گلیم‌هایی که ناجی درختان بلوط شدند

 بیشتر ساکنان روستاهای زاگرس‌نشین، نه از باب سودجویی بلکه تنها برای امرار معاش مجبورند با قطع درختان و تبدیل کردن آنها به زغال زندگی خود را بگذرانند. جنگل‌های بلوط ثروت‌های خدادادی هستند که به بهای چند هزار تومان ناقابل دود می‌شوند.

به گزارش ایسنا، «علی تیرگیر»، معلم مدرسه روستای شاه‌حسینی در منطقه پشت‌کوه میلاس شهرستان لردگان با اشاره به این‌که بسیاری از مردم منطقه پشت‌کوه میلاس برای امرار معاش خود درختان کهنسال بلوط را قطع می‌کردند، اظهار کرد: مردم این منطقه به دلیل نداشتن شغل و سرمایه برای راه‌اندازی کسب و کار، مسیر سختی را در کوهستان طی می‌کردند، درختان بلوط را قطع می‌کردند و با درست کردن زغال، آن را با قیمت ناچیز به فروش می‌رساندند.

او ادامه داد: زمانی که مشاهده کردم مردم منطقه علی‌رغم میل باطنی دست به چنین کاری می‌زنند و از طرفی در خانه‌هایشان نیز قالی و گلیم دست‌‌بافت موجود بود، به آنها پیشنهاد دادم که به جای قطع درختان بلوط به سمت بافتن گلیم و قالی بروند و از این طریق درآمدزایی داشته باشند.

وی افزود: با هزینه شخصی خود و به صورت پایلوت 5 دار قالی و گلیم‌ برای 5خانوار در روستای شاه‌حسینی تهیه کردم و در اختیارشان قرار دادم.

این معلم مدرسه با اشاره به این‌که این خانوارها توانستند پس از حدود 2 ماه گلیم‌ها را ببافند، ادامه داد: گلیم‌ها را به استان اصفهان بردم و هر یک را به قیمت 3 میلیون تومان به فروش رساندم.
وی با اشاره به این‌که در حال حاضر 70 خانوار با اشتغال حداقل 150 نفر در منطقه پشت‌کوه میلاس کار قطع درختان بلوط را رها کرده و به کار گلیم‌بافی مشغول هستند، تصریح کرد: 500 خانم مستعد منطقه نیز آمادگی خود را برای بافتن گلیم و قالی اعلام کرده و در نوبت دریافت دار گلیم و قالی هستند.

تیرگیر اشتغال‌زایی در مناطق محروم و توانمندسازی خانوارها، جلوگیری از تخریب محیط‌ زیست، افزایش اعتماد به نفس مردم منطقه، مهاجرت معکوس و جلوگیری از شغل‌های کاذب را از اهداف خود در انجام این اقدام برشمرد. این کارآفرین با اشاره به این‌که علی‌رغم تلاش‌های بسیار برای اخذ تسهیلات ارزان قیمت به مناطق روستایی، نتیجه‌ای حاصل نشد، خاطرنشان کرد: با اختصاص 20 میلیون تومان تسهیلات، زمینه اشتغال 40 نفر در این منطقه فراهم خواهد شد.


اهمیت جنگل‌های زاگرس

«بیت‌الله محمودی»، عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد نیز در خصوص اهمیت جنگل‌های زاگرس و بلوط، اظهار کرد: به طور کلی جنگل‌های واقع در رشته‌کوه‌های زاگرس که گونه غالب آن بلوط ایرانی است در 11 استان پراکنش دارند.

وی افزود: این جنگل‌ها 53 کارکرد مختلف از جنس چهار کلان خدمات تولیدی، تنظیم‌کنندگی، زیستگاهی و فرهنگی همچون ذخیره و تولید آب و حفاظت از خاک و کنترل فرسایش آن به ما عرضه می‌کنند که نقش این دو کارکرد در جنگل‌‎های چهارمحال و بختیاری به دلیل واقع شدن این استان در موقعیت بالادستی حوزه‌های بزرگ آبخیز کارون و گاوخونی بسیار حائز اهمیت است. رئیس انجمن جنگل‌بانی چهارمحال و بختیاری ادامه داد: برآوردها نشان می‌دهد در جنگل‌های تخریب شده استان در شهرستان لردگان که تراکم تاج پوشش آنها کمتر از 5 درصد است، نرخ فرسایش خاک نزدیک به 50 برابر بیشتر از توده‌های جنگلی است که کمتر دچار تخریب شده‌اند. وی تصریح کرد: بررسی‌‎ها نشان می‌دهد که نرخ ذخیره و تولید آب در جنگل‌های کمتر تخریب‌شده استان، 188 از بیشتر از بارش‌های جنگل‌های تخریب شده است. محمودی با اشاره به این‌که طبق آخرین بررسی‌های اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، وسعت مناطق جنگلی 355 هزار هکتار و وسعت پوشش‌های جنگلی 311 هزار هکتار است، تاکید کرد: این موضوع بدین معنی است که حداقل 44 هزار هکتار از جنگل‌های استان در وضعیت بسیار تخریب یافته و با تراکم بسیار اندک درختان جنگلی قرار دارند.


پدیده خشکیدگی درختان بلوط 

وی با بیان این‌که مطالعات مقدماتی بررسی وضعیت خشکیدگی جنگل‌‎های استان نشان می‌دهد که بیش از 80 هزار هکتار از جنگل‌های استان با پدیده خشکیدگی درختان بلوط مواجه شده‌اند، تصریح کرد: فشارهای اکولوژیک و تخریب‌های مستمر در کنار تداوم خشکسالی‌ها عامل اصلی توسعه این رخداد در جنگل‌های زاگرس است.

این مدرس دانشگاه گفت: باید توجه داشت که در موضوع خشکیدگی جنگل‌ها، مسئله تنها خشک شدن درختان بلوط نیست، بلکه مسئله اصلی زوال اکوسیستم جنگلی است که اجزای بسیار متنوعی از‌ زیست گیاهان، جانوران و میکروارگانیسم‌ها را در بر می‌گیرد. این موضوع مخاطره‌ای بسیار جدی برای ‌زیست انسانی با از بین رفتن کارکردها و خدمات چندگانه اشاره شده جنگل‌ها در پی خواهد داشت و لذا توجه به همه جوانب و آثار خشکیدگی هم در مقام بررسی نظری و هم در مقام اقدامات عملیاتی ضروری است. وی با بیان این‌که دیدگاه سنتی در مورد نقش و جایگاه مردم در مدیریت جنگل‌ها این بوده که باید تلاش شود از طریق دور نگه داشتن مردم و جوامع محلی از عرصه‌های جنگلی، این منابع را به شکل فیزیکی حفاظت کرد، ادامه داد: امروزه این نگاه و رویکرد حفاظتی کاملا تغییر کرده و به نوعی انسان خود جزئی از فرایند کلان یک اکوسیستم در نظر گرفته می‌شود که لازم است همزیستی پایداری با عناصر منابع طبیعی داشته باشد.


جلوگیری از روند تخریب جنگل‌ها 

رئیس انجمن جنگل‌بانی چهارمحال و بختیاری عنوان کرد: هر چند وابستگی‌های مختلف افراد محلی در عرصه‌های جنگلی از جمله نیازهای سوختی، زراعت زیر اشکوب و چرای دام از عوامل اصلی تحلیل رفتن ساختار جنگل‌های استان است، اما اگر این تقاضاها و وابستگی‌ها متناسب با ویژگی‌ها و قابلیت‌های اکوسیستمی جنگل، برنامه‌ریزی، اصلاح و ساماندهی شوند می‌توان تا حدود بسیار زیادی از روند تخریب جنگل‌ها جلوگیری کرد. وی تصریح کرد: یکی از نیازهای اساسی جوامع جنگل‌نشین استان به خصوص در برخی از روستاهای جنگلی شهرستان لردگان نیاز به چوب به عنوان سوخت برای گرم کردن آب، پخت نان، طبخ غذا، گرم کردن شیر و دوغ و استفاده در بخاری هیزمی است.

محمودی گفت: تحقیقات کارشناسان در جنگل‌های منطقه سردشت لردگان نشان‌ می‌دهد که به طور متوسط هر خانوار جنگلی در سال 18 متر مکعب چوب جنگلی برای مصارف سوختی و غیرسوختی نظیر تهیه زغال و برداشت هیزم برای فروش مصرف می‌کند.


   توسعه معیشت‌های جایگزین


«بیت‌الله محمودی»، عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد، گفت: با توجه به این‌که میزان رویش سالانه هر هکتار جنگل بلوط زاگرس به طور تقریبی 5/0 متر مکعب است، می‌توان گفت هر خانوار جنگلی سالانه به طور متوسط 5/6 برابر میزان رویش سالانه عرصه مورد بهره‌برداری، چوب برداشت می‌کند و این موضوع به نوعی روند قهقرایی ساختار جنگل‌شناسی جنگل‌های منطقه را به خوبی نشان می‌دهد.
وی تاکید کرد: به حداقل رساندن وابستگی به عناصر چوبی و درختی برای رفع نیازهای اولیه معیشت در روستاهای جنگلی، توسعه معیشت‌های جایگزین، دخالت موثر مردم در فرایند برنامه‌‌ریزی و مدیریت جنگل، عمومی‌سازی فرهنگ حفاظت پویا از منابع جنگلی از طریق حساسیت‌زایی نسبت به کاهش کمیت و کیفیت جنگل‌ها، از راهبردهای کلان کم کردن سرعت تخریب جنگل‌های استان است.