مکث
کلاه‌فرنگی در گذر تاریخ
نخستین محل تجارتخانه هلندی‌ها، خانه‌ای متعلق به «برخوردار سلطان ذوالقدر»، حاکم وقت بندرعباس، بود که نزدیک ساحل قرار داشت و با اجاره ماهی ۲۰ تومان در اختیار هلندی‌ها قرار گرفته بود.
به گزارش همشهری، این خانه در مجاور تجارتخانه انگلیس و در ناحیه غربی آن روزگاران شهر بندرعباس که امروز منطبق است با بلوار ساحلی، قرار داشته است. در سال 1080 شمسی احداث یک عمارت بزرگ‌تر (عمارت کلاه‌فرنگی) در حدفاصل نیم مایلی تجارتخانه سابق و در منتهی‌الیه شرقی آن زمان شهر بندرعباس آغاز شد. این عملیات تا 4 سال بعد و حدود سال ۱۰۸۴ طول کشید.
این عمارت در زمینی به وسعت ۴۲۹مترمربع و در 3 طبقه به طول حدود ۳۰متر و عرض ۱۴متر و ارتفاع حدود ۹متر بنا شده و مصالح به‌کار رفته در آن، سنگ سیاه متعلق به قلعه هرمز، ساروج و گچ است. سقف عمارت از چوب قطور ساج ساخته شده و در و پنجره‌ها دارای تزئینات منبت‌کاری است و اتاق‌ها تزئینات گچ‌بری دارد. عمارت کلاه‌فرنگی مجموعاً دارای حدود ۳۳ اتاق و سالن بزرگ و کوچک است که در 3 ضلع شمال، جنوب و غرب طبقه فوقانی، مهتابی وسیعی در امتداد عمارت ساخته شده و مشرف به محیط اطراف است.
عمارت کلاه‌فرنگی شامل طبقه همکف برای نگهداری کالا و طبقه دوم برای تشکیلات اداری و سکونت و 2 حیاط وسیع هم در شمال و مغرب با آب‌انبارهای متعدد بوده است. بر فراز طبقه دوم ساختمان 8 گوشی از چوب ساخته بودند و وسط آن گنبدی مخروطی‌شکل قرار داشت.
گنبد مذکور شبیه به کلاهی بود که در آن روزگاران، اروپاییان (فرنگی‌ها) بر سر می‌گذاشتند. به همین سبب آن بخش از ساختمان به کلاه‌فرنگی شهرت یافت و به تدریج نام کلاه‌فرنگی به کل عمارت اطلاق شد. پس از اخراج هلندی‌ها از بندرعباس، این عمارت مبدل به دارالحکومه و محلی برای رتق و فتق امور گمرکی بندرعباس شد.
گزارش‌های دوره ناصری حاکی از آن است که این عمارت در آن دوران اماکنی همچون دیوانخانه، حرم‌خانه، صندوق‌خانه، غلام‌خانه، حمام، محبس‌خانه، اصطبل، فراش‌خانه، کارخانه و شربت‌‌خانه داشته و به وسیله برج‌های دیده‌بانی محصور و نگهبانی می‌شد. از آن‌جایی که این ساختمان بعدها به عنوان قلعه شهر و مرکز امور سیاسی و اداری و محل استقرار حاکمان مختلف شهر شد شاهد وقایع بسیار مهم و تاریخی از جمله حمله مهاجمان به شهر نیز بوده است.
