میراث
ساخت و ساز در حریم حمام تاریخی گپ
ساخت یک مجتمع تجاری و پارکینگ طبقاتی در حریم این حمام تاریخی در سکوت مسئولان حوزه شهری و میراث فرهنگی در حال اجرا و پیشرفت است
شهر بندرعباس آثار و ابنیه تاریخی چندانی که بیانگر نوع معماری خاص سنتی این منطقه باشد، ندارد و تعداد بناهای تاریخی ثبت‌شده آن به انگشتان دست هم نمی‌رسد.
به گزارش ایرنا، خانه شریف، خانه احمدی، حمام گله‌داری، عمارت کلاه‌فرنگی، برکه‌های باران و حمام گپ جزو معدود آثار تاریخی بازمانده از گذشته این شهر است که هویت معماری آن را نشان می‌دهند. به همین دلیل حفظ آثار تاریخی در برابر تجاوز، تخریب و دست‌اندازی، اهمیت بیشتری نسبت به دیگرشهرهای تاریخی همچون شیراز و یزد دارد.
تخریب خانه احمدی
هنوز خاطره کم‌توجهی نهادهای متولی استان به خانه احمدی که ابتدا زمینه خروج آن از فهرست آثار ملی و سپس تخریب آن در سال ۹۶ فراهم شد از اذهان عموم پاک نشده که تجاوز به حریم بنای تاریخی حمام گپ در صدر اخبار رسانه‌های محلی قرار گرفته است.
اقدامی که به نظر می‌رسد زیربنای آن توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان با دادن مجوز برای احداث بنای چندطبقه‌ای در حریم تاریخی این بنا گذاشته شده است. موضوع ساخت یک مجتمع تجاری چندطبقه و پارکینگ طبقاتی از سوی شهرداری در حریم این حمام تاریخی در سکوت مسئولان و متولیان حوزه میراث فرهنگی در حال اجرا و پیشرفت است.
ساخت حمام گپ به دوره قاجاریه برمی‌‌گردد. این حمام که تا دهه 50 مورد استفاده قرار می‌گرفت، در سال ۱۳۸۱ با شماره ۶۴۹۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. بعد از آن و از سال 1387 بخش جالب توجهی از این بنای تاریخی بر اثر بی‌توجهی مسئولان تخریب شده و به مرور جایگاه استراحت و خواب معتادان شده بود.
بزرگ‌ترین حمام شهر
یک محقق معماری در مقاله‌ای درباره حمام گپ می‌نویسد: «گپ در گویش بندرعباس یعنی بزرگ و این حمام بزرگ‌ترین حمام شهر است که آن را در دل زمین احداث کرده بودند تا از انتقال دما به بیرون جلوگیری شود و دارای ۲ بخش زنانه و مردانه بود.»
«محمد قرایی» اشاره می‌کند: «بر اساس تحقیق‌های انجام‌شده بر روی نوشته‌های سدید‌السلطنه کبابی، این حمام قدیمی‌تر از حمام گله‌داری است و قدمت آن به احتمال فراوان به اوایل دوره قاجاریه یا قبل از آن می‌رسد؛ حتی واژه گل‌کنی هم برای نام‌بری این حمام به کار رفته که نشان‌دهنده وجود محوطه برداشت گل در مواقع بارندگی بوده است.»
قرایی در ادامه می‌آورد: «همچنین این حمام دارای دالان‌ها و راهروهای متعددی بوده که مانع از انتقال حرارت می‌شده و نور با نورگیرهایی به داخل آن می‌تابیده و جنس بدنه و کف‌ها از سنگ ساروج بوده و فرم کلی گرد و خاک و ناپاکی برای جلوگیری از هوای بیرون بوده است.
به دلیل رطوبت بالا و بالا بودن سطح آب‌های زیرزمینی و مجاورت با ساحل حمام گپ را به صورت نیمه‌زیرزمینی ساخته‌اند که این به کاهش انتقال دما کمک می‌کرده است.»
لزوم حفظ یک اثر تاریخی
حفظ محیط پیرامونی برای درک شرایط یک اثر تاریخی به‌اندازه‌ای است که مدرس و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌الملل قشم و عضو تیم اجرایی طرح مرمت پل تاریخی خواجو در اصفهان می‌گوید: با توسعه شهری محیط پیرامونی «حمام گله‌داری» معنای خود را از دست داده و به واسطه از دست دادن بافت پیرامونی، به صورت تک‌دانه‌ای افتاده است.
«حامد ایمان‌طلب» ادامه می‌دهد: این مانند آن است که خانواده، خانه پدری و همه چیزهایی که می‌توانسته در اطراف باشد از انسان گرفته شود. این شخص فردی گم‌گشته تلقی می‌شود که بسیار آسیب‌زننده است.
متخصص مرمت ابنیه تاریخی اضافه کرد: موضوع محیط پیرامون با توسعه شهری همراه است و توسعه شهری در ایران، دارای نهادهای متعدد ضابطه‌نویس است که هیچ‌گاه همسو نمی‌شوند؛ مانند شهرداری، دفتر فنی استانداری، مسکن و شهرسازی؛ بنابراین به دلیل تعداد فراوان نهادهای موازی، میراث فرهنگی دچار آسیب می‌شود. این مدرس دانشگاه میراث فرهنگی را از دید حقوقی و مالی ضعیف می‌داند.
عدم صدور مجوز ساخت‌و‌ساز در حریم حمام
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان هم با اشاره به ضعف مالی سازمان متبوع خود، می‌گوید: یک ساختمان چندطبقه در زمان یکی از مدیران کل اسبق در حریم حمام گپ بنا شده که قرار بود هتل شود.
«نوروزی» می‌گوید: شهرداری بندرعباس برای احداث پارکینگ چندطبقه و دادن مجوز احداث ساختمان چندطبقه در محدوده حمام گپ باید از اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان استعلام می‌گرفت که این کار را انجام نداده است.
وی فروشگاه مبل‌فروشی ساخته‌شده در ضلع جنوبی حمام گپ را غیرقانونی می‌داند. این در حالی است که هیچ اقدامی از سوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان برای تخریب آن انجام نشده است.
با وجود پیگیری‌های متعدد، شهرداری بندرعباس درباره احداث پارکینگ طبقاتی و ساختمان تجاری که هر دو در حریم این بنای تاریخی قرار دارند، پاسخی نداده است. به نظر می‌رسد با بی‌توجهی اداره کل میراث فرهنگی هرمزگان نسبت به بافت‌ها و بناهای تاریخی و شهرداری بندرعباس نسبت به هویت معماری این شهر باید بیش از پیش نگران حفظ بافت‌ها و بناهای تاریخی باشیم تا تاریخچه ملموس هویت و معماری این اقلیم را از دست ندهیم.
