بازآفرینی؛ ناجی بافت فرسوده همدان

در ۱۵ سال اخیر بافت‌های فرسوده و تهدیدهای آن همواره از دغدغه‌های مدیران بوده و حالا در دولت تدبیر و امید به این امر توجه ویژه‌ای شده است‎ به طوری که با اجرای طرح بازآفرینی شهری، برای نوسازی این بافت‌ها و رفع مشکلات آن گامی بلند برداشته شده است. 

به گزارش ایرنا، هدف اصلی در اجرای طرح بازآفرینی شهری حفاظت و صیانت از افرادی است که در سکونتگاه‌های نامناسب و ناکارآمد با بافت‌های ضعیف، مشکل‌دار و فرسوده شهری زندگی می‌کنند و در مواجهه با حوادث طبیعی و غیرطبیعی با خطر مواجهند. در این مناطق خانه‌هایی نیز وجود دارد که از دید میراث فرهنگی باارزش هستند. 

معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران در این باره گفت: در سال ۹۸ حدود ۱۰۰ هزار فقره تسهیلات دارای یارانه دولتی، برای بازسازی بافت فرسوده شهری در سراسر کشور تخصیص داده شده است.  

سیدمحمد پژمان در بازدیدی که هفته گذشته از مناطق شامل طرح بازآفرینی شهری همدان داشت، بیان کرد: بخش دولتی ۵۰ درصد سود این تسهیلات را در قالب یارانه پرداخت می‌کند و برای کمک به موضوعات زیربنایی و روبنایی نیز ۱۵ هزار میلیارد ریال اعتبار اختصاص یافته است. وی ادامه داد: این اعتبار در قالب 1۵۴۹ طرح عمرانی، نارسایی‌ها‌، کمبودها و خدمات مورد نیاز بخشی از بافت‌های فرسوده شهری را برطرف می‌کند. 


۲۰ میلیون ایرانی در بافت فرسوده زندگی می‌کنند

معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران گفت: ۲۰ میلیون ایرانی در قالب 5 میلیون و ۷۰۰ هزار خانوار در بافت‌های فرسوده شهری زندگی می‌کنند. پژمان در نشست اعضای ستاد بازآفرینی شهری همدان خاطرنشان کرد: بیش از 2۷۰۰ محله شامل طرح بازآفرینی شهری در کشور است که گستره آن به حدود ۱۴۱ هزار هکتار می‌رسد. 

وی با اشاره به این‌که برای بهسازی بافت فرسوده، طرح بازآفرینی شهری به طور جدی اجرا می‌شود، افزود: در طرح بازآفرینی شهری، به منظور کاهش هزینه‌ها و با اجرای طرح‌های حمایتی، پرداخت تسهیلات و حذف هزینه صدور پروانه ساخت، هزینه‌های بازسازی ساختمان‌های بافت فرسوده شهری ۲۵ درصد کاهش می‌یابد. 

از سوی دیگر حفظ معماری سنتی و زنده نگه داشتن فرهنگ ایرانی در نوسازی ساختمان‌های محله‌های قدیمی موضوعی است که به آن کم‌توجهی شده است. بناهای قدیمی وقتی تخریب می‌شوند به جای آنها ساختمان‌های عمودی در چند طبقه با نمای امروزی ساخته می‌شود که شباهتی به ساختمان‌های قدیمی ندارند. 

اکنون در همدان به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران‌زمین محله‌هایی هست که قدمت آنها به صدها و شاید هزارها سال پیش برمی‌گردد. محله‌هایی که از همان آغاز تمدن شهرنشینی در هگمتانه تشکیل و خانه‌های آن یکی پس از دیگری ساخته شده‌اند. خانه‌هایی که آثار خشت‌های خام و آجر‌های پخته هنوز هم در آنها دیده می‌شود. 

چند متر آن طرف‌تر از تپه باستانی هگمتانه و در محله جولان کوچه‌هایی وجود دارد که با عبور از آنها گویی سوار بر ماشین زمان شده‌ای و به سال‌ها قبل بازگشته‌ای. از این کوچه‌ها که گذر می‌کنی خانه‌هایی می‌بینی که کجی و خمیدگی دیوارهایش از قدمت چند ده‌ساله آن خبر می‌دهد و برخی از آنها نیز تخریب شده‌اند و دیوارهای آن با نقش و نگاری قدیمی و با طاقچه‌های سنتی نمایان است. 

در همین محله، ساختمان‌های نوساز نیز دیده می‌شود. ساختمان‌های جدید و امروزی که با نمای به‌روز، قدرت و استحکام خود را به رخ خشت‌های گِلیِ خام و خانه‌های قدیمی می‌کِشند. ساختمان‌هایی که حاصل طرح بازآفرینی شهری هستند و حالا به صورت عمودی در این محله بالا رفته‌اند و بین خانه‌های سنتی قد کشیده‌اند. 


همدان؛ شهری به قدمت تاریخ

همدان به دلیل قدمت باستانی و بافت قدیمی، محله‌های قدیمی بسیاری دارد. محله‌هایی همچون کُلپا، کبابیان، خاتونیه، مصلا، حصار امام خمینی (ره)، خضر، سبدبافان، حاجی، آقاجانی بیک، چمن چوپان‌ها و بسیاری از محله‌های دیگر که دارای بافت قدیمی هستند و به نوسازی نیاز دارند. 

جولان نیز یکی دیگر از این محله‌هاست. در همین محله خانه‌های قدیمی با معماری سنتی در وسط بافت فرسوده قرار دارد که تخریب معماری آن از انتقال فرهنگ و هنر پیشینیان به آیندگان جلوگیری می‌کند. شرکت بازآفرینی شهری ایران برای این موضوع نیز چاره‌ای یافته است که با خرید این‌گونه بناهای تاریخی و مرمت و بازسازی آنها میراث فرهنگی را حفظ می‌کند. 

خانواده عسگری که در یکی از این خانه‌های قدیمی در حصار امام خمینی (ره) سکونت دارند از آرزویشان برای نوسازی واحد مسکونی خود سخن می‌گویند. پدر این خانواده می‌گوید: نزدیک به ۴۲ سال است در این خانه زندگی می‌کنیم و بارها قسمت‌هایی از آن را مرمت و بازسازی کرده‌ایم. 

محمد با اشاره به دیوار ترک‌برداشته منزلش بیان می‌کند: این خانه دیگر ارزش مرمت و ترمیم ندارد و باید به طور کامل تخریب و از نو ساخته شود. وی که در همان محله میوه‌فروشی دارد، ادامه می‌دهد: آرزو دارم این منزل را بکوبم و از نو بسازم اما توان مالی‌ام اجازه نمی‌دهد که به تخریب و بازسازی این منزل فکر کنم. 

عسگری در پاسخ به این‌که می‌توانی برای ساخت آپارتمان چند طبقه با فرد دیگری مشارکت کنی»، می‌گوید: زندگی آپارتمان‌نشینی و مشترک با فرد دیگری را دوست نداریم و ترجیح می‌دهیم به همین شکل زندگی کنیم. اما چند کوچه آن طرف‌تر به سراغ خانواده رضایی رفتم. آنها منزل ۲۵۰ متری خود را 3 سال پیش تخریب کردند و حالا یک ساختمان چهار و نیم طبقه با 8 واحد مسکونی دارند. 

پدر این خانواده که راننده کامیون است خاطرنشان می‌کند: چند سالی بود که به فکر بازسازی منزل خود بودم و با یک برنامه‌‌ریزی دقیق و دریافت تسهیلات توانستم واحد خود را تخریب کنم و این آپارتمان را بسازم. وی می‌افزاید: به ازای هر واحد مسکونی ۶۰۰ میلیون ریال تسهیلات دریافت کردیم و حالا با اجاره دادن چند واحد از این ساختمان، قسط‌های آن را پرداخت می‌کنیم. 

رضایی با ابراز رضایت از بازسازی واحد مسکونی خود توضیح می‌دهد: 2 واحد از این ساختمان را در اختیار فرزندانم گذاشته‌ام و از این‌که واحدهای نوساز بیشتری دارم بسیار خوشحالم. پدر این خانواده با اشاره به این‌که از لحاظ مالی ارزش ملکش چندین برابر شده است، به همسایه‌های خود توصیه می‌کند: نگران مسائل مالی نباشند، چراکه با حمایت دولت از بازسازی بافت فرسوده ضرر مالی آنها را تهدید نمی‌کند. 


حفظ خانه‌های تاریخی در بازآفرینی شهری

معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران می‌گوید: محله جولان همدان که در کنار تپه باستانی هگمتانه واقع شده یکی از مناطق تاریخی است و باید در طرح بازآفرینی شهری، خانه‌های تاریخی این منطقه حفظ و بازسازی شود. 

پژمان تصریح می‌کند: در طرح‌های بازآفرینی شهری باید مناطق تاریخی محله‌ها شناسایی و متناسب با بافت تاریخی آن مرمت و بازسازی شوند. وی ادامه می‌دهد: در طرح بازآفرینی شهری به منظور ایجاد فضایی مناسب برای زندگی بهتر مردم محله‌ها به ناچار برخی از خانه‌های تاریخی تخریب می‌شوند. 

مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران در بازدید از خانه سیفی واقع در محله جولان همدان می‌افزاید: باید با همکاری مالکان و دستگاه‌های مرتبط از این‌ خانه‌های تاریخی برای تبدیل آنها به اماکن گردشگری نگهداری شود. پژمان می‌گوید: در بافت‌های فرسوده کشور اگر بنای تاریخی ارزشمند وجود داشته باشد، شرکت بازآفرینی شهری ایران آن را می‌خرد و پس از مرمت و بازسازی در اختیار بخش خصوصی قرار می‌دهد. 

وی یادآور می‌شود: فضاهای تاریخی بزرگی خریداری شده است که با مشورت مدیران شهر و استان، متناسب با نوع کاربری براساس نظر کارشناسان و با هدف نگاه از دید هویت‌بخشی آن، مرمت و بازسازی می‌شوند. معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران اظهار می‌کند: با مشارکت شهرداری همدان خانه تاریخی سیفی، مدرسه صالحان، محوطه کُلپا و محله کبابیان همدان در حال مرمت و بازسازی است. 

پژمان در بازدید از فرهنگسرای امیرالمومنین (ع) واقع در بافت فرسوده محله حصار امام خمینی (ره) همدان توضیح می‌دهد: عملیات ساخت این فرهنگسرا از سال ۱۳۹۶ با اعتبار ۲۵ میلیارد ریال در فضای 3200 متر‌مربع آغاز شده است. 

وی در بازدید از خانه تاریخی سیفی واقع در محله جولان نیز می‌افزاید: این بنا که ثبت ملی شده متعلق به شرکت بازآفرینی ایران است. این بنا ۷۰۰ متر‌مربع مساحت دارد و با 8 میلیارد ریال در 4 مرحله بازآفرینی شده است. این مقام مسئول یادآور می‌شود: خانه تاریخی مدرسه صالحان نیز با یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون ریال و محله کُلپا با ۲ میلیارد و ۶۳۰ میلیون ریال استحکام‌بخشی و بازآفرینی شدند. 


اطلاعات جامع بافت فرسوده تهیه شود

معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان این‌که کارشناسان باید به ازای هر پلاک، اطلاعات جامع را با دسته‌بندی دقیق به دست ساکنان این محله‌ها برسانند و طرح‌های ارائه‌شده کنونی اقتصادی نیست، می‌گوید: در رویکرد جدید خدمات متفاوتی به این بافت‌ها با شرح خدمات نوین ارائه می‌شود. 

پژمان ابراز می‌کند: مشاوران باید از امروز تا پایان کار بازآفرینی همکاری کنند و تضمین دهند بازآفرینی بافت فرسوده اقتصادی است تا برای این کار انگیزه‌ای ایجاد شود. وی ادامه می‌هد: مدیران استان و شهرها باید نوید بهبود و افزایش رفاه اجتماعی را در طرح بازآفرینی شهری به ساکنان این محله‌ها منتقل کنند. از طرف دیگر باید در نظر داشت که انبوه‌سازان اگر سود نکنند در اجرای طرح بازآفرینی اقدامی نمی‌کنند. 

رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران با تأکید بر این‌که 2۷۰۰ محله در کشور شامل طرح بازآفرینی شهری می‌شوند، می‌افزاید: ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار میلیارد ریال اعتبار برای بازآفرینی آنها نیاز است که با وجود تحریم‌ها و فشار اقتصادی نمی‌توانیم این اعتبار را به این بخش اختصاص دهیم. 


شهرداری‌ها به کمک بازآفرینی شهری بیایند

استاندار همدان نیز در این زمینه بیان می‌کند: شهرداری‌ها نباید این نهاد را با ایستگاه عوارض بین راهی اشتباه بگیرند، بلکه باید با اقدامات درست، مشوق‌های صحیح و اجرای قانون، نشاط را به شهر تزریق کنند. 

سیدسعید شاهرخی می‌گوید: کار شهرداری‌ها فقط ارائه خدمات شهری نیست. اجرای طرح بازآفرینی شهری مشارکت شهرداری‌ها را می‌طلبد و یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که نشاط را به شهر می‌آورد. وی با اشاره به این‌که اهمیت مسکن از دیرباز در زندگی بشر نقشی موثر داشته است، می‌افزاید: دولت برای فراهم کردن شرایط مناسب به منظور افزایش آسایش در زندگی مردم نگاه ویژه‌ای دارد. 

استاندار همدان ادامه می‌دهد: طرح بازآفرینی شهری به شدت در دستور کار دولت تدبیر و امید قرار دارد و انتظار داریم دستگاه‌های مرتبط همه تلاش خود را برای اجرای طرح بازآفرینی شهری به کار گیرند. شاهرخی یادآور می‌شود: در ۹ شهر مرکز شهرستان‌های استان، طرح جامع بازآفرینی طراحی شده و مشخص شده است در ۱۰ شهرستان 4۵۰۷ هکتار در محدوده بازآفرینی شهری قرار دارند. 

وی می‌گوید: دستگاه‌های دولتی و اجرایی که در محدوده طرح بازآفرینی شهری زمین و ساختمان دارند باید هرچه سریع‌تر برای احیای بافت‌های فرسوده اقدام کنند. استاندار همدان خاطرنشان می‌کند: شوراها و شهرداری‌ها اگر کمی هوشمندانه اقدام کنند، می‌توانند با حذف هزینه پروانه ساخت در برنامه‌ای بلندمدت اعتبارات مورد نیاز خود را از طریق دیگر تامین کنند. 

شاهرخی با تأکید بر این‌که اجرای این طرح با مشارکت مردم و انبوه‌سازان ممکن خواهد بود، می‌افزاید: موفقیت ما در گرو تلاش، کوشش و درک صحیح از طرح بازآفرینی شهری است و این فرصت مناسب را دولت ایجاد کرده است.