محیط زیست
سیاهی زغال بر جان جنگل‌های بلوط
روی پروفایلش نوشته «از من زغال بگیرید»؛ انگار جواب افراد مشکوک را نمی‌دهد. سوالاتم از او که زیاد می‌شود، شک می‌کند و من می‌مانم و نوشته‌ای روی بالای صفحه: «آخرین بازدید خیلی وقت پیش». حکایت من و زغال‌فروش از یک خبر آغاز شد؛ خبری که می‌گفت کوره غیرمجاز زغالگیری در بانه کشف و تخریب شد. در یکی از گروه‌های شبکه‌های مجازی، عکس پروفایل یک کاربر کمی عجیب به نظر می‌رسید: «از من زغال بخرید». با او وارد گفت‌و‌گو شدم تا قیمت بگیرم. می‌گفت عمده‌فروش است و باید وانت بفرستم تا برایم بار ارسال کند.
می‌گویم: این‌طور که گیر می‌افتم. می‌گوید: راهش را بلدم. وقتی کنجکاوی‌هایم بیشتر می‌شود و راه‌های ارسال محموله و تهیه زغال را می‌پرسم، صفحه‌ام را مسدود می‌کند و من می‌مانم کلی سوال بی‌جواب.
زاگرس بدون بلوط
جنگل‌های زاگرس بیش از 5 میلیون هکتار وسعت دارد و یکی از مهم‌ترین رویشگاه‌ها و عرصه‌های کلیدی ایران محسوب می‌شود. جنگل‌های این خطه را به نام جنگل‌های بلوط زاگرس می‌شناسند و به‌جرات می‌شود گفت زاگرس نام و شهرت خود را از بلوط دارد. تامین ۴۰ درصد آب کشور، تنوع زیستی جانوری و گیاهی بالا، اهمیت در تعدیل آب‌وهوا و آثار اقلیمی، حفظ منابع خاک و جلوگیری از فرسایش از جمله کارکردهای این جنگل‌هاست.
به گزارش ایرنا، مطالعات نشان می‌دهد ۱۰ تا ۳۰ درصد معیشت خانوارهای روستایی در زاگرس به این جنگل‌ها وابسته است و گاهی هم آنان با نابودی زاگرس تیشه به ریشه معیشت خود و آیندگانشان می‌زنند. بلوط یکی از مهم‌ترین گونه‌های درختی و درختچه‌ای زاگرس با عمری طولانی حدود ۵۰۰ سال (گاهی حتی تا 2هزار سال) است و در ۱۱ استان کشور امتداد دارد که در نوع خود از بی‌نظیرترین جنگل‌های جهان به شمار می‌رود و حالا چشم طمع زغالگیران به دنبال درختانی است که هم خاک از آنان نفس می‌گیرد و هم هوا از آن سیراب می‌شود.
در جمهوری اسلامی ایران ماده ۴۶ تا ۵۰ قانون اساسی بر حفاظت و صیانت از منابع طبیعی، جنگل‌ها و محیط‌زیست تاکید دارد و تحقق این اصل بسیار مهم و حیاتی است. از سوی دیگر در ماده ۴۸ قانون حفاظت و بهره‌برداری از منابع طبیعی تصریح شده و در خصوص از بین بردن منابع طبیعی از جمله جنگل‌ها جرم‌‌انگاری شده است.
با همه این قوانین برخی سودجویان با خودروهای تندرو چوب‌های بلوط را برای فروش و تبدیل کردن به زغال به استان‌های دیگر می‌برند که این کار باعث تخریب عرصه‌های جنگلی و کاهش تاج پوشش جنگل‌های استان شده است.
بونکر و کوره؛ بلای جان بلوط
مریوان ۳۲ درصد از مساحت جنگل‌های کردستان را دارد. از ۱۹۳ هزار هکتار اراضی ملی در این شهرستان، ۹۷ هزار هکتار جنگل و ۹۶ هزار هکتار مرتع است و این یعنی ثروتی که هیچ جایگزینی برایش وجود ندارد. روستای انجیران در این شهرستان زمانی محل تجمع زغالگیران بود، ۱۵ کوره زغالگیری در قالب بونکر فعال بود و هر بونکری ۲ کوره را شامل می‌شد.
رئیس اداره منابع طبیعی مریوان می‌گوید: امسال ۱۲ کوره معدوم و 3 کوره توقیف شده است.
«شاهرخ محمودی» نبود گاز طبیعی در نقاط مرزی را از دلایل روی آوردن مردم به قطع درختان می‌داند و اضافه می‌کند: پارسال ۲۰ سیلندر گاز به صورت رایگان بین روستاییان این مناطق مرزی توزیع شد. همچنین ۲ شعبه ویژه رسیدگی به شکایات و پرونده‌های منابع طبیعی در مریوان تشکیل شد. یکی از احکام این شعبه جمع‌آوری زغال بلوط و جنگلی از واحدهای صنفی بود که صادر و اجرا شد و طبیعی بود که بازار سیاه زغال به سمت مرز برود. این مسئول می‌گوید: بخشی از زغال به صورت قاچاق راهی مرز می‌شد که همین مساله باعث شد تا کارشناسی برای شناسایی گیاهان دارویی و زغال بلوط در گمرک باشماق مستقر شود و اجازه خروج به این 2 قلم کالا داده نشود.
کاهش تعداد کوره‌ها
در آمارهای غیررسمی آمده که تا اواخر دی‌ماه ۹۷ تعداد کوره‌های زغالگیری در 7 نقطه مریوان بیش از ۶۰ کوره احتمال داده می‌شد که این میزان پس از آن تاریخ کمتر شد و کوره‌هایی که به جان بلوط‌ها افتاده بودند، یکی پس از دیگری سرد شدند، اما جای خالی بلوط‌ها که شاید ۵۰۰ سال زمان لازم است تا نهال بلوط درخت تناوری شود، همچنان هست. مریوان حدود ۶ سمن و انجمن دوستدار و همیار طبیعت دارد و بافت عمومی مردم آن قدردان طبیعت هستند.
زاگرس حفاظتی است، نه تجاری
مسئول روابط عمومی اداره کل منابع طبیعی کردستان گفت: جنگل‌های زاگرس حفاظتی هستند و نمی‌توان از آن بهره‌برداری تجاری داشت. «پیمان فتاحی» با اشاره به کشف و ضبط حدود ۴۵۰ کیلوگرم زغال در 3 ماه اول امسال اضافه کرد: تداوم قوانینی همچون منع فروش زغال جنگلی که سال گذشته دادستانی مریوان آن را ابلاغ کرد، نقش موثری در کاهش زغالگیری دارد.
او از زغال‌فروشان سه‌راه حزب‌الله مریوان گفت که با تشدید گشت‌های منابع طبیعی، تعدادشان کم و زغال‌هایشان نایاب می‌شود. فتاحی پوشش جنگلی زاگرس را مهم‌ترین سد در برابر سیل اعلام کرد و افزود: در سیلاب اوایل فروردین اگر پوشش جنگلی زاگرس نبود، رواناب خطر بزرگی برای زاگرس‌نشینان می‌شد اما آب باران به سبب وجود پوشش گیاهی جذب خاک شد.
از کولبری تا زغالگیری
شاید یکی از دلایلی که روستانشینان مرزی را متوجه بازار سیاه زغال کرد، وابستگی اقتصادشان به مرز بود. با آشفتگی در بازارهای غیررسمی کولبری، کول تاجران مرکز کشور را بر زمین گذاشتند و گول تبر را خوردند. شاید حالا وقت آن باشد که قانون‌گذاران وارد عمل شوند و فکری به حال معیشت مرزنشینانی کنند که عرصه بر آنان تنگ شده است. کمی دیر بجنبیم، آخرین بازدید نسل‌های آینده از بلوط خیلی وقت پیش خواهد بود.
در همینه زمینه :
زیست بوم
مرکز تهران پژوهی همشهری
گزارش
