گزارش
انیمیشن‌های دردسرساز
انتشار انیمیشن‌هایی که در حوزه حجاب ساخته و در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده‌اند، بازتاب‌های بسیاری داشته است
مهدیه تقوی راد ـ خبرنگار
انتشار داستانک‌ها و انیمیشن‌هایی با موضوع حجاب در شبکه‌های مجازی که برخی از آنها به سفارش سازمان بسیج جامعه زنان تولید شده‌اند، عکس‌العمل‌های متفاوتی را در شبکه‌های اجتماعی به همراه داشته است؛ انیمیشن‌هایی که شاید با نگاه فرهنگسازی ساخته شده باشند اما نبود کار کارشناسی و تخصصی در عقبه آن باعث بازتاب‌های منفی بسیاری شده است؛ درحالی‌که می‌توانستند تأثیر‌گذاری بیشتری روی جامعه هدف بگذارند. در کامنت‌هایی که زیر این انیمیشن‌ها گذاشته شده می‌توان به موارد زیادی برخورد که از دم‌دستی بودن ساخت این نوع انیمیشن‌ها گلایه می‌کنند. در یکی از این کامنت‌ها آمده: «... این نوع تبلیغات بیشتر دافعه ایجاد می‌کند.» مخاطب دیگری زیر یکی از انیمیشن‌ها عنوان کرده: «این انیمیشن‌های جدید حجاب را که می‌بینم دوست دارم گوشی‌ام را به دیوار بکوبم.» علیزاده، مخاطب دیگری است که در واکنش به این انیمیشن‌ها نوشته: «دوستان بزرگوار به استحضار می‌رساند داستانک‌های پویانمایی که در راستای ترویج حجاب تولید می‌کنید جمیعا ضد‌تبلیغ هستند.»
نادر یغماییان، تهیه‌کننده انیمیشن‌های ایرانی جمشید و خورشید و خورشید مصر با بیان اینکه با استفاده از هر نوع رسانه‌ای می‌شود فرهنگسازی کرد، به همشهری گفت: انیمیشن عصاره سینماست و به بهترین شکل می‌توان درخصوص فرهنگسازی در قالب‌های مختلف از آن استفاده کرد. یغماییان ادامه داد: برای اینکه فرهنگسازی در قالب انیمیشن بهترین خروجی را داشته باشد می‌توان این کار را از گروه سنی کودکان و نوجوانان آغاز کرد تا نتایج بهتری را شاهد باشیم. او با اشاره به پخش انیمیشن‌های مختلف در شبکه‌های اجتماعی و تأثیر آن روی مخاطبان، گفت: انیمیشن‌هایی با محتوای درست و دقیق می‌توانند از ظرفیت‌های بالای شبکه‌های رسمی همچون تلویزیون، سینما یا شبکه‌های اجتماعی استفاده کرده و با استفاده از این رسانه‌ها حرف خود را به گوش مخاطبان برسانند. طبیعی است که در شرایط کنونی شبکه‌های اجتماعی تأثیرات زیادی روی مخاطبان انبوه خود دارند و می‌توانند تأثیر‌گذاری زیادی بر آنها داشته باشند؛ این درصورتی است که برای ساخت یک انیمیشن مطالعه، بررسی و کارگروهی دقیق انجام شده باشد. یغماییان با بیان این جمله که «آنچه از دل برآید، لاجرم بر دل نشیند» ادامه داد: باید یک بررسی کارشناسی و دقیق انجام شود که چرا برخی انیمیشن‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی یا تلویزیون و سینما پخش می‌شود برخلاف اهداف سازندگانشان در کوتاه‌مدت تبدیل به ضد‌فرهنگ می‌شوند. به همین دلیل است که معتقدم اگر بتوانیم از دل کاری را انجام دهیم لاجرم آن کار به دل مخاطبان نیز می‌نشیند و مورد استقبال واقع می‌شود. ضمن اینکه اکنون در شبکه‌های اجتماعی می‌توان کارهایی را انجام داد که هم به فرهنگسازی کمک کند و هم ممکن است غیرفرهنگی باشد. تهیه‌کننده انیمیشن ایرانی خورشید مصر، گفت: معتقدم کارهایی به ضد‌فرهنگ تبدیل می‌شوند که دستوری هستند. هر کاری که دستوری، چکشی و فرمایشی باشد و هنرمند نتواند آن چیزی را که در ذهنش دارد بسازد، آن کار به ضد‌فرهنگ تبدیل می‌شود؛ حتی در موضوعی مانند حجاب هم این مسئله صادق است. الان شاهد این هستیم که بسیاری از مواقع در جامعه، مدارس و.. عکس آن چیزی که به‌صورت دستوری به افراد تحمیل می‌شود، عمل شده است؛ درحالی‌که با تعامل و گفت‌وگو بسیاری از مفاهیم پیش خواهد رفت.»
استفاده از شبکه‌های مجازی برای فرهنگسازی
سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس نیز با بیان اینکه استفاده از انیمیشن درخصوص آموزش و فرهنگسازی می‌تواند تأثیر زیادی در جامعه داشته باشد، به همشهری گفت: در بحث آموزش و فرهنگسازی نیاز به ساخت انیمیشن و برنامه‌های آموزشی در موضوعات مختلف داریم. در عصر کنونی که فضای‌های مجازی و استفاده از تکنولوژی‌های مدرن پیشرفت زیادی کرده است، برای فرهنگسازی نباید به صداوسیما و برنامه‌های سنتی اکتفا کنیم و باید از وسایل ارتباط جمعی جدید برای رسیدن به اهدافمان استفاده کنیم.
به گفته فاطمه ذوالقدر، استفاده از انیمیشن‌ها برای فرهنگسازی موضوعی است که در سال‌های گذشته نیز اثرات مثبتی را در مقاطعی و روی برخی از تولیدات به جای گذاشته؛ موضوعاتی مثل جمع‌آوری زباله رأس ساعت 9 شب یا انیمیشن‌هایی که نیروی انتظامی درخصوص نحوه رانندگی یا اعتیاد به موادمخدر تولید کرد ازجمله انیمیشن‌های موفقی هستند که می‌توان به آنها اشاره کرد. انیمیشن‌هایی که جذابیت زیادی داشتند و طیف‌های سنی مختلف را به‌خود جذب کرده بودند.
نماینده مردم تهران در مجلس ادامه داد: در اکثر کشورهای دنیا با استفاده از انیمیشن موضوعات آموزشی، فرهنگی و... را به مردم ارائه می‌کنند و نتیجه خوبی را هم گرفته‌اند. ما در آموزش و فرهنگسازی نیاز به این داریم که حمایت‌های خوبی از بنیادهای رایانه‌ای و مؤسسات فرهنگی که در این زمینه فعال هستند، شود؛ البته معتقدند باید کارهای کارشناسی دقیق روی مسائلی که قرار است انیمیشن‌هایی با موضوعات آنها مانند حجاب و... ساخته شود، صورت گیرد و نگاه کارشناسی دقیق وجود داشته باشد تا خدایی ناکرده اثرات منفی نگذارد. ذوالقدر ادامه داد: کمیسیون فرهنگی مجلس درصورتی که این مؤسسات و بنیادها کار فرهنگی مورد قبولی ارائه کنند، حمایت‌های خوبی را انجام می‌دهد تا بتوانند اعتبار یا وام مورد نیازشان را بگیرند. این مسئله با قید این موضوع است که دقت شود انیمیشنی که ساخته می‌شود در جهت اهداف فرهنگی باشد و با انتشار آن به مسئله‌ای ضدفرهنگی تبدیل نشود. برای این کار لازم است تا ابتدا به‌صورت آزمایشی روی این کارها مطالعه انجام شده و عکس‌العمل افراد در برابر آن سنجیده شود و ببینیم که محبوبیت این کار چقدر است و بعد انتشار عمومی شوند.
سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس ادامه داد: امسال به‌دلیل تحریم‌ها، اقتصاد مقاومتی و محدودیت بودجه‌ای که داشتیم نتوانستیم اقدامات زیادی را در این خصوص انجام دهیم اما امیدواریم برای سال بعد مشکل بودجه‌ای‌مان برطرف شده و بتوانیم مؤسسات فرهنگی را که در زمینه فرهنگسازی کار می‌کنند، احیا کنیم.
نقش بی‌بدیل شبکه‌های اجتماعی در فرهنگسازی
زهرا صدراعظم نوری، عضو شورای شهر تهران و فعال حقوق زنان نیز با بیان اینکه فرهنگسازی دقیق در تغییر رفتار و رویه شهروندان مؤثر است، به همشهری گفت: برای اینکه بتوانیم سطح برخی رفتارها را تغییر داده یا آنها را به سمت و سوی بهتر شدن و رفتارهایی که شایسته شهروندان است، پیش ببریم باید با استفاده از ابزارها و وسایل مختلف خدمات فرهنگی را به مردم ارائه دهیم که تأثیرات لازم را داشته باشند. وی ادامه داد: طبیعتا تبلیغات و ابزارهای مختلف تبلیغاتی می‌توانند به تغییر رفتار و تقویت و تحکیم فرهنگ‌ها کمک زیادی کنند. در کنار این تبلیغات اگر از ابزارهایی همچون رسانه‌های عمومی، شبکه‌های اجتماعی و ظرفیت رسانه ملی استفاده شود حتما شاهد پیشرفت و اثر‌گذاری بیشتری خواهیم بود.
صدر اعظم‌نوری گفت: امروزه شبکه‌های اجتماعی با توجه به اقبال زیادی که از آنها شده، می‌توانند تأثیرات زیادی روی مخاطبان خود داشته باشند و از این ظرفیت می‌توان استفاده‌های زیادی کرد. این روزها کارهای هنری و انیمیشن‌ها می‌توانند اثرات مطلوبی را در ذهن مخاطب بر جای بگذارند و در فرهنگسازی مؤثر باشند. عضو شورای شهر تهران با اشاره به تجربه موفق برخی انیمیشن‌هایی که در سال‌های اخیر ساخته شده، گفت: انیمیشن‌های نیروی انتظامی درخصوص نوع رانندگی و انیمیشن‌هایی درخصوص زمان بیرون گذاشتن زباله‌ها که در سال‌های اخیر ساخته شده جزو انیمیشن‌های موفقی بودند که می‌توان از آنها نام برد؛ انیمیشن‌هایی که توجه تمام گروه‌های سنی را به‌خود جلب کرده بود و توانست پیام مورد نیاز سفارش‌دهندگان انیمیشن را به مردم برساند. به گفته صدراعظم‌نوری، تولید دقیق انیمیشن‌ها می‌تواند در درازمدت منجر به تغییر رفتار و ارتقای سطح فرهنگ در یک جامعه شود و این درصورتی است که خلاقیت و نوآوری در افرادی که در این حوزه فعالیت می‌کنند وجود داشته باشد و نوع سوژه انتخابی نیز با فضای جامعه متناسب باشد. اما اگر از این ابزار درست استفاده نشود و افرادی که صلاحیت و نوآوری در کارشان دیده نمی‌شود به این حوزه وارد شوند، آن سوژه می‌تواند به جای تأثیر مثبت، تأثیر منفی بر مخاطبان داشته باشد و هدف مدنظر را تامین نکند.
کارهایی به ضد‌فرهنگ تبدیل می‌شوند که دستوری هستند. هر کاری که دستوری، چکشی و فرمایشی باشد و هنرمند نتواند آن چیزی را که در ذهنش دارد بسازد، آن کار به ضد‌فرهنگ تبدیل می‌شود
