تلخ و شیرین خبرنگاری

زینب حیدری| قم - خبرنگار:

17 مردادماه روزی است به نام خبرنگاران، روزی که به من و بسیاری از همکارانم یادآوری می‌کند در تقویم ملی کشور جایی داریم. مناسبت‌هایی که به نام مشاغل مختلف در تقویم ایران ثبت شده بیشتر تبدیل به روزی برای گله‌گذاری و بیان سختی‌ها و مشکلات شده. خبرنگاران در طول سال سنگ صبور مشکلات و دغدغه‌های جامعه هستند، اما روز 17 مرداد تنها فرصتی است که دور هم جمع شوند تا رقابت را کنار بگذارند و فارغ از جریان سیاسی رسانه‌هایشان کنار هم روزگارشان را مرور کنند. روز خبرنگار بهانه‌ای شد تا پای حرف تعدادی از خبرنگاران بنشینیم، خبرنگارانی که سال‌هاست عمر خود را وقف روشنگری و شنیدن صدای مردم کرده‌اند، در حالی که کسی صدای خودشان را کمتر شنیده است.


واقعیت‌های حرفه خبرنگاری

«زینب آخوندی» یکی از بانوان خبرنگار پیشتاز در قم است. از نظر فعالیت حرفه‌ای در عرصه روزنامه‌نگاری، او کار خود را از سال 89 آغاز کرده و این روزها در روزنامه 19 دی فعالیت دارد و گزارش‌های تخصصی‌اش در حوزه‌های شهری و اجتماعی زبانزد بسیاری از اهل فن است و می‌توان گفت به منبعی برای سایر خبرنگاران و حتی برخی مسئولان تبدیل شده است.

از مشکلات خبرنگاری هر چقدر گفته شود در باور نمی‌گنجد. حالا این شرایط برای بانوان خبرنگار به مراتب بیشتر است. این روزنامه‌نگار قمی می‌گوید: واقعیت این است که انتخاب شغل خبرنگاری و انتخاب ادامه در این مسیر چالش‌های زیادی به همراه دارد. تقریبا هر روز خبرنگار، یک چالش جدید است و بار سنگینی از دلخوری‌ها، شکایت‌ها و طعنه‌ها همراه همیشگی کار خبری منتقدانه هست. با این حال، وقتی اثرگذاری کار را می‌بینیم به ماندن در این مسیر امیدوار می‌شوم. به اعتقاد او، در بسیاری از مسائل، مشکل بزرگ ما این است که گفت‌وگو با هم را بلد نیستیم. خبرنگار در جامعه ترویج مهارت گفت‌وگو را دنبال می‌کند. به مدیر و بالادستی یادآوری می‌کند که باید با مردم و متخصصان حوزه خودش گفت‌وگو و تبادل نظر داشته باشد و به مردم یادآوری می‌کند که باید حقوق‌شان را مطالبه کنند. بهترین انگیزه برای ادامه مسیر خبرنگاری، داشتن نقشی در این تغییر فضا و مشارکت هر چه بیشتر  شهروندان  در اداره شهر است. آخوندی مهم‌ترین تجربه این سال‌های را چنین توصیف می‌کند: در این سال‌ها یاد گرفتم راه‌حل معضلات پیچیده، در جلسات دورمیزی یافت نمی‌شود. مردم بهتر صلاح و فلاح خودشان را می‌شناسند و اگر به آنها فرصت داده شود راه حل‌های خوبی هم برای مشکلات دارند.

او می‌گوید: حضور زنان در رسانه در شرایط فعلی موضوعی نیست که قابل انکار باشد. شاید 70 درصد محتوای رسانه‌ای در قم را بانوان خبرنگار تهیه می‌کنند، اما در نقش آفرینی‌های مدیریتی معمولا به آنها جایگاهی داده نمی‌شود. حتی مسئولان در هنگام تعامل و تجلیل، فراموش می‌کنند که چه کسی نقش اصلی را در رسانه بازی کرده و نگاه خود را معطوف به کسانی می‌کنند که اگر فعالیت رسانه‌ای بانوان نباشد، ابدا حرفی برای گفتن ندارند.

آخوندی مواجهه حرفه خبرنگاری با تکنولوژی‌های نوین را مورد توجه قرار می‌دهد و می‌گوید: تکنولوژی‌های نوین بسیاری از مناسبات امروز زندگی ما را تحت تاثیر قرار داده. شاید بیشترین شغلی که از این موضوع اثر گرفته خبرنگاری و کار رسانه باشد. دنیای امروز دیگر شبیه به قدیم نیست و میلیون‌ها شهروند خبرنگار در هر جامعه‌ای زندگی می‌کنند که می‌توانند حتی از خبرنگاران رسمی اثرگذارتر باشند. رسانه‌ها و خبرنگاران نه می‌توانند و نه باید خود را از این فضا محروم کنند اما در این میان نباید آنچنان غرق شوند که از وظایف اصلی بمانند.


خبرنگاری یعنی عشق

«سید مهدی حسینی» هم کار خود را از سال 81 آغاز کرده و با طی مسیری پر پیچ و خم، اکنون در جایگاه سرپرستی خبرگزاری برنا در استان قم کار خبرنگاری را دنبال می‌کند. او بیشتر خبرنگار است تا مدیر رسانه‌ای که پشت میز می‌نشیند. کمتر مدیری با کلام صریح و بیان انتقادی او ناآشناست.

حسینی زمینه کاری خود را در عرصه رسانه از حوزه سیاسی آغاز کرد، اما مشکلات شهر سبب شد تا او بیشتر دغدغه گره‌گشایی از مشکلات مردم را دنبال کند. بهترین تجربه خود را کسب رتبه اول جشنواره مطبوعات سراسر کشور می‌داند و به آن افتخار می‌کند و می‌گوید: یکی از مهم‌ترین تجربه‌ها فعالیت در حوزه شهری و شهروندی بود و پس از آن وارد حوزه سلامت شدم. همه این‌ها سبب شد که روزبه‌روز تجربیاتم بیشتر و بیشتر شود.

او بهترین تجربه‌ای را که بخواهد در اختیار تازه‌کاران حوزه خبر بگذارد شنیدن صدای مردم عنوان می‌کند و می‌گوید: این نه تنها یک شعار بلکه واقعاً باید به صورت یک دغدغه باشد، چراکه خبرنگاری نه درآمدی دارد و نه منافعی که کسی بخواهد روی آن حساب کند. در کل به نظر من کسی که دغدغه کار خبرنگاری دارد ابتدا باید دغدغه پیگیری کارهای مردم را داشته باشد. در این شرایط اگر کسی توانست در این زمینه با خودش کنار بیاید می‌تواند یک خبرنگار موفق باشد.

حسینی مهم‌ترین رسالت خود را در شرایط کنونی کشور تزریق امید به جامعه می‌داند و ادامه می‌دهد: همه شرایط اقتصادی را در شرایط کنونی درک می‌کنند، اما تزریق امید و امیدوارکردن مردم را نباید نادیده گرفت. با این وجود باز هم یک خبرنگار باید مطالبه‌گری خودش از مدیران را داشته باشد، چراکه برخی از مدیران از شرایط سخت سوءاستفاده می‌کنند و کم‌کاری خود را به بهانه مشکلات پنهان می‌کنند.

او معتقد است: در کنار انتقادها باید اقدامات مثبت هم دیده شود، چراکه این موضوع برای مخاطب امیدبخش است. حسینی دلیل خود برای ادامه راه خبرنگاری با وجود همه کمبودها و کم لطفی‌ها را تنها عشق و علاقه می‌داند و می‌گوید: همیشه شرایط برای فعالیت در حوزه‌ها و زمینه‌های دیگر بوده و هست، اما همین که یک قدم در راستای پیگیری مطالبات مردم بردارم، به نظرم لذت بخش‌ترین تجربه است که برای یک خبرنگار به جای می‌گذارد.

این خبرنگار با سابقه قمی در کنار فعالیت حرفه‌ای خود در رسانه‌های رسمی در شبکه‌های مجازی هم حضور مستمر و پررنگی دارد. او در این باره می‌گوید: استفاده از تکنولوژی‌های ارتباطی و شبکه‌های اجتماعی بسیار موثر است و ما نمی‌توانیم از این موضوع چشم‌پوشی کنیم، اما این‌که یک خبرنگار بخواهد صرفاً در این عرصه و فقط تک‌بعدی فعالیت داشته باشد درست نیست. 


خبرنگاری شغل نیست

«محمدرضا جایروند» عمر دوران حرفه‌ای‌اش در کسوت خبرنگار این روزها 13 ساله شده است. او می‌گوید به واسطه یکی از دوستانش وارد این حرفه شده و همین موضوع مسیر تحصیلی او را هم تغییر داد و در نهایت فوق لیسانس خود را از دانشگاه صدا و سیما اخذ کرد. جایروند بهترین دوران کاری خود را دوره تدریس خبرنگاری می‌داند و می‌گوید: در این سال‌ها چند دوره تدریس خبرنگاری داشتم و همواره در کلاس خوبی‌ها و سختی‌های خبرنگاری را به کارآموزان یادآوری می‌کنم.

به اعتقاد او، خیلی سخت است که بتوان خبرنگاری را به عنوان یک شغل انتخاب کرد، چون هیچ کدام از معیارهای شغل مطلوب را ندارد. معیارهای حقوق خوب، بیمه، مزایا، رفاه و... در کار خبر وجود ندارد. همین موضوع سبب شده بسیاری از خبرنگاران در سازمان‌ها و ادارات یا روابط عمومی‌ها مشغول فعالیت شوند.

این خبرنگار خبرگزاری شبستان ادامه می‌دهد: به نظر می‌رسد افرادی که در قم فقط شغل خبرنگاری را برگزیده و شغل دیگری ندارند، کمتر از انگشتان دو دست هستند، چراکه پرداختی بسیار پایین و نبود امکانات و مزایا سبب شده تا افرادی که وارد عرصه خبر می‌شوند پس از مدتی کار خبر را رها و شغل دیگری انتخاب ‌کنند.

او علاقه را مهم‌ترین عامل ممارست و ادامه فعالیت حرفه‌ای خبرنگاران می‌داند. جایروند معتقد است: در شرایط فعلی کشور، طبیعی جلوه دادن اوضاع و نادیده گرفتن مشکلات کشور یا  بزرگ‌نمایی کردن و همچنین سیاه‌نمایی درباره وضع کنونی، می‌تواند مخاطب را از رسانه دور سازد. زیرا مخاطب در دوران کنونی بسیار هوشیار است و در پرتو پیشرفت تکنولوژی و گسترش شبکه‌های مجازی با واقعیت‌ها آشناست. در چنین شرایطی خبرنگاران وظیفه‌ای سنگین به عهده دارند.


نگاه مادی به حرفه خبرنگاری نداریم

«حسین طالبعلی» از سال 85 برای سرگرمی وارد وادی خبر شده و همین سرگرمی او را از سال 88 پایبند کرد. او که این سال‌ها به عنوان خبرنگار خبرگزاری فارس قلم زده می‌گوید: من به خبرنگاری هیچ وقت به چشم شغل نگاه کردم و کسانی که در حرفه ما هستند می‌دانند تولید محتوا کمترین آورده مالی را در این کار دارد، پس قطعا نگاه مادی و مالی به این حرفه نداشتم.

او می‌گوید: برای امیدبخشی به جامعه باید در میان مردم باشیم و وظیفه خودمان را نه فقط در حد حرف بلکه در عمل انجام بدهیم. این‌که خبرنگار شدم و خبرنگار ماندم واقعا عشق و علاقه‌ای است که به این حرفه دارم، چرا که نه از بعد مادی تامین‌کننده است و نه شیوه کار کردن انتقادی جایگاهی بین مسئولان دارد.

او با بیان این‌که برخی رسانه‌ها مسئول‌نامه هستند اظهار می‌کند: البته تا پیش از گسترش شبکه‌های مجازی و پیدایش کانال‌های خبری که به دور از خط کشی‌های رسانه‌ای مشکلات و معضلات جامعه را منعکس می‌کنند، تا پیش از آن مردم جای قابل توجهی در رسانه‌ها اعم از روزنامه و سایت‌های خبری و خبرگزاری‌ها نداشتند.

طالبعلی یکی از دلایل توفیق نداشتن رسانه‌های سنتی را بی‌توجهی به مطالبات مردم و مسئول‌محور بودن آنها می‌داند و می‌گوید: این‌که برخی مطبوعات سال‌هاست با تیراژهای کم چاپ می‌شوند که همان هم به فروش نمی‌رسد به این علت است که رسانه‌ها خیلی از مردم و مطالباتشان و مشکلاتشان دور شدند. با این وجود در همه این سال‌ها تلاش کردم هدفم را در مسیر انعکاس مشکلات مردم و شهر قرار دهم.
او به همین دلیل در سال ٩٥ مجوز انتشار یک نشریه استانی را دریافت کرده تا به این رویه با آزادی عمل بیشتری فعالیت کند.

تشویق و ترغیب نسل جوان برای ورود به عرصه خبر موضوع دیگری بود که طالبعلی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: نسل جدید شوق و علاقه شان به خبرنگاری در حد ما نیست. طی 2 سال گذشته بالغ بر ٦٠ نفر را آموزش دادم، اما کمتر از انگشتان یک دست جذب کار شدند. البته علت عمده آن هم مربوط به به مسائل مالی این شغل است.

به اعتقاد وی، رسانه وقتی می‌تواند برای مخاطبش امیدبخش باشد که مطالبه‌گر، فریادزننده و احیاکننده حق از دست رفته و رفع‌کننده مشکلات و معضلات پیش روی مردم باشد، رسانه باید حقیقت را بگوید و از حق دفاع کند. این اصطلاح که خبرنگار چشم مردم است، بسیار شنیده‌ایم، اما در عمل شاید خیلی به این شکل نبوده و بیشتر خبرنگاران گوشی برای شنیدن حرف مسئولان بوده‌اند.