چند باید و نباید درباره اثرگذاری یک پویش

عیسی محمدی

بالاخره با این دود و دم تهران چه کنیم؟ با آن کنار بیاییم و بسوزیم و بسازیم یا اینکه به قدرت اراده بشری ایمان بیاوریم و کاری بکنیم؟ البته این مسئله‌ای نیست که فقط برای ما مطرح بشود؛ گاهی مسئولان شهری نیز به آن فکر می‌کنند. ایده سه‌شنبه‌های بدون خودرو نیز، حاصل همین دغدغه‌ها بوده است؛ اینکه به‌هرحال، خودروی شخصی و موتورسیکلت‌تان را کنار بگذارید و با دوچرخه یا وسایل نقلیه عمومی تردد کنید. اما این ایده، چقدر در کیفیت هوای تهران اثرگذار بوده؟ از نظر فنی، اساساً می‌توانیم دلخوش باشیم که اثر خواهد گذاشت یا نه؟ دراین‌باره با محسن روشنی به گفت‌وگو نشسته‌ایم. او مدیر بخش پایش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران است؛ مردی که همه آمارها را دارد.

سه‌شنبه‌های بدون خودرو چقدر در کیفیت هوای تهران اثر داشته؟
ما در تهران، میلیون‌ها خودرو و موتورسیکلت در حال حرکت داریم. باید ببینیم در این روز، چقدر از این خودروها با دوچرخه جایگزین شده‌. اگر بتوانیم درصد این جایگزینی را بالا ببریم، البته می‌توانیم انتظار اثرگذاری در کیفیت هوا را داشته باشیم. ولی با این حجم خودروها، فعلاً نباید این انتظار را داشته باشیم. در این جور بحث‌ها، ماجرای جایگزینی مطرح است؛ یعنی باید ببینیم که مدل حمل‌ونقل در شهر چقدر تغییر کرده است. در این صورت است که درباره اثر یک طرح بر کیفیت هوا می‌توانیم صحبت کنیم.

پس بزرگ‌ترین متغیر در این زمینه، مدل حمل‌ونقل شهری و کیفیت و کمیت آن است؟
بله، باید ببینیم که طرح سه‌شنبه‌های بدون خودرو و دیگر طرح‌هایی از این ‌دست، چقدر می‌توانند روی این فرایند اثر بگذارند. اما در کل، سؤال شما چندان سؤال مناسبی نیست و نمی‌توان کیفیت هوا را اینگونه بررسی کرد؛ مخصوصا درخصوص استفاده از دوچرخه. کیفیت هوا پارامترهای مختلفی را در بر می‌گیرد تا به کیفیت موجود یا مطلوب برسد. ضمن اینکه روزهای مختلف هفته هم دارای کیفیت‌های مختلفی است و نمی‌شود به‌طور قطعی به این امر ربطش داد. اما به‌طور کلی، حتی جایگزینی یک خودرو یا موتورسیکلت هم می‌تواند به نوبه‌خود در کاهش آلایندگی اثرگذار باشد.

الان مشخص است که کدام روزهای هفته، سالم‌ترین هوا را داشته؟
قابل استخراج است اما نمی‌شود گفت که مثلا فلان روز هفته اگر هوا پاک باشد، به این دلیل یا آن دلیل است. همانطور که گفتم متغیرهای مختلفی وجود دارد. الان در تهران تعداد زیادی موتورسیکلت و ماشین داریم. از اینها تعدادی دیزلی و غیراستاندارد هستند. شاید10 درصد اینها فرسوده و غیراستاندارد باشند، اما همین 10درصد یا کمتر، به اندازه باقی ماشین‌ها و موتورسیکلت‌ها تولید آلایندگی دارند. از دیگر متغیرها، منابع ساکن مثل منازل، صنایع و کارخانه‌ها هستند. خشکی هوا را هم به این بحث اضافه کنیم. در این چند روزه با بادهای خشک که گردوغبار به همراه دارند، روبه‌رو بوده‌ایم. به‌خاطر همین، بدشدن هوا بیشتر به‌دلیل تغییرات جوی بوده.

سال97 نسبت به سال96، وضعیت هوای پاک و سالم بسیار بهتر بوده. چه دلیلی داشته؟
در سال97، جریانات جوی خوبی داشته‌ایم؛ مثل بادهایی که آلودگی هوا را برده‌اند، بارندگی و... . در کنار این اتفاق، جدیت در بحث معاینه فنی هم اثرگذار بوده است؛ مخصوصاً در پاییز و زمستان سال گذشته. به این بهانه مردمی که خودروهای فرسوده یا قدیمی‌تر داشتند، دستی به سر و روی ماشین‌شان کشیدند؛ از قبیل تعویض فیلتر هوا، روغن و... .

حالا برسیم به وضعیت کیفیت هوا در روزهای سه‌شنبه؛ آماری دارید؟
در سال98، از نظر آلاینده co2، روزهای سه‌شنبه سومین روز آلوده بوده. از نظر no2 نیز دومین روز آلوده. از نظر ذرات معلق pm2/5 که آلاینده شاخص ماست، دومین روز آلوده. از این حیث سه‌شنبه‌ها، روزهایی عادی از نظر کیفیت هوا بوده‌اند. پارسال نیز، سه‌شنبه‌ها از حیث co2 چهارمین روز هفته بوده. از نظر آلاینده no2 هم پنجمین روز. از حیث pm2/5 هم پنجمین روز هفته.

به‌نظرتان، ایده سه‌شنبه‌های بدون خودرو در چه صورتی می‌تواند موفق بشود؟
نیاز به عزم عمومی دارد تا همه اهمیت آن را درک کنند. مردم و مسئولان باید درک کنند که آلایندگی شهر به‌علت وجود خودروها و موتورسیکلت‌های سطح شهر است و چاره‌ای نداریم جز حرکت به سمت حمل‌ونقل عمومی و پاک تا هوایی بهتر داشته باشیم. شاید مشارکت در این پویش‌ها چندان بالا نباشد، اما همین‌که وجود داشته باشند، یک تذکر همیشگی برای شهروندان است تا اهمیت این موضوع را درک کرده و از یاد نبرند. چنین پویش‌هایی باید تکرار شوند تا جا بیفتند. اهمیت این موضوع، هم توسط مردم و هم توسط مسئولان باید درک شود و اینطور نیست که فقط از یک طیف انتظار داشته باشیم.