روستای چم‌ژاب؛ قطب فرشبافی ایلام

کوروش کائی | دره‌شهر - خبرنگار:


روستای چم‌ژاب، از توابع شهرستان دره‌شهر در جنوب استان ایلام، بیش از 50 سال است که در زمینه هنر فرشبافی فعالیت می‌کند و هم‌اکنون قطب تولید فرش دستباف شده است. فرشبافی از هنرهای بسیار قدیمی در استان ایلام است و در بعضی مناطق روستایی آن همچنان این هنر زیبا وجود دارد. اکثر فرشباف‌های استان، از جمله فرشبافان روستای چم‌ژاب را زنان تشکیل می‌دهند؛ زنانی که بخشی از وقت روزانه‌شان برای بافت فرش صرف می‌شود.

علاوه بر فروش فرش‌های دستباف روستای چم‌ژاب در مناطق مختلف کشور، این فرش‌ها به خارج از کشور، به خصوص در حوزه خلیج فارس نیز صادر می‌شود. رونق فرشبافی، علاوه بر ایجاد اشتغال برای زنان روستایی شهرستان دره‌شهر، باعث جلوگیری از مهاجرت مردم روستا به شهرها نیز شده است.


فرشبافی در همه خانه‌ها

یکی از زنان روستایی اهل چم‌ژاب به خبرنگار همشهری می‌گوید: بیشتر زنان و دختران این روستا در کار فرشبافی هستند و در اکثر خانه‌ها یک دار قالی برپاست. «گوهر عزیزی» می‌افزاید: فرشبافی سال‌های زیادی است که باعث شده درآمد خوبی نصیب مردم روستا شود.

وی با اشاره به این‌که زنان این روستا جزو حرفه‌ای‌ترین هنرمندان در صنعت فرش دستباف شناخته می‌شوند، بیان می‌کند: کیفیت محصولات تولیدشده در این روستا باعث شده اکثر محصولات آن به خارج از کشور هم صادر شود.

عزیزی ادامه می‌دهد: نقش فرش‌های بافته‌شده در این روستا اکثرا چله ابریشم، گل ابریشم، لچک و ترنج هستند. وی با اشاره به این‌که هنر فرشبافی در روستای چم‌ژاب نسل به نسل منتقل شده است، می‌گوید: انتقال این هنر - صنعت باعث رونق و ماندگاری آن هنر در روستای چم‌ژاب می‌شود. این فرشباف روستایی اظهار می‌کند: هر یک از زنان این روستا در سال حداقل 3 یا 4 فرش می‌بافند.


مشکلات فرشبافان

یکی دیگر از فرشبافان روستای چم‌ژاب می‌گوید: مردم این روستا از محل فروش همین فرش‌های دستباف امرار معاش می‌کنند و راه دیگری برای کسب درآمد ندارند. اگر این هنر از بین برود، اکثر مردم روستا مجبور به مهاجرت به شهرها می‌شوند.

«مریم زمانی» می‌افزاید: درآمد فرشباف‌ها به نوع فرش بافته‌شده بستگی دارد، ولی برای بافت هر متر فرش بین یک تا 2 میلیون تومان دستمزد نصیب آنها می‌شود. این فرشباف چم‌ژابی در ادامه به مشکلات زنان فرشباف روستا اشاره و اظهار می‌کند: مشکل اصلی بافندگان فرش در این روستا بحث بیمه است. هیچ‌یک از ما بیمه نیستیم. وعده‌های فراوانی برای تحقق این خواسته داده شده، ولی هنوز عملی نشده است.


تولید سالانه ۳۰۰ متر‌ مربع فرش در چم‌ژاب

معاون شرکت سهامی فرش ایلام در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری می‌گوید: روستای چم‌ژاب دره‌شهر یکی از قطب‌های اصلی تولید فرش در استان ایلام است. «علی اولاد» ادامه می‌دهد: سالانه ۳۰۰ متر‌ مربع فرش در روستای چم‌ژاب تولید می‌شود که توسط شرکت سهامی فرش خریداری و به کشورهای مختلف جهان صادر می‌شود.

وی بیان می‌کند: فرش‌های تولید استان ایلام در بازارهای اروپا از جمله آلمان و ایتالیا و کشورهای حاشیه خلیج ‌فارس به فروش می‌رسند. این مسئول می‌افزاید: آمارها نشان می‌دهد روستای چم‌ژاب ظرفیت بالایی در تولید فرش دستباف دارد و این دستگاه اجرایی هم تمام کارهای لازم را برای اجرای طرح توسعه فرشبافی آن انجام می‌دهد.


دستمزد فرشباف‌ها

اولاد اظهار می‌کند: فرش دستباف به صورت تضمینی در استان تولید می‌شود؛ یعنی تشکل‌هایی مانند شرکت فرش یا اتحادیه روستایی به صورت متمرکز مواد اولیه در اختیار بافنده قرار می‌دهند و بافنده به صورت دستمزدی کار می‌کند. بعد فرش بافته‌شده به شرکت سازنده منتقل می‌شود.

وی می‌افزاید: سالانه درمجموع حدود 3 میلیارد تومان به بافندگان فرش در استان ایلام پرداخت می‌شود که نقش مهمی در معیشت آنها دارد. معاون شرکت سهامی فرش ایلام درباره مشکلات فرشبافان چم‌ژاب هم می‌گوید: مشکلاتی در زمینه بیمه قالیبافان و تهیه مواد اولیه وجود دارد که این دستگاه اجرایی درصدد حل آنهاست.


شناسایی ۱۴ هزار فرشباف در استان

این مسئول می‌گوید: در حال حاضر ۱۴ هزار بافنده فرش در استان شناسایی شده‌اند که در دوره‌های مقدماتی و به‌بافی فرش هم تحت آموزش قرار گرفته‌اند. از این تعداد 5428 نفر زیر پوشش بیمه قرار دارند. وی ادامه می‌دهد: این هنرمندان در قالب کارگاه‌های متمرکز، غیرمتمرکز، طرح‌های پشتیبان، شرکت‌های تعاونی و قالیبافان مستقل خانگی به تولید فرش دستباف مشغول هستند. اولاد اظهار می‌کند: سالانه حدود 6 هزار متر‌ مربع فرش دستباف در استان ایلام تولید می‌شود که تولید نزدیک به ۶۰ درصد آن در شهرستان دره‌شهر و از این میزان ۳۰۰ متر‌ مربع در روستای چم‌ژاب صورت می‌گیرد.


تولید فرش ایلام 3 برابر می‌شود

خردادماه امسال نیز مدیرعامل شرکت سهامی فرش کشور در بازدید از مناطق مختلف استان ایلام اعلام کرد: صنعت فرش استان ایلام در کشور جایگاه بسیار خوبی دارد و بازار آن هم مناسب است. «مجید محمدپناه» گفت: در تلاش هستیم، با حمایت از تولیدکنندگان و بافندگان ایلام، صنعت فرش این استان را رونق دهیم و تولید فرش دستباف را به 3 برابر برسانیم.
***
فرش از دیرباز جایگاه ویژه‌ای بین مردم ایلام داشته و در اقتصاد و زندگی روستاییان بسیار تاثیرگذار بوده است. استان ایلام از زمان‌های دور، با توجه به این‌که مناطق روستایی و عشایری زیادی دارد، برحسب نیاز در این زمینه فعال بوده است.

نقطه اصلی احیای فرش در ایلام روستای چم‌ژاب شهرستان دره‌شهر است. بدون شک رونق فرش‌بافی در نقاط محرومی مثل ایلام و شهرستان دره‌شهر به اقتصاد خانوار بسیار کمک می‌کند. البته این مساله نیازمند توجه مسئولان است.

در حمایت از فرش دستباف، با سرمایه‌ای حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان و برپایی کارگاهی کوچک، می‌توان زمینه اشتغال حداقل یک نفر را فراهم کرد. بدون شک هیچ شغل تولیدی نمی‌تواند با این سرمایه کم شکل بگیرد و پایدار باشد و ارزش افزوده هم داشته باشد.