جابه‌جایی کوه برای تأمین آب کشاورزی ورزقان

سیدمرتضی احمدپور | تبریز – خبرنگار:


در حالی که در اغلب مناطق کشور و به تبع آن آذربایجان شرقی سهم جمعیت شهری به نسبت روستاها در حال افزایش است، در شهرستان ورزقان این موضوع با روندی متفاوت‌تر در جریان است. روستاها 80 درصد جمعیت ورزقان را تشکیل می‌دهد و 20 درصد جمعیت شهری این شهرستان هم فعالیت‌های مرتبط با کشاورزی و دام‌پروری دارند. در چنین شرایطی تأمین آب مناسب برای کشاورزی و دام‌پروری ضروری به نظر می‌رسد. 

در یکی دو دهه اخیر زلزله‌های متعدد در این منطقه از جمله زلزله بزرگ ورزقان در سال‌های اخیر موجب ریزش کوه‌، جابه‌جایی مسیر رودخانه‌ها و مسیر آب‌رسانی به روستاها و مزارع شده است. البته برخی کانال‌های آب از سال‌ها قبل مشکلاتی دارند که موجب شده برای کشاورزان دردسرهایی ایجاد شود. یکی از این کانال‌های بزرگ آب‌، کانال آب لیلاب در ورزقان است که نزدیک به دو دهه بر اثر ریزش‌های مداوم کوه با مشکل مواجه بوده است. 

بر این اساس مسئولان و نمایندگان شهرستان ورزقان در یکی دو سال اخیر در حال برنامه‌ریزی برای حل مشکل این کانال آب و سایر فعالیت‌های آب‌رسانی به آن هستند که یکی از این اقدامات جابه‌جایی و حذف کوه از مسیر کانال آب‌رسانی است. 


امکان آب‌رسانی به هزار هکتار در ورزقان
 
مدیر جهاد کشاورزی ورزقان با اشاره به اهمیت کانال آب‌رسانی لیلاب ورزقان می‌گوید: از گذشته تاکنون این کانال باعث رونق کشاورزی و باغ‌داری در منطقه بوده است. به طوری که رونق اقتصادی و دام‌پروری را شاهد بودیم اما تخریب مسیر کانال در زمان‌های مختلف به دلیل زلزله‌های متعدد و ریزش کوه، موجب هدررفت آب و قطع این فرآیند سودآور می‌شود. 

«محمد‌حسن علیپور» ادامه می‌دهد: آب این کانال امکان 5 بار کاشت و برداشت یونجه در سال را به کشاورزان می‌داد که بخشی از تولیدات یونجه به مناطق دیگر فروخته می‌شد. حتی با وجود رعایت نکردن الگوی کشت و روش‌های نوین آبیاری سود‌آوری این کانال ویژه بوده و احیای آن از مطالبات کشاورزان است. 

وی بیان می‌کند: این کانال به صورت بالفعل 600 هکتار پایاب دارد و در صورتی که کشاورزان و باغ‌داران در زمینه الگوی کشت همراهی لازم را داشته باشند و روش‌های نوین کشاورزی را به کار گیرند می‌توان این پایاب را تا هزار هکتار افزایش داد. در حال حاضر همراه با برنامه‌ریزی برای احیای کانال، برنامه‌های ترویجی هم شروع شده و امیدواریم با جاری شدن مجدد کانال در این منطقه اقتصاد کشاورزی و دام‌پروری هم رونق گیرد. 


جابه‌جایی‌تپه 400 مترمربعی 

مدیر جهاد کشاورزی ورزقان با اشاره به روند فنی پروژه جابه‌جایی و حذف کوه از مسیر کانال آب‌رسانی لیلاب می‌گوید: بخشی از مسیر کانال که از کنار کوه می‌گذرد، با توجه به رانش مستمر کوه در سال‌های اخیر، بسته شده است. از سوی دیگر، توده تپه‌مانندی با حدود 400 متر‌ مربع مساحت بر اثر ریزش کوه ایجاد شده بود که مسیر انتقال آب را بسته بود و به جابه‌جایی نیاز داشت. 

علیپور ادامه می‌دهد: بخش زیادی از مسیری که دچار رانش شده، با بولدوزر و در یک عملیات عمرانی سنگین جابه‌جا شده است و با کانال‌گذاری دیگر نگرانی بابت رانش مجدد و بسته شدن مسیر کانال وجود ندارد. البته احیای این کانال با همکاری گسترده میان دستگاه‌های اجرایی، نماینده ورزقان در مجلس و مدیران مس سونگون انجام شد.


توسعه فعالیت‌های آب‌رسانی در ورزقان 

نماینده ورزقان و خاروانا در مجلس شورای اسلامی هم با اشاره به فعالیت‌های صورت‌گرفته در حوزه آب‌رسانی به این شهرستان می‌گوید: در 2 سال گذشته با بررسی‌هایی که صورت گرفته آب‌رسانی و تأمین آب برای مصارف کشاورزی یکی از اولویت‌های مسئولان شهرستانی است و از ظرفیت نمایندگان مجلس نیز در این زمینه استفاده شده است. 

 «رضا علیزاده» بیان می‌کند: آب‌رسانی به ده‌ها روستا در ورزقان و بخش‌های دیگر از جمله خاروانا، همچنین اصلاح کانال آب لیلاب این منطقه با همین هدف صورت گرفته و در حال فعالیت هستیم. فقط در یک منطقه آب‌رسانی به 60 روستا با روش‌های جدید و پایدار صورت گرفته و نکته مهم این پروژه‌ها صرفه‌جویی مالی و استفاده از نیروهای بومی محلی برای انجام پروژه‌هاست. 

وی با بیان این‌که تأمین منابع مالی این پروژه‌ها یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش ‌رو بوده است، عنوان می‌کند: برخی پروژه‌های آب‌رسانی کشاورزی نزدیک به 2 دهه متوقف شده بود اما در 2 سال گذشته با هم‌قسم شدن مسئولان‌، نمایندگان مردم در شوراهای اسلامی شهر و روستا و مجلس از حداقل منابع مالی برای اجرای پروژه‌ها استفاده می‌شود. در این میان شرکت‌های صنعتی بزرگ منطقه از جمله مس سونگون نیز حمایت‌های مالی دارند. 

این مسئول تاکید می‌کند: آب‌رسانی به مناطق روستایی مختلف ورزقان می‌تواند در سال‌های آتی چهره محرومیت را از این شهرستان برطرف کند و سرمایه‌گذاری‌های مختلفی در حوزه کشاورزی‌، دام‌پروری و پرورش ماهی، همچنین صنایع تبدیلی مرتبط با آب صورت گیرد. 


اجرای 50 درصد احیای کانال لیلاب 

فرماندار ورزقان هم اظهار می‌کند: بخش جالب توجهی از اراضی کشاورزی ورزقان به صورت دیم کاشت می‌شود که این موضوع در سال‌های گذشته با توجه به کمبود بارندگی موجب مشکلاتی برای کشاورزان حتی تعطیلی کشاورزی در برخی مناطق و رها‌کردن زمین‌های کشاورزی شده است. این مساله مهاجرت به شهرها را افزایش داده است. 

«حسن یحیوی» ادامه می‌دهد: با برنامه‌ریزی‌هایی در 2 سال گذشته و با حضور کارشناسان 2 موضوع مهم دنبال شده است؛ یکی احیای منابع آبی و کانال‌های آب‌رسانی و دیگری اصلاح روش‌های کشت و تغییر الگوهای کشاورزی تا بتوانیم به اهداف خود در توسعه کشاورزی برسیم؛ در همین زمینه اصلاح کانال لیلاب هم در دستور کار قرار گرفت. 

وی به هدر‌رفت آب در مسیر کانال‌ها، همچنین زلزله‌های متعدد و ریزش کوه اشاره می‌کند و می‌گوید: برای رفع این مشکل کانال‌های آب در بخش‌های متعدد به جای کانال خاکی و سیمانی به لوله‌‌های خرطومی تغییر حالت داده‌اند و در این کانال‌کشی هم از این خرطوم‌های پلاستیکی استفاده می‌شود. 

این مسئول تاکید می‌کند: حدود 50 درصد از عملیات انتقال آب کانال لیلاب انجام شده و امیدواریم هرچه سریع‌تر با اتمام این کانال، آبیاری دیمی در بخش جالب توجهی از اراضی موجود در این مسیر کانال متوقف شود. فرماندار ورزقان تاکید می‌کند: برای باز کردن راه کانال آب به روستاهای ورزقان تاکنون 300 متر از مسیر کوه ریزش‌کرده جابه‌جا شده تا این کانال 18 کیلومتری به مقصد نهایی خود برسد.