یادداشت
سوءاستفاده به بهانه اعزام دانشجو
غلامرضا ظریفیان/ معاون اسبق وزارت علوم
در یک دهه گذشته به‌خصوص در 2، 3 سال گذشته با انبوهی از نسل جوان روبه‌رو شده‌ایم که تمایل دارند وارد دوره‌های تحصیلات تکمیلی -کارشناسی ارشد و دکتری- شوند؛ جوانانی که بخش مهمی از آنها آرزوی ادامه تحصیل را در خارج از کشور دارند. از سوی دیگر ما در بحث اشتغال و به‌خصوص اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی با مشکلات بسیاری مواجه هستیم. طبق آمارهای رسمی نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی حتی به 40 درصد رسیده است؛ یعنی از بین 100 فارغ‌التحصیل دانشگاهی 40 نفر هستند که امکان پیدا کردن اشتغال پایدار را ندارند و این هم چالش مهم دیگری است. در کنار این، بخش قابل توجه و عظیمی از فرصت‌های تحصیلات تکمیلی (غیر از معدودی از دانشگاه‌های دولتی) با هزینه‌های سنگین امکان‌پذیر است؛ به‌خصوص در بحث دکتری ما هم‌اکنون شاهد اخذ هزینه‌های 70، 80 و حتی 100 میلیون تومانی از دانشجویان هستیم. علاوه بر اینها بخش مهمی از دانشگاه‌های کشور هم به جز دانشگاه‌های معتبر دولتی در بحث تحصیلات تکمیلی از کیفیت لازم برای برگزاری این دوره‌ها برخوردار نیستند و متأسفانه می‌توان گفت بخش مهمی از دوره‌هایی که در آموزش عالی غیردولتی اجرا می‌شود تبدیل به مدرک فروشی و راهی برای تامین هزینه‌های آن مؤسسات شده است؛ در واقع به جای اینکه این دوره‌ها تعطیل شوند قیف را از جهت عکس آن گرفته‌اند و شاهد پذیرش دانشجویان انبوه تحصیلات تکمیلی به‌خصوص دکتری هستیم. به این نکات باید ضعف امید اجتماعی و امید به آینده را هم اضافه کرد که باعث شده بسیاری از دانشجویان فارغ‌التحصیل ادامه مسیر زندگی خود را در خارج از کشور دنبال کنند.
ما در برخی عرصه‌ها متأسفانه نتوانسته‌ایم ظرفیت‌های عظیم میراث ملی کشورمان را به جامعه، درست بازشناسی کنیم و در نهایت به‌دلیل برخی از سرخوردگی‌ها، تصورها و توهم‌هایی که افراد از تحصیل و زندگی در خارج از کشور دارند، می‌بینیم که تقاضای گرفتن پذیرش برای ادامه تحصیل در دانشگاه‌های خارج از کشور افزایش پیدا کرده است؛ تا جایی که متقاضیان حتی به سمت کشورهایی مانند ترکیه، ارمنستان، تاجیکستان و... که از نظر جایگاه علمی و کیفیت آموزشی از کشور ما شرایط ضعیف‌تر و پایین‌تری دارند، تمایل پیدا کرده‌اند. البته بخشی از این کشورها همچون عمان، قطر، امارات و... نمایندگی دانشگاه‌های معتبر را در کشورشان راه‌اندازی کرده‌اند؛ مثلا در کشور کوچک عمان هم‌اکنون بیش از 100نمایندگی از بهترین دانشگاه‌های جهان راه‌اندازی شده است و با این کار متقاضیان تحصیل را جذب می‌کنند.
باتوجه به شرایطی که ترسیم کردم و اشتیاقی که نسبت به ادامه تحصیل در خارج از کشور شکل گرفته است مؤسسات غیرقانونی بسیاری هم راه‌اندازی شده‌اند که به اسم اعزام دانشجو به خارج و با وعده گرفتن پذیرش دانشگاه‌های خارج از کشور از افراد سوءاستفاده می‌کنند. اما در این بین وزارت علوم و دستگاه‌های دولتی باید قوی وارد میدان شوند و هم اطلاعات خوبی را در اختیار مردم و متقاضیان گرفتن پذیرش‌های تحصیلی قرار دهند که جلوی سوءاستفاده‌ها گرفته شود و هم نظارت را افزایش دهند تا افراد نتوانند کلاهبرداری کنند. باید مسئولان توجه داشته باشند که افزایش سوءاستفاده‌ها و کلاهبرداری‌های مؤسسات غیرقانونی اعزام دانشجو خدای نکرده می‌تواند باعث سرخوردگی بیشتر جوانان تحصیل‌کرده و آسیب بیشتر سرمایه‌های اجتماعی شود. در کنار این نظارت‌ها باید تابوی راه‌اندازی شعبه‌های دانشگاه‌های معتبر خارجی در کشور هم شکسته شود و فضایی به‌وجود بیاید تا شعبه‌های بهترین و معتبرترین دانشگاه‌های خارجی حداقل در مناطق آزاد کشورمان راه‌اندازی شوند.
