نرخ بالای بیکاری؛ ضعف فرهنگی یا مدیریتی؟

فاطمه محمدی| کرمانشاه- خبرنگار:

سال‌هاست که مردمان کرمانشاه با واژه عذاب‌آور بیکاری خو گرفته‌اند و گویی قرار نیست مرهمی سایه شوم این بیماری مزمن را از پیکره استان بردارد. در جوامع توسعه‌یافته مهارت‌آموزی، توجه جدی به ظرفیت بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری بر نیازهای مهم از علل کاهش بیکاری و اشتغال‌زایی محسوب می‌شود؛ خصیصه‌هایی که استان کرمانشاه از آن محروم است. 

شاخصه‌ای که سرنوشت اقتصاد و اشتغال در یک جامعه را دگرگون می‌کند، سختکوشی، فرهنگ کار ‌ است. مصداق بارز این مهم کشور ژاپن است. سرزمینی که سختکوشی و در وجود آحاد مردمانش نهادینه شده و از کار زیاد مردن را یک افتخار می‌پندارند. اما عده‌ای از صاحب‌نظران و مسئولان معتقدند که فرهنگ کار در بخش‌هایی از کرمانشاه ضعیف است و به عبارتی بخشی از جمعیت این استان سختکوش نیستند و مصداق این امر را آمار بیکاران استان می‌دانند. 

حال آن‌که بیکاران ضعف مسئولان در اشتغال‌زایی را عامل بالا بودن نرخ بیکاری می‌دانند که با توجه به کاهش آمار بیکاری در 2 سال اخیر و پس از توجه جدی مسئولان به این امر، می‌توان ادعای ضعف فرهنگ کار در میان مردم استان را رد کرد. از سویی جمعیت قابل توجهی از بیکاران استان را فارغ‌التحصیلان دانشگاهی حتی در مقاطع تحصیلات تکمیلی تشکیل می‌دهند. این مساله گویای عامل دیگری در نرخ بالای بیکاران استان است و آن نداشتن مهارت و تحصیل در رشته‌های فاقد بازار کار و همراه با نیاز جامعه است. 


دلایل نرخ بالای بیکاری 

مسئولان، محققان، صاحب‌نظران و مردم استان کرمانشاه دیدگاه‌های متفاوتی در مورد دلایل نرخ بالای بیکاری استان دارند. «محمدرحیم صفری» جامعه‌شناس و استاد دانشگاه گفت: اگر دولت کارآمد شود جامعه اصلاح می‌شود و استراتژی توسعه در کوتاه‌مدت باید تعریف شود. فرماندار کرمانشاه اما در اظهار نظری در یکی از جلسات با اصحاب دانشگاهی استان، با اشاره به ضعف بخش خصوصی در استان کرمانشاه بیان کرد: بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری، کارآفرینی در استان کرمانشاه ضعیف است و ما به یک نهضت خصوصی‌سازی و فعال کردن این بخش به لحاظ فکری و فرهنگی نیاز داریم. 

«فضل‌الله رنجبر» افزود: فرهنگ کار در بخش‌هایی از کرمانشاه ضعیف است و هنوز نگاه بسیاری از خانواده‌ها به استخدام دولتی و کار کارمندی است و متاسفانه این فرهنگ باعث یکسری عقب‌ماندگی‌ و مهاجرت شده است. در استان کرمانشاه کلیت ضعف فرهنگ کار و نبود میل به بهره‌برداری از فرصت‌ها و زمینه‌ها وجود دارد.


متغیر تقدیرگرایی

دکتر «علیرضا مرادی» محقق و پژوهشگر کرمانشاهی در گفت‌وگو با همشهری، با اشاره به مفهوم تقدیرگرایی به‌عنوان یک متغیر در بررسی موانع فرهنگی اجتماعی توسعه اقتصادی استان، اظهار کرد: باید بررسی کرد که آیا مردم کرمانشاه تقدیرگرا هستند یا نه؛ یعنی تمایل به حفظ وضع موجود دارند و یا برای تغییر محیط خود ایدئولوژی لحاظ کرده‌اند؟  وی افزود: تعبیر «تنبلی» به عنوان یک تبیین علمی به عنوان مانع اجتماعی‌ و فرهنگی برای توسعه اقتصادی استان توجیه مدیرانی است که قربانیان را مقصر وضع موجود می‌دانند و این تفکر سال‌هاست که تکرار می‌شود.

مرادی با رد عنوان کردن بحث تنبلی به عنوان یکی از علل بیکاری و عدم توسعه اقتصادی استان گفت: در کجای اقتصاد، صنعت و کشاورزی ما بستر و ظرفیت کافی برای اشتغال وجود داشته است و مردم بدان تمایل نداشتند؟ وی با اشاره به این‌که سرمایه اجتماعی تضادی با قومیت ندارد، بیان کرد: یکی از بحث‌های مهم انباشت سرمایه و پس‌انداز است.  در کرمانشاه با این پدیده مواجهیم که گردش سرمایه از این استان خارج می‌شود و از سرمایه‌های موجود برای اشتغال‌زایی و کارآفرینی استفاده نمی‌شود. باید مطابق با سبک زندگی استان صنایع مولد در داخل استان تولید شود.


ضعف فرهنگ کار جمعی و سازمانی

«یوسف محمدی‌فر» استاد دانشگاه رازی نیز ضعف فرهنگ کار جمعی و سازمانی را از عوامل فرهنگی و اجتماعی موثر بر توسعه‌نیافتگی اقتصادی و بیکاری استان کرمانشاه دانست و بیان کرد: اشتغال مدرن به وسیله افراد ایجاد نمی‌شود بلکه به وسیله سازمان‌ها ایجاد می‌شود و برای تحقق اشتغال پایدار باید فرهنگ کار سازمانی در استان شکل بگیرد. وی با ارائه گزارشی جامع از وضعیت بیکاری در استان، به مقایسه نرخ بیکاری استان کرمانشاه با کشور از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۷ گفت: در سال ۱۳۸۸ نرخ بیکاری استان کرمانشاه 8/13 درصد و همدان ۱۸ درصد بود در حالی که همدان توانست در سال ۱۳۹۶ نرخ بیکاری خود را تا ۹ درصد کاهش دهد اما کرمانشاه ۸ درصد افزایش نرخ بیکاری داشته است. 


موانع توسعه اقتصادی اولویت‌دار استان

یک عضو هیات علمی دانشگاه رازی نیز پارتی‌بازی، فقر فرهنگی، نداشتن برنامه‌ریزی، مرزی بودن، نبود بنگاه و شرکت، کارخانه، اعتیاد، فقر اقتصادی، مدیریت ضعیف، مسئولیت‌پذیر نبودن مردم، تورم و گرانی، مهارت کم، مسئولان غیربومی و خشونت مردم را از موانع توسعه اقتصادی اولویت‌دار استان از دیدگاه مردم دانست.  

«وکیل احمدی» با اشاره به نرخ بالای بیکاری استان به همشهری گفت: در محافل مدیریتی تحلیل‌ها و تبیین‌ها در مورد برای چرایی این معضل فرهنگی و اجتماعی این است که مردم کرمانشاه دل و دماغ کار ندارند ‌ و چنین تحلیل‌هایی در پس میزان بیکاری آورده می‌شود. زمانی 80 درصد استان روستایی بود و فرد برای تامین معیشت خود زمین بایر را شخم می‌زد و حالا نان خود را از دل مسائل و آسیب‌های اجتماعی درمی‌آورد. با توجه به این امر باعث تعجب است که ما تحلیل کنیم فرهنگ کار اینجا نیست.  احمدی اخلاق کار، وجدان کاری، مسئولیت‌پذیری و تعهد کار را از مفاهیم تعریف کار در کشور دانست و افزود: مفهوم کار چند بعدی است. 

میل به موفقیت، تجربه‌ورزی، خردورزی، برنامه‌ریزی، سختکوشی، اراده‌گرایی، انگیزه پیشرفت، پشتکار و اخلاق حرفه‌ای در میان مردم وجود دارد، اما مهارت در استان ضعیف است.  احمدی بیان می‌کند: کسانی که تحصیلات کمتری دارند نسبت به افرادی با مدارک تحصیلی بالا مهارت بیشتری دارند. مردم کرمانشاه فرهنگ کار
ضعیفی ندارند. 


نبود احساس مسئولیت در برخی مسئولان

«امین حیدریانی» یک جوان کرمانشاهی جویای کار، نبود احساس مسئولیت در برخی مسئولان، بی‌توجهی به بخش خصوصی، پذیرش بالای دانشجو، فعالیت رشته‌های دانشگاهی فاقد بازار کار، نبود زیرساخت، بی‌توجهی به تولیدکنندگان و صنعتگران، بوروکراسی و نبود برنامه‌ریزی استراتژیک برای جویندگان کار را از مهم‌ترین دلایل بالا بودن نرخ بیکاری استان دانست. وی افزود: ادعای دل به کار ندادن از اساس بی‌پایه است. شما نگاهی به میادین شهر کرمانشاه، لب آب و خیابان‌های اصلی بیندازید؛ کارگران بسیاری را می‌بینید که زیر آفتاب سوزان کلنگ به دوش منتظر کارند. یا سراغ دست‌فروشان و مشاغل کاذب بروید؛ آنها شهر را به سیطره درآورده‌اند. این افراد تنبل نیستند بلکه از سر ناچاری به این مشاغل روی آورده‌اند.  

حیدریانی ادامه داد: تصور کنید در این اوضاع بد اقتصادی و تورم بالا، به یک جوان جویای کار پیشنهاد کار با مزد 800 هزار تومان تا یک میلیون تومان در ماه به صورت تمام وقت داده می‌شود، خوب جدا از این‌که بخشی از این درآمد هزینه رفت‌و‌آمد و... می‌شود، با این حقوق در طول یک ماه چه کار می‌توان کرد؟ البته به بسیاری از جوانان جویای کاری که می‌شناسم، مبلغی کمتر از این رقم، بدون بیمه و قرارداد کاری پشنهاد می‌شود که با هیچ منطقی سازگار نیست. طبیعی است که بیکاری را بر این گونه مشاغل خفت‌بار ترجیح می‌دهیم.  وی گفت: مسئولان باید نظارت جدی بر کارفرمایان داشته باشند تا حقی از افراد ضایع نشود. در کجای دنیا در قرن 21، بابت کار تمام وقت طاقت‌فرسا، بدون بیمه و پشتوانه 500 هزار تومان می‌پردازند؟ آیا این امر با عدالت اجتماعی سازگار است؟


وعده‌های مسئولان برای اشتغال‌زایی    

«هوشنگ بازوند» استاندار کرمانشاه گفت: اگر می‌خواهیم به هدف خود مبنی بر کاهش 3درصدی نرخ بیکاری در پایان سال جاری دست یابیم، باید حداقل 20 تا 21 هزار فرصت شغلی خالص ایجاد کنیم که این موضوع با جدیت دنبال می‌شود. سالانه حدود 7 هزار و ۵۰۰ نفر به جمعیت جویای کار استان اضافه می‌شود.

حجت‌الاسلام «رحیم جعفری» مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان هم طرح پیش‌بینی اشتغال‌زایی حوزه فرهنگ و هنر استان با هزار و 71 شغل را یکی از اولویت‌های کاری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ۹۸ اعلام کرد و گفت: امسال پیگیر ایجاد هزار و 71 شغل در قالب یک طرح پیش‌بینی اشتغال‌زایی حوزه فرهنگ و هنر در استان هستیم. «حسن عزیزی» مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کرمانشاه نیز بیان کرد: بر اساس سند اجرایی اشتغال، 21 هزار فرصت شغلی جدید پیش‌بینی شده است.  وی درباره آخرین آمار پرداخت تسهیلات اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری گفت: از ابتدای طرح پرداخت تسهیلات به روستاییان و عشایر تاکنون 2 هزار و 922 میلیارد و 70 میلیون ریال در استان به این افراد پرداخت شده است. این مقدار تسهیلات به 3 هزار و ۱۳۳ طرح پذیرش شده در بانک‌های عامل استان پرداخت شده است تا رتبه اول کشور را داشته باشیم.

   نگاه   

کاهش 7/4 درصدی نرخ بیکاری در کرمانشاه 

معاون استاندار کرمانشاه از کاهش 7/4درصد نرخ بیکاری در استان طی ۳ ماه نخست امسال خبر داد. به گزارش همشهری،«هدایت حاتمی» در نشست شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی اظهار کرد: در بحث زلزله بخشی از تیم مجموعه مدیریتی استان درگیر بود، اما توجه به معضلات و گرفتاری‌های حوزه اقتصاد فراموش نشد و از اولویت‌های کاری بوده است.  وی افزود: اقتصادی که نرخ تورم آن کم باشد نشانه ثبات و توجه جدی است و با اتکا به آن می‌توان برای آینده برنامه‌ریزی کرد.

معاون امور اقتصادی استاندار کرمانشاه بیان کرد: یکی از استراتژی‌های استاندار کرمانشاه از مجموعه تیم مدیریتی اقتصادی استان به طور جدی تاکید و انتظار داشتند بحث کنترل تورم بود، چراکه در گذشته استان کرمانشاه استان کشور بود و الان در آخرین گزارش مرکز آماری ایران استان ۱۸ کشور هستیم. این مسئول گفت: از این به بعد هم حفظ و بهبود این رتبه انرژی مضاعف مدیران را می‌طلبد. 

حاتمی با بیان این‌که بهبود فضای کسب‌وکار یکی دیگر از اولویت‌های استان است که استاندار بر آن تاکید دارد، گفت: سال گذشته در همین موقع رتبه سی‌و‌یکم فضای کسب‌وکار را داشتیم، لذا بر اصلاح فرایندها تمرکز کردیم و جاهایی که بیشترین آسیب‌پذیری را داشت در دستور کار اصلاح قرار دادیم و به سمت الکترونیکی شدن بخشی از فعالیت‌ها حرکت کردیم. معاون امور اقتصادی استاندار کرمانشاه عنوان کرد: در ۲ فصل ما بهبود جدی داشتیم و ۹ پله را در این مدت اصلاح کردیم و نتیجه عملکرد تیم استان در ارزیابی‌ها خود را نشان داد.

این مسئول ادامه داد: خوشبختانه در استان کرمانشاه همگرایی خوبی بین بخش خصوصی و دولتی وجود دارد. وی اظهار کرد: یک آسیب جدی که اقتصاد استان و سایر ابعاد زندگی اجتماعی استان از جمله ناهنجاری‌های اجتماعی، ابعاد سیاسی، موضوعات امنیتی و … را تهدید می‌کند، معضل بیکاری است. معاون امور اقتصادی استاندار اظهار کرد: رتبه اول بیکاری استان کرمانشاه در حال تاریخی شدن است و این موضوع ناخوشایندی است، چراکه کل جامعه را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد، لذا یکی از اولویت‌های جدی استاندار کرمانشاه ریشه‌کن کردن بیکاری است و در این خصوص مصمم هستیم. حاتمی بیان کرد: در 2 بخش کارآفرینی بر حسب ضرورت و کارآفرینی نوآورانه 2 جبهه را باز کردیم که امیدواریم هم در کوتاه‌مدت و هم تعمیقی و ریشه‌ای بتوانیم معضل بیکاری را ریشه‌کن کنیم.  وی افزود: ما در زمستان سال گذشته 5/2 درصد نسبت به سال ۹۶ افت نرخ بیکاری را داشتیم که قابل توجه است.

این مسئول ادامه داد: در فصل بعدی 7/4درصد نسبت به مشابه سال ۹۷ کاهش نرخ بیکاری داشتیم که نشان می‌دهد این حرکت یک حرکت پایدار در این جهت است.  معاون امور اقتصادی استاندار عنوان کرد: استان کرمانشاه سومین استان پرکاهش در تقلیل نرخ بیکاری بود که حکایت از به بار نشستن زحمات مدیران این استان دارد.  حاتمی گفت: در فصل بهار هم ضمن این‌که 2/0 درصد نرخ مشارکت استان کرمانشاه بالا رفته، 7/4درصد نیز نرخ بیکاری استان تقلیل پیدا کرده است.