سایه کم‌آبی بر سر استان پرآب کشور

با وجود بارش‌های مناسب در سال زراعی جاری و تولید سالانه 8 میلیارد متر مکعب آب در کهگیلویه و بویراحمد، بحران کم‌آبی همچنان این استان پرآب را به گفته کارشناسان منابع آب تهدید می‌کند. 

به گزارش ایرنا،  کهگیلویه و بویراحمد با مساحتی افزون بر ۱۵ هزار کیلومتر مربع حدود یک درصد مساحت کشور را در اختیار دارد. متوسط بارش سالانه در این استانِ قرارگرفته در دامنه‌های دنا سالانه ۶۷۵ میلی‌متر، نزدیک به 3 برابر میانگین کشوری است. 

مجموع ظرفیت آب تجدید‌پذیر استان در هر سال حدود 8۳۷۳ میلیون متر مکعب است که از این میزان سهم آب‌های زیرزمینی استان ۵۸۰ میلیون متر مکعب و آب‌های سطحی 7۷۳۹ میلیون متر مکعب است. میزان نیاز آبی استان از سوی کارشناسان نیز ۴۸۶ میلیون متر مکعب در سال اعلام شده است.


وضعیت منابع زیرزمینی

در سال‌های اخیر، فشار به منابع آب زیرزمینی کشور برای تأمین آب مورد نیاز بخش‌های مختلف (کشاورزی، شرب و بهداشت، فضای سبز، صنایع و خدمات) افزایش یافته است، در صورتی که آب استحصالی از چاه‌ها بیشتر از ظرفیت آب تجدید‌پذیر آبخوان‌ها بوده و همین امر منجر به نزول سطح آب زیرزمینی در بسیاری از دشت‌های کشور و بروز آثار مخرب از خشکیدن قنوات و چشمه‌ها، پمپاژ آب از اعماق زیاد توسط چاه‌های عمیق با هزینه بالا، شور شدن آب استحصالی از چاه‌ها، بایر شدن زمین‌های زراعی، فرونشست زمین و ایجاد شکاف در تأسیسات و منازل در برخی مناطق شده است. پیامدهای ‌زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی این موضوع بر کسی پوشیده نیست و در حال حاضر، از ۶۰۹ دشت کشور بیش از ۳۰۰ دشت که عمده مناطق جمعیتی کشور در آنها قرار دارند، وضعیت ممنوعه و ممنوعه بحرانی پیدا کرده‌اند. 

بر این اساس، در سال ۹۳ طرح ملی «احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشور» در شورای عالی آب تصویب شد که در آن وزارت نیرو با همکاری سایر ارگان‌های ذی‌ربط (به‌خصوص جهاد کشاورزی) موظف به احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشور و حفاظت هرچه بیشتر از آبخوان‌های کشور شده است. شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد نیز با برگزاری جلسات و نشست با کشاورزان و مسئولان ذی‌ربط در اجرای طرح مذکور پیشگام بود و نهایت اهتمام را در اجرای طرح با همکاری و مشارکت سایر ارگان‌های مسئول به کار بست.

 این شرکت به میزبانی فرمانداری کهگیلویه جلسه‌ای با موضوع نجات، هم‌اندیشی، اطلاع‌رسانی، فرهنگ‌سازی و آموزش برای طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب استان با حضور مسئولان شهرستان‌های کهگیلویه، چرام و لنده برگزار کرد. در این جلسه، مسئولان نهادهای مختلف راهکاری برای حفاظت از منابع آب ارائه ندادند، بلکه با جدیت به دنبال کشت محصولات پرآب‌بر از جمله برنج بودند. 


برنامه برای ترسالی

معاون فرماندار کهگیلویه با اشاره به این‌که کهگیلویه و بویراحمد بیش از یک دهه با خشکسالی مواجه بوده است گفت: با توجه به ترسالی سال جاری، باید با برنامه‌‌ریزی حفاظت از منابع آب را در دستور کار قرار داد.

«ابراهیم خنجری» ترسالی سال جاری را یک مزیت برای توسعه کشاورزی دانست و تصریح کرد: باید مسئولان نیز با ارائه آموزش‌های لازم حفاظت از منابع آبی را در اولویت قرار دهند. رئیس اداره محیط‌ زیست کهگیلویه حفاظت از منابع آب را وظیفه همه مسئولان دانست و گفت: نگاه جزیره‌ای مسئولان یک چالش جدی در حوزه آب است.

«روح‌الله عزیزی» با اشاره به احداث کارخانه‌های سنگ‌شکن در بستر رودخانه‌های کهگیلویه، لنده و چرام گفت: نیاز است قبل از صدور پروانه برای حفاظت از منابع آبی و محیط ‌زیست رودخانه‌ها، منابع آب استعلام از محیط ‌زیست را در اولویت قرار دهد. وی تصریح کرد: نیاز است منابع آب سنگ‌شکن‌های موجود در بستر رودخانه‌ها را برای حفاظت از منابع آب به رعایت برنامه‌های زیست‌محیطی وادار کند. عزیزی بر تعامل و همکاری مدیران در این زمینه تاکید کرد و افزود: حفاظت از منابع آب نیازمند توجه جدی مسئولان در توسعه پایدار در کشت محصولات است. 


 حمایت از کشاورزان

رئیس جهاد کشاورزی شهرستان لنده نیز با اشاره به عبور ۲ رودخانه پرآب موگرمون و مارون از کنار این شهرستان گفت: باید جامعه هدف که کشاورزان هستند، از آب این رودخانه‌ها بهره‌‌مند شود.«حکمت‌الله همتی‌نژاد» تصریح کرد: تا زمانی که رودخانه مارون از کنار مزارع کشاورزی این شهرستان عبور می‌کند، کشاورزان مجاز به استفاده از آب این رودخانه هستند. وی با اشاره به این‌که تنها درآمد مردم محروم لنده از کشاورزی است گفت: نه‌تنها کشاورزان از کشت برنج منع نمی‌شوند، بلکه تشویق نیز خواهند شد.


کشاورزی بدون الگوی کشت

 رئیس منابع آب کهگیلویه با اشاره به این‌که مسئولان جهاد کشاورزی شهرستان‌های کهگیلویه، چرام و لنده در حفاظت از منابع آب همکاری نمی‌کنند گفت: در سال‌های اخیر، با توجه به خشکسالی جهاد هیچ گونه الگوی کشتی به کشاورزان معرفی نکرده است. 

«یعقوب دمساز» همکاری جهاد کشاورزی در ارائه آموزش‌های لازم به کشاورزان برای عدم استفاده از محصولات پرآب‌بر را ضروری دانست و افزود: ترویج فرهنگ حفاظت از منابع آب از وظایف اصلی جهاد کشاورزی است. وی اظهار کرد: بر اساس قانون و تاکید وزارت نیرو، باید حفاظت از منابع آب در دستور کار همه مسئولان ذی‌ربط به‌خصوص جهاد کشاورزی قرار گیرد. دمساز تصریح کرد: در صورت رعایت نکردن اصول کشت، برخورد قانونی لازم با متولیان خواهد شد.


طرحی برای حفاظت از منابع آبی

معاون حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی را یکی از طرح‌های خوب دولت در حفاظت از منابع آب دانست و گفت: این طرح که از سال ۹۴ از سوی وزارت نیرو در کشور اجرا شده است، راهکاری مناسب برای مقابله با بحران آب به شمار می‌رود. «رسول فرهادی» تصریح کرد: طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی مشتمل بر ۱۵ پروژه است که از سال ۹۴ در کشور اجرا شده است. 

وی بیان کرد: در این زمینه، منابع آب استان برنامه‌های مناسبی از جمله نصب کنتورهای هوشمند آب و برق روی چاه‌های کشاورزی و صنعتی، تشکیل تشکل‌های آب‌بران، انسداد چاه‌های غیرمجاز، جبران متوسط سالانه کسری حجم مخزن دشت‌ها تا پایان برنامه ششم و کنترل چاه‌های دارای پروانه بهره‌برداری اجرا کرد. فرهادی با بیان این‌که هم‌اکنون 3 هزار حلقه چاه کشاورزی، صنعتی و آشامیدنی مجاز و غیرمجاز در دشت‌های استان وجود دارد گفت: تاکنون بیش از ۷۰۰ حلقه چاه کشاورزی این استان به کنتور هوشمند مجهز شده است.

 معاون حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد افت منابع آب چاه‌های کشاورزی و سفره‌های زیرزمینی را یادآور شد و افزود: کنتورگذاری چاه‌های آب کشاورزی و متناسب‌سازی مصرف بر اساس مجوز صادره یکی از برنامه‌های آب منطقه‌ای است. فرهادی پرهیز کشاورزان از کشت‌هایی را که به مصرف آب زیاد نیاز دارند خواستار شد و افزود: اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری از دیگر راهکارهای صیانت از منابع آب زیرزمینی است. وی گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد که سالانه ۴۶ میلیون متر مکعب آب از چاه‌های غیرمجاز در این استان برداشت می‌شود. 

افت سطح آب در دشت‌های کهگیلویه و بویراحمد از سال ۱۳۸۷ آغاز شده و بیش از ۱۰ متر نیز رسیده است. فرهادی تصریح کرد: هم‌اینک 2۴۸۹ حلقه چاه مجاز در بخش‌های صنعت، شرب و کشاورزی در این استان وجود دارد. وی بیان کرد: سالانه ۲۸۱ میلیون متر مکعب آب از چاه‌های مجاز این استان برداشت می‌شود.

فرهادی حجم آب مهارشده و استحصالی در استان را 1070 میلیون متر مکعب دانست و گفت: از این میزان ۷۷۰ میلیون متر مکعب آب‌های سطحی و ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب‌های زیرزمینی است. وی بیان کرد: از این میزان ۸۹۰ میلیون متر مکعب برای مصارف استان و ۱۸۰ میلیون متر مکعب برای مصرف شرب خارج از استان است.فرهادی سهم مصارف مختلف از منابع آب استان را ۲ درصد در صنعت، 5 درصد شرب و بهداشت و ۹۳ درصد در کشاورزی ذکر کرد. سرانه مصرف آب در برخی نقاط کهگیلویه و بویراحمد به بیش از ۲۰۰ لیتر در شبانه‌روز می‌رسد، در حالی که سرانه آب مصرفی ایران ۱۵۰ لیتر است.