الزام صنایع و معادن به رعایت موازین محیط زیست

محمد باریکانی/خبرنگار

معدنکاوی بی‌رویه در مناطق محیط‌زیستی یا در حریم محوطه‌های تاریخی و باستانی کشور خسارات زیادی در این مناطق در سال‌های گذشته به بار آورد و اعتراضات زیادی از سوی حامیان محیط‌زیست و میراث‌فرهنگی کشور نیز به همراه داشت. اما واکنش وزارت صنعت، معدن و تجارت نسبت به خسارت‌های واردشده به مناطق محیط‌زیستی و محوطه‌های تاریخی در معدنکاوی‌های بی‌رویه چیست؟ رضا رحمانی، وزیر صنعت، معدن و تجارت(صمت)  در گفت‌وگوی اختصاصی خود با روزنامه همشهری به این سؤال پاسخ گفته است. رحمانی همچنین سؤالات همشهری درخصوص حذف جوایز صادراتی در تورهای ورودی که با هدف جذب بیشتر گردشگران خارجی و ارزآوری بیشتر به کشور از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت به فعالان گردشگری در بخش تورهای ورودی و به مبلغ 10دلار برای هر گردشگر پرداخت می‌شد را نیز بی‌پاسخ نگذاشت. وزیر صنعت، معدن و تجارت از تصمیم آن وزارتخانه برای حمایت بیشتر از صادرات صنایع‌دستی نیز سخن گفته است.


چندی پیش وزارت صنعت، معدن و تجارت با سازمان حفاظت محیط‌زیست توافقنامه‌ای را درخصوص مناطق تحت اختلاف در فعالیت‌های معدنکاوی به امضا‌ رساند تا حل اختلاف درباره معدنکاوی در مناطق محیط‌زیستی براساس موازین محیط‌زیست صورت بگیرد. طی سال‌های اخیر اتفاقاتی افتاده‌ که برخی معادن در مناطق محیط‌زیستی یا محوطه‌های تاریخی و باستانی منجر به تخریب‌های خسارت‌بار در این مناطق شده است...
این حرف‌ها کلی است. باید مصداقی صحبت کنید.

آقای وزیر، مصداق آشکار آن غار اسپهبد خورشید در مازندران است که با فعالیت‌های معدنی در حال نابودی است.
ببینید، در هیچ نقطه‌ای چه در محوطه‌های تاریخی و میراثی و چه در مناطق محیط‌زیستی کوچک‌ترین کاری بدون نظارت دستگاه‌های مسئول انجام نمی‌شود. وزارت صنعت، معدن و تجارت اگر در مناطق محیط‌زیستی کوچک‌ترین کاری انجام دهد، مسئولان یا کارشناسان سازمان حفاظت محیط‌زیست خودشان نظارت می‌کنند یا آنکه کارشناسان‌شان اعلام‌نظر می‌کنند. وزارت صنعت قائل به رعایت موازین محیط‌زیستی در فعالیت‌های معدنکاوی و سایر صنایع است. در دوره جدید هم بنده اگر بیشتر از متولیان محیط‌زیست و میراث‌فرهنگی به رعایت موازین محیط‌زیستی و میراث فرهنگی قائل نباشم، کمتر از آنها به این موضوعات توجه ندارم. این را هم بدانید که وزارت صنعت، معدن و تجارت در دوره جدید به 2 موضوع اهمیت می‌دهد؛ یکی حفظ محیط‌زیست ‌و دیگری رعایت استاندارد کیفی کالاها‌ست.

 از تعهد به رعایت ضوابط محیط‌زیستی در معدنکاوی و صنایع خبر می‌دهید. مصداقی بفرمایید که در کدام بخش این موازین رعایت شده است؟ 
باز هم تأکید دارم که وزارت صنعت، معدن و تجارت بر حفظ محیط‌زیست تأکید دارد. به‌زودی کارخانه اسید مس سرچشمه در شهر رفسنجان در استان کرمان افتتاح می‌شود که صدها میلیارد تومان برای آن هزینه شد که به محیط‌زیست آسیب نرسد. این موارد تا‌به‌حال وجود نداشت و اکنون رعایت می‌شود. بنابراین اینکه می‌گوییم بر حفظ محیط‌زیست تأکید داریم، شعار نیست. به همه صنعتگران هم توصیه کرده‌ایم که موازین مرتبط با محیط‌زیست را رعایت کنند. حفاظت از محیط‌زیست مسئله‌ای نیست که بگوییم حتما باید یک سازمان متولی آن باشد که البته مسئولیت سازمان حفاظت محیط‌زیست در این موضوع بسیار بیشتر است. اما همه ما باید در حفظ محیط‌زیست مسئول باشیم. لذا وزارت صنعت، معدن و تجارت با سازمان حفاظت محیط‌زیست در همه اقدامات هماهنگ است و در هر نقطه‌ای که آنها مناطق حفاظت‌شده یا زیستگاه‌ دارند، موارد محیط‌زیستی در طرح‌های صنعتی مراعات می‌شود. حتی در بسیاری از نقاط وزارت صنعت، معدن و تجارت فعالیت‌های جبرانی با درختکاری، ایجاد فضای سبز و حفظ حیات وحش انجام داده و به کمک سازمان حفاظت محیط‌زیست آمده است.

وزارت صنعت، معدن و تجارت خود را ملزم به استعلام از سازمان حفاظت محیط‌زیست پیش از صدور مجوزهای معدنکاوی در مناطق محیط‌زیستی کشور می‌داند؟ 
امکان ندارد بدون نظر سازمان حفاظت محیط‌زیست هیچ کجا مجوز فعالیت صادر شود؛ نه‌تنها در معادن که در صنایع هم اینگونه است و همه آنها پیش از صدور مجوز از سازمان حفاظت محیط‌زیست استعلام می‌شود. وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز هیچ مشکلی با سازمان حفاظت محیط‌زیست ندارد. درهمین‌جا نیز اعلام می‌کنم که وزارت صنعت علاقه‌مند به کمک‌گرفتن از سازمان حفاظت محیط‌زیست است تا مشخص شود که کدام طرح‌های صنعتی یا معدنکاوی به مناطق محیط‌زیستی آسیب می‌رساند.

 همین حالا معادنی در اطراف غار - دژ اسپهبد خورشید در مازندران در حال فعالیت هستند که آسیب‌های زیادی به این اثر تاریخی وارد کرده‌اند. آیا امکان جابه‌جایی آن معادن وجود دارد؟ 
ببینید، اکنون معادنی در کشور در حال فعالیت هستند که ممکن است بعدتر منطقه حفاظت‌شده اعلام شود یا سازمان حفاظت محیط‌زیست بخواهد قوانین جدیدی را درخصوص آن منطقه وضع کند. باید به این نکته توجه کرد که در حقوق مکتسبه افراد نمی‌توانیم دخالت کنیم  اما ممکن است اجازه توسعه فعالیت‌ها را درصورت ایراد خسارت به چنین مناطقی ندهیم. درست مانند رفتاری که در شهرها حاکم است و واحدی که به محیط‌زیست انسانی صدمه بزند، تعطیل می‌شود. هم‌اکنون نیز وزارت صنعت، معدن و تجارت با سازمان حفاظت محیط‌زیست یک کارگروه داشته  و تعامل خوبی با آن سازمان وجود دارد که معنای آن این است که وزارت صمت از نظرات سازمان حفاظت محیط‌زیست تبعیت می‌کند.

رئیس‌جمهوری به خروج از اقتصاد تک‌محصولی تأکید دارند و بارها گفته‌اند که باید به صنعت گردشگری کمک کرد تا ارزآوری به کشور بیشتر شود. موضوعی که از چند سال پیش خصوصا برای فعالان تورهای ورودی به کشور دغدغه است، بحث جوایز صادراتی است که به آنها تعلق نگرفته است.
جوایز صادراتی الان حتی در صادرات غیرنفتی هم وجود ندارد و مربوط به سال‌های قبل است. بعد از افزایش نرخ دلار، جایزه صادراتی در بخش گردشگری به‌صورت اتوماتیک اتفاق افتاده است. این موضوع را در صادرات صنایع‌دستی هم مشاهده می‌کنید. سال قبل اگر دلار 4هزار تومان بود، امسال این رقم به مثلا 12هزار تومان رسیده است و بنابراین جایزه صادراتی به‌خودی‌خود اتفاق افتاده است. این موضوع تمام کالاهای صادراتی ایران را شامل شده است. در بخش فرش و صنایع‌دستی البته توجیه بیشتری دارد، چون ارزش افزوده این بخش هنر و کار دست انسان است و ارزش دلاری صادرات آنها افزایش یافته است. در صنایعی که ارتباط زیادی با تهیه مواداولیه دارند، البته درآمد ناشی از صادرات کمتر خودش را نشان می‌دهد، اما در صنایع‌دستی که ارزش افزوده آن کار و هنر دست است، درآمد ناشی از صادرات با توجه به گران‌شدن قیمت دلار بیشتر به چشم می‌آید و سودآوری این بخش با افزایش نرخ دلار بیشتر شده است.

بحــث بــه صـادرات صنایع‌دستی رسید. برنامه وزارت صمت برای افزایش صادرات در این بخش چیست؟
برنامه اصلی وزارت صنعت افزایش صادرات غیرنفتی کشور است و این برنامه نه‌تنها برای صنایع‌دستی که برای صادرات تمامی کالاها طراحی شده است. سال گذشته در ارزیابی نهادهای بین‌المللی از شاخص فضای کسب‌و‌کار در ایران، تجارت فرامرزی کشور بیشترین صعود را با 40پله داشت. دلیل آن هم حمایت وزارت صمت از شرکت‌های تخصصی صادراتی، برندسازی، تشکیل کنسرسیوم‌های صادراتی و حمایت از خوشه‌های صادراتی به‌رغم محدودیت‌های بودجه‌ای بود. ضمن آنکه وزارت صنعت، معدن و تجارت با تمام کشورهایی که با آنها ارتباط داریم، مذاکره کرد تا به تجار ایرانی به سهولت ویزا بدهند و زمان ویزای آنها طولانی باشد تا بتوانند سفرهای  مکرری داشته باشند. بنده معتقدم امسال صادرات، یکی از اصلی‌ترین اقداماتی است که می‌تواند رونق تولید را محقق کند و پیشران و راهبرد اساسی ما در وزارت صنعت نیز تلاش برای افزایش صادرات غیرنفتی ازجمله صادرات فرش و صنایع‌دستی است.