تبلیغات و... نیز انجام می‌شود که از فرصت‌های فضای مجازی به شمار می‌رود، ولی متاسفانه در بخش عظیمی از این فضا دشمنان ورود کرده‌اند و برای متلاشی کردن خانواده‌ها و به چالش کشیدن شخصیت‌ها و مسئولان تلاش می‌کنند. 

به گفته حسینی، می‌توان با سیاستگذاری‌های موثر در سطح کلان، این مشکلات را برطرف و تهدیدات فضای مجازی را به فرصت تبدیل کرد. 


آسیب به زندگی شخصی

رئیس خانه مطبوعات استان قزوین با اشاره به چالش‌های خبرنگاری و فضای مجازی گفت: امروزه خبرنگاران بیش از سایر اقشار جامعه درگیر فضای مجازی هستند و رژیم مصرف را در این فضا رعایت نمی‌کنند. جابر خرم‌نیا خاطرنشان کرد: متاسفانه حضور در فضای مجازی تمام ساعات زندگی خبرنگاران را دربر گرفته است و به زندگی شخصی آنها نیز آسیب می‌زند. 

وی توضیح داد: خبرنگاران باید سبد مطلوبی از رسانه‌های مختلف از مطبوعات، رادیو و تلویزیون، پیام‌رسان‌ها، شبکه‌های فضای مجازی و... را انتخاب کنند و فقط خود را به فضای مجازی و یک یا ۲ پیام‌رسان و شبکه در این فضا محدود نکنند. 

رئیس خانه مطبوعات استان قزوین افزود: متاسفانه خبرنگاران در عصر اطلاعات و بروز و ظهور فضای مجازی کمتر به سراغ آموزش و آموزش‌پذیری رفته‌اند و در نتیجه با تکنیک‌های اقناعی آشنایی ندارند. خرم‌نیا گفت: همین موضوع موجب شده است خود خبرنگاران نیز تحت‌تاثیر تهدیدها و شایعاتی قرار بگیرند که در فضای مجازی تولید می‌شود و بسیاری از مطالب منتشرشده در این فضا را بپذیرند. 

وی ادامه داد: در این زمینه باید خبرنگاران را با افزایش سواد رسانه‌ای و میزان تسلط بر مهارت‌ها و تکنیک‌های اقناعی مقابل تهدیدات فضای مجازی مصون ساخت و جلو تاثیرگذاری افراطی این فضا را گرفت. 

مدیر خبرگزاری فارس استان قزوین با بیان این‌که متاسفانه هنوز کارکرد تخصصی و دقیق شبکه‌های مجازی با پیام‌رسان‌ها برای خبرنگاران جا نیفتاده است، ابراز کرد: همین ضعف موجب می‌شود تا خروجی پرمحتوای رسانه‌ها به سمت فضای مجازی سوق یابد و به جای این‌که تولیدات خبرنگاران در فضای رسمی مشاهده شود در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها منتشر شود. 

خرم‌نیا با اشاره به راهکارهای تبدیل تهدیدهای فضای مجازی به فرصت برای حرفه خبرنگاری افزود: افزایش آموزش‌های همگانی و تقویت حضور رسانه‌ها در شبکه‌های اجتماعی به جای پیام‌رسان‌ها یکی از این راهکارهاست که می‌تواند بسیاری از آسیب‌های فضای مجازی را کاهش دهد. 

وی یادآور شد: خود خبرنگاران نیز نباید در فضای مجازی فرصتی را فراهم کنند که صفحات بی‌هویت و کانال‌های جعلی فرصت رشد داشته باشند و از میزان استقبال، استناد و نشر مطالب خود در کانال‌ها و خروجی‌های هویت‌دار و دارای شناسنامه سوءاستفاده کنند. 

رئیس خانه مطبوعات استان قزوین گفت: فضای مجازی به عنوان یک ابزار کاری برای خبرنگاران می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد، ولی در این مسیر باید آسیب‌ها و تهدیدات آن با افزایش سواد رسانه‌ای شناسایی و به فرصت تبدیل شوند.