خرس سیاه در معرض انقراض

خرس سیاه بلوچی که به زبان محلی «مَم» نامیده می‌شود از جمله‌ گونه‌های پراهمیت، کمیاب، در خطر انقراض و ناشناخته است که در زیستگاه خود در مناطق کوهستانی سیستان و بلوچستان به ندرت دیده می‌شود و برای جلوگیری از انقراض نیاز به حمایت‌های بیشتر دارد. 

به گزارش ایرنا، حیوانات و حیات وحش هر منطقه نشان‌دهنده حیات و زیبایی‌های آن منطقه است؛ اما گونه‌های حیوانی بسیاری به خاطر ناآگاهی و اهمال‌کاری انسان‌ها در سال‌های گذشته از بین رفته‌اند یا در خطر انقراض قرار دارند.  

در کوهستان‌های صخره‌ای و دورافتاده جنوب شرق ایران جانوری تندخو و کمیاب زندگی می‌کند که با وجود جثه تنومندش، به ندرت دیده می‌شود.

  خرس سیاه آسیایی یکی از 8 گونه خرس دنیاست که فقط در قاره آسیا از ژاپن تا ایران پراکندگی دارد. 


ویژگی‌های زیستی

این حیوان زندگی انفرادی دارد و به نظر می‌رسد قلمروطلب نیست؛ عمدتاً شب‌گرد است و از غارها و حفره‌های به وجود آمده از ریختن صخره‌ها و شکاف زیر سنگ‌ها به عنوان لانه استفاده می‌کند. 

خرس سیاه با مهارت بسیار زیادی از درخت بالا می‌رود و همه‌چیزخوار است، اما عمدتاً از مواد گیاهی تغذیه می‌کند. خرس سیاه بیشتر از میوه‌های وحشی شامل پسته، زیتون، داز و کنار و محصولات باغی (خرما) و سایر قسمت‌های گیاهان مانند علف‌ها و جوانه‌ها تغذیه می‌کند؛ همچنین از حشرات به خصوص زنبورها، پستانداران کوچک و لاشه نیز تغذیه و در زمان کمبود غذا به دام‌های اهلی حمله می‌کند. 

خرس‌های ماده و نرهای جوان از رفتن به مناطقی که خرس‌های نر بالغ حضور دارند، اجتناب می‌کنند. 

زمستان‌خوابی این گونه در ایران نیاز به مطالعه دارد، در بیشتر مناطق زمستان‌ها مشاهده نمی‌شوند، ولی در برخی مناطق فعال هستند. 


وضعیت حفاظتی

مدیر کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان در گفت‌و‌گو با ایرنا گفت: خرس سیاه بلوچی که در گویش مردم بلوچستان با نام‌های «مم» و «حرس» شناخته شده، یکی از شاخص‌ترین گونه‌های حیات وحش در جنوب این استان است. 

 «وحید پورمردان» افزود: این گونه در جهان در طبقه آسیب‌پذیر فهرست سرخ IUCN قرار دارد، ولی زیرگونه بلوچستانی خرس سیاه (U. t. gedrosianus) که در ایران و پاکستان پراکندگی دارد، در طبقه «به شدت در خطر انقراض» است. 

وی افزود: به دلیل خشکسالی، بیشتر زیستگاه‌های جنگلی خرس سیاه از بین رفته و سطح زیر کشت محصولات کشاورزی و باغی در زیستگاه‌های این گونه افزایش یافته است و گاهی شاهد تقابل مردم محلی و خرس سیاه در برخی مناطق هستیم. 

مدیر کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان گفت: برنامه دوربین‌گذاری زیستگاه‌های حیات وحش برای بررسی وضعیت حیات وحش، زیستگاه‌ها و پایش جمعیت خرس سیاه در منطقه با نصب چند دستگاه دوربین تله‌ای در زیستگاه‌های منطقه نیکشهر از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست استان آغاز شده است. 
وی گفت: به دلیل این‌که خرس سیاه آسیایی بیشتر شب‌گرد است و به ندرت می‌توان او را در طبیعت دید، با نصب دوربین‌های تله‌ای در منطقه نیکشهر می‌توان اطلاعاتی در خصوص جمعیت، پراکنش و رفتارهای اکولوژیکی این گونه به منظور برنامه‌های حفاظتی به دست آورد. 

پورمردان از عموم مردم به‌ویژه ساکنان جنوب سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان درخواست کرد برای حفظ حیات وحش و جلوگیری از انقراض گونه‌های کمیاب در صورت مشاهده این قبیل حیوانات از نزدیک شدن به آن‌ها پرهیز  کنند و در صورت امکان به نزدیک‌ترین پاسگاه محیط زیست اطلاع دهند. 

وی گفت: حفظ گونه‌های کمیاب نیازمند مراقبت‌های ویژه و همکاری مردم با رعایت توصیه‌های محیط‌بانان است؛ به همین سبب از مردم عزیز انتظار می‌رود چنانچه فرد یا افرادی را مشاهده کردند که قصد آسیب رساندن یا شکار غیرمجاز حیوانات وحشی را دارند به نزدیک‌ترین پاسگاه انتظامی یا محیط‌بانی اطلاع دهند. 
مدیر کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان گفت: خرس سیاه بلوچی از سرمایه‌های طبیعی این منطقه است و باید برای جلوگیری از انقراض آن بیش از پیش تلاش کرد.


ویژگی‌های ظاهری خرس سیاه

طول سر و بدن خرس سیاه بلوچی ۱۱۰ تا ۱۹۰ سانتی‌متر، طول دم 7 تا ۱۰ سانتی‌متر و ارتفاع بدن ۷۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر است. 

وزن خرس ماده ۴۰ تا ۱۴۰ و نرها ۶۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم است و از خرس قهوه‌ای کوچک‌ترند. 

سر خرس سیاه بلوچی بزرگ، چشم‌ها ریز و دم بسیار کوتاه، گوش‌ها بزرگ، گرد و با فاصله از یکدیگر قرار دارند و به طور واضح از موها خارج شده‌اند.  سطح بدن این حیوان نیز پوشیده از موهای انبوه به رنگ سیاه است و نوار سفید یا کرم‌رنگی به شکل V روی سینه دارد که به ندرت در نمونه‌هایی به رنگ قهوه‌ای نیز مشاهده می‌شود.  خرس سیاه بلوچی کف‌رو است و پاهای جلو و عقب هر دو 5 انگشت دارد؛ ناخن‌ها بلند و تیز هستند که برای بالا رفتن از درخت بسیار مناسب‌اند.