گذرگاه کوچک طلای سیاه

 «تنگه هرمز»؛ نامی است که این روزها و بعد از تحولات اخیر منطقه در صدر اخبار رسانه‌های جهان دیده می‌شود. رهبران سیاسی از غرب گرفته تا شرق از ضرورت حفظ امنیت تنگه هرمز می‌گویند و اینکه کوچک‌ترین ناامنی در آن چگونه بر اقتصاد سرتاسر جهان تأثیر می‌گذارد. در جریان تحولاتی که تنها طی 48ساعت اخیر در تنگه هرمز رخ داده، دست‌کم 2 کشتی متعلق به شرکت‌های انگلیسی به‌دلیل نقض نظام حقوقی کشورهای ساحلی مشرف به تنگه از سوی نیروی دریایی ایران متوقف و یکی از آنها توقیف شده است؛ امری که بازتاب بسیار گسترده‌ای در رسانه‌ها داشته است. ریشه این حجم از حساسیت جهان نسبت به وضعیت تنگه هرمز چیست؟ چرا این تنگه مهم است و چه ویژگی‌هایی نسبت به سایر گذرگاه‌های آبی جهان دارد؟

تنگه هرمز که در حقیقت نقطه اتصال میان آب‌های خلیج‌فارس با خلیج عمان و بعد از آن اقیانوس هند است، یکی از بااهمیت‌ترین آبراه‌های جهانی و البته پرازدحام‌ترین آنها به شمار می‌آید. این تنگه از شمال منتهی به استان هرمزگان (بندرعباس) و از جنوب مشرف به استان مسندم سلطنت عمان است. براساس قوانین بین‌المللی، تمام کشتی‌ها و نفتکش‌ها حق دارند آزادانه در این تنگه عبور و مرور داشته باشند؛ البته با یک شرط مهم «عدم‌نقض امنیت کشورهای ساحلی مشرف به تنگه و آسیب به سلامت زیست‌محیطی آنها.» تنگه هرمز علاوه بر چندین جزیره غیرقابل سکونت که عمدتا از آنها به‌عنوان پایگاه‌های نظامی استفاده می‌شود، جزایر سه‌گانه ایرانی را نیز در خود جای داده است؛ تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی.


عرض تنگه هرمز میان اضلاع شمالی و جنوبی آن نزدیک به 50کیلومتر است؛ مساحتی که با توجه به اهمیت تنگه هرمز و جایگاه بین‌المللی آن بسیار محدود به‌حساب می‌آید. جالب آنکه عرض دو سوی تنگه در کوتاه‌ترین فاصله به 33کیلومتر هم می‌رسد! بر این اساس، برای کشتی‌هایی که قصد عبور از تنگه را دارند (در هر دو جهت) تنها 3کیلومتر تعریف شده است. از سوی دیگر، عمق آبی تنگه هرمز نیز تنها 60متر است.





کشورهایی که نفتشان از تنگه هرمز عبور می‌کند
عربستان و امارات طی سال‌های گذشته تلاش کردند با تاسیس خط لوله شرق به غرب و همچنین توسعه بندر فجیره مسیر تنگه هرمز برای صادرات نفت را دور بزنند با این حال همچنان بخش اعظم نفت این کشورها از طریق تنگه هرمز صادر می شود.







کشورهایی که کالاهایشان  از تنگه هرمز عبور می‌کند

بر خلاف تصور اولیه، آمریکا در لیست اصلی ترین کشورهای صادرکننده کالا به خلیج فارس از طریق تنگه هرمز جایگاهی ندارد و این جایگاه از آن کشورهای شرق آسیاست.



میزان عبور نفت از تنگه هرمز طی سال‌های گذشته براساس آمار وزارت اقتصاد آمریکا

سال2016   
18.5میلیون بشکه در روز

سال2017
17 میلیون بشکه در روز

 سال 2018
22.5 میلیون بشکه در روز