پیگیری نیازهای شهروندان با چابک‌سازی شهرداری
اصلاح ساختار مدیریت شهری، مسیر پیگیری و تحقق خواسته‌های پایتخت‌نشینان را هموار می‌کند
مجیدجباری/ خبرنگار
در همه نظرسنجی‌هایی که طی 3 دهه اخیر از شهروندان تهرانی صورت گرفته، بازکردن گره ترافیک، حل مشکل آلودگی هوا و توسعه و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی همواره در صدر انتظارات شهروندان از مدیران شهری قرار داشته؛ با وجود مشکلات این‌چنینی که پایتخت با آن درگیر است، چالش‌های جدی‌تری هم پیش پای مدیران شهری قرار دارد که در این سال‌ها همیشه مانع شده که مدیران شهری با خیال آسوده و با فراغ‌بال نیازهای اساسی شهر و شهروندانش را پیگیری و حل‌و فصل کنند. ساختار فربه، بهره‌وری پایین، موازی‌کاری سازمان‌ها و ادارات زیرمجموعه و به‌طور کلی بهره‌وری پایین شهرداری که بیشتر اینها در 2دهه اخیر مدیریت شهری گریبان این نهاد شهری را گرفته از جمله این مشکلات است. به همین‌خاطر شورای پنجم که از همان ابتدا به‌دنبال راهی بود که با اصلاح این ساختار معیوب، مسیر تحقق نیازهای رفاهی و خدماتی مردم را هموار کند، حالا چشم به راه رسیدن لایحه‌ای است که خود، شهرداری را ملزم به ارائه آن به پارلمان شهری کرده است.به گفته معاون برنامه‌ریزی شهرداری تهران، شیوه نامه مهم اصلاح ساختار قرار است به‌زودی به شورا برود تا نمایندگان مردم درباره آن تصمیم‌گیری کنند.
طی 2 هفته اخیر در همین رابطه با 15 کارشناس و مدیر شهری گفت‌وگو کردیم و نظرات آنان را در این‌باره جویا شدیم. جالب است که همه آنها فارغ از دیدگاه سیاسی و جناحی به اتفاق بر این باورند که شهرداری تهران جوابگوی حجم زیادی از نیازهای خدماتی و شهری مردم تهران نیست و با ساختار فعلی که بر این نهاد تحمیل شده، حتی از پس هزینه‌های جاری خود هم برنمی‌آید، چه برسد به برنامه‌ها، پروژه‌ها و خدماتی که باید برای رفاه حال شهروندان تهرانی تدارک ببیند. سیدحسن رسولی، رئیس کمیته تشکیلات و منابع انسانی شورای شهر تهران در این‌باره می‌گوید:«40هزار نفر از 65هزار پرسنل شاغل در شهرداری تهران در سازمان‌های وابسته مشغول به فعالیت هستند که 2هزار میلیارد تومان از 18 هزار میلیارد تومان بودجه شهرداری در این سازمان‌ها هزینه می‌شود.به همین دلیل، اصلاح ساختار سازمان‌های شهرداری در شرکت‌ها و سازمان‌ها یکی از وعده‌های ما بود. از آنجا که اصلاح اساسنامه سازمان‌ها، گام مهمی در رسیدن به این هدف است، بی‌صبرانه منتظریم آقای حناچی، شهردار تهران لایحه اصلاح ساختار را به شورای شهر تهران ارائه کند.» در ادامه سلسله گزارش‌هایی که در این خصوص در روزنامه همشهری و همشهری‌آنلاین منتشر شده، امروز سراغ 2 کارشناس دیگر رفته و نظر آنان را جویا شده‌ایم:
40 هزار نفر از 65 هزار پرسنل شاغل در شهرداری تهران در سازمان‌های وابسته مشغول به فعالیت هستند که 2 هزار میلیارد تومان از 18 هزار میلیارد تومان بودجه شهرداری در این سازمان‌ها هزینه می‌شود
حسن بیادی، عضو دوره سوم و چهارم شورای شهر تهران
اصلاح ساختار هر سازمان باید متناسب با پارامترها و شرایط اجتماعی و سیاسی هرکشور باشد. قبول تغییر در ساختار مربوط به مدیریت‌های پویای سازمانی و به‌معنای داشتن استراتژی و برنامه برای توسعه پایدار و حفظ دستاوردهای گذشته است. بنابراین اهمیت برنامه و استراتژی در یک سازمان بیش از بودجه است. آنچه در این میان حائز ارزش بیشتری است، این است که از طریق توجه به استراتژی‌ها و باعمل مناسب و استفاده از سرمایه‌های نیروی انسانی کارآمد برنامه‌ها محقق شوند. از طرف دیگر، نیروی انسانی هم باید برای تحقق خط‌مشی‌ها بسیج شود و قوانین و مقررات را برای تحقق اهداف کارهای حقوقی و نهادی تعیین‌کند. بر همین اساس، هرگونه تغییر در ساختار شهرداری باید براساس سند چشم‌انداز شهری انجام شود. ضمن اینکه یکی از معضلات کنونی عادت کردن مدیران شهری به مدیریت‌های جزیره‌ای و گاه با تفکر امپراتوری است که در این سیستم هر نوع معضلی ازجمله بی‌توجهی به قانون، بی‌توجهی به حقوق مردم و علاوه براینها فربه شدن ساختار، متصور است. پس تغییر ساختار باید طوری باشد که مارا به اهداف استراتژیک سازمان نزدیک و حقوق شهروندی و مشارکت عمومی مردم را محقق کند.
بنابراین به عقیده من برخی پارامترهایی که سبب بروز معضلات و مشکلات عدیده در ساختار مدیریتی شهرداری و سازمان‌های وابسته به آن شده و از یک سو تغییر ساختار را مشکل و صوری نشان می‌دهد و از سوی دیگر، موجب شکل‌گیری سازمان‌های غیررسمی مخرب می‌شود و همچنین مقاومت جدی را برای انجام تغییرات ایجاد می‌کند به شرح زیر است:
درآمدهای ناموزون و غیرپایدار و بعضاً درآمدهای پنهان و غیربرنامه‌ای
واقعی نبودن برنامه‌ها و عدم‌تطابق آنها با عملکرد به‌قول معروف «بودجه‌های فاقد»
ورود غیرمتخصص‌ها به حیطه مدیریت‌های استراتژیک و برنامه‌ای
عدم‌برنامه دقیق جهت نقش فرهنگ و اثرگذاری آن در کارهای اجرایی و نداشتن پیوست فرهنگی متقن در همه امور ازجمله در کارهای عمرانی و اجتماعی
عدم‌کارایی و ضعیف بودن قوانین شهرداری‌ها
پویا و به روز نبودن ساختار و عدم‌وجود مدیریت یکپارچه شهری و دیگر مدیریت‌های موجود و مرتبط با شهر
به هر روی معتقدم تا زمانی که برنامه تغییر ساختار توسط معاونت‌های موجود و مؤثر در مدیریت شهری نوشته شود، نتیجه‌ای را نخواهد داشت.این تغییر ساختار اصولاً باید از طریق سازمان امور اداری و استخدامی کشور و باهمکاری وزارت کشور صورت پذیرد و پس از ابلاغ از طریق شهرداری‌ها اجرا شود.
یاشار سلطانی،کارشناس شهری
پست‌های رسمی و قانونی تعریف شده در شهرداری ۱۶هزار پست است اما تعداد کارمندان چیزی حدود ۶۷ هزار نفر است؛ یعنی حدود ۵۰ تا ۵۱ هزار نفر افرادی را داریم که پست سازمانی برای آنها تعریف نشده و بسیاری از این شغل‌ها کاذب است. از طرفی مدیریت شهری ماهانه دو سوم هزینه کرد ماهانه‌اش را برای حقوق کارکنان صرف می‌کند. با این بدنه فربه، شهرداری فقط می‌تواند هزینه‌های خود را تأمین کند و قادر به تحرک نیست. قاعدتاً مدیریت شهری برای بقای خود باید اصلاحاتی در ساختار و بدنه‌اش لحاظ کند.
همچنین با توجه به گزارش‌هایی که منتشر شده، شهرداری امسال با درآمدی که دارد تنها می‌تواند هزینه‌های خود را تامین کند و قادر به تامین هزینه‌های پروژه‌های عمرانی نیست. بنابراین اصلاح ساختار، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. اصلاح ساختار به باور من کار درستی است که باید انجام شود، به‌شرطی که این اصلاحات از بالا به پایین اتفاق بیفتد، نه اینکه اول از کارگران شروع شود.
بنابراین اگر قرار است کاهش حقوق یا امتیازاتی در میان باشد، باید از مدیران آغاز شود.
از آنجا که شهرداری با بودجه بیت‌المال اداره می‌شود، بنابراین معتقدم مدیریت شهری اگر این کار را انجام ندهد باید به مردم پاسخگو باشد. در این میان مدیران نباید نگران تغییرات باشند و از هزینه هایش بترسند. تغییر ساختار باید با هدف چابک‌سازی و با درایت صورت بگیرد تا مدیریت شهری نیازهای شهروندانش را پاسخگو باشد.
