نمونه موفق دامداری سنتی

فرزاد عسگری | البرز- خبرنگار


در سال‌های اخیر دامپروری صنعتی با هدف تامین نیاز‌های غذایی مردم از طریق تولید گوشت، شیر و مشتقات آن، جایگزین روش دامپروری سنتی شده است. در روش‌های نوین و صنعتی، تلاش می‌شود که بهره‌برداری از دام به حداکثر میزان خود برسد. بنابراین این نگاه صرفا اقتصادی به حوزه دامپروری که از مهم‌ترین بخش‌های تامین غذای ضروری مردم است، سلامتی محصولات تولیدی را به خطر می‌اندازد.

در واقع ممکن است فضای صنعتی، تولیدی و ماشینی، روی دام اثر منفی بگذارد و محصولات تولیدی آنها را از حالت طبیعی خود خارج کند.
در شرایطی که صنعت لبنیات و به طور کلی محصولاتی که از شیر یا مشتقات آن تولید می‌شوند به شیر گاو وابستگی دارد، یکی از دامپروران ساوجبلاغی با تحقیق و بررسی شرایط، مرکزی را برای پرورش دام‌های خاص راه‌اندازی کرده است. مرکزی که در آن به پرورش دام‌هایی مانند گاومیش، شتر و الاغ مشغولند.


جرقه‌های راه‌اندازی دامپروری

مالک این دامپروری با اشاره به این موضوع که از کودکی در روستای محل زندگی خود با شرایط و قواعد پرورش دام آشنا شده است، می‌گوید: پرورش دام با روش سنتی که در روستاها رواج داشت، اصولی‌ترین روش برای این کار است. در این فرایند به چرخه محیط‌زیست و زندگی دام آسیبی نمی‌رسد بنابراین دام در این چرخه هماهنگ، طبق روالی که طبیعت آن است رشد می‌کند و محصولات آن نیز بالطبع، خواص طبیعی خود را حفظ می‌کنند. 

«فرشید باقریان» ادامه می‌دهد: سال‌ها پیش وقتی 16 ساله بودم، مادرم به بیماری مبتلا شد که برای درمان آن باید از شیر بز که مقوی‌تر از شیر سایر حیوانات است، استفاده می‌کرد. این‌که شیر بز توانایی درمان یک بیماری را داشته باشد، برای من جذاب بود و جرقه‌ای شد که بتوانم در آینده این مجموعه را راه‌اندازی کنم.

وی با بیان این‌که این مجموعه دامپروری در روستای ابراهیم‌آباد ساوجبلاغ از خوش آب و هوا‌ترین مناطق استان البرز، مشغول به فعالیت است و به پرورش دام‌های خاص مانند گاومیش، شتر و الاغ می‌پردازد، عنوان می‌کند: این فعالیت برای 10 نفر به صورت مستقیم اشتغال‌زایی کرده است که امیدواریم با رونق تولید این رقم به بیشترین حد خود برسد. باقریان با تاکید بر اهمیت موضوع کشاورزی اصولی و حفظ امنیت غذایی، می‌افزاید: یکی از نکات مهمی که باید به آن توجه کرد، فرایند تغذیه دام است.

غذایی که از طریق کشاورزی با روش‌های صنعتی پربازده و تراریخته به دست می‌آید، روی نژاد و ژنتیک دام تاثیرگذار خواهد بود. مصرف محصولات همین دام در انسان نیز باعث تغییراتی در ساختار ژنتیک خواهد شد که آثار مخربی در پی خواهد داشت. 
وی ادامه می‌دهد: برای این‌که بتوانیم محصولاتی خالص و با خواص طبیعی تولید کنیم، سعی کرده‌ایم مجموعه‌ای با تکیه بر دانش سنتی ایجاد کنیم که در آن، دام در شرایطی کاملا طبیعی رشد و نمو می‌کند.


بهره‌وری از شیر گاومیش

مدیر این مجموعه پرورش دام با اشاره به این‌که به‌هیچ‌وجه برای افزایش تولیدات و افزایش سودآوری تلاش نمی‌کنیم و شرایط طبیعی زندگی دام را برای سوددهی بیشتر برهم نمی‌زنیم، ادامه می‌دهد: طبق این اصول برای زندگی گاومیش‌ها چرخه‌ای طراحی کرده‌ایم که زندگی گاومیش در طبیعت را دقیقا شبیه‌سازی می‌کند. 
وی بیان می‌کند: در این چرخه گاومیش‌ها در یک دریاچه مصنوعی آب‌تنی می‌کنند تا خنک شده و دمای بدن آنها تنظیم شود. سپس همین آب برای آبیاری اراضی کشاورزی استفاده شده که محصولات آنها به عنوان غذا برای همین گاومیش‌ها استفاده می‌شود. به این دلیل که البرز در زمینه تامین آب برای مصارف کشاورزی و دامپروری در وضعیت بحرانی قرار دارد، میزان مصرف آب برای ما بسیار حائز اهمیت است بنابراین در چرخه اکولوژیک طراحی‌شده، بر مصرف بهینه آب و استفاده صددرصدی از آن تاکید داشته‌ایم.


محصولات مفید حاصل از پرورش بز

باقریان می‌گوید: ما در این مجموعه تعدادی بز نیز نگهداری می‌کنیم که از شیر آنها استفاده می‌شود. شیر بز به دلیل داشتن مقادیر بالایی از ویتامین آ برای بدن مفید است. شیر بز با تحریک سیستم آنتی‌اکسیدانی بدن و تسریع دفع فراورده‌های زائد حاصل از واکنش‌های شیمیایی موجود در بدن، موجب کاهش روند پیری و مانع از ابتلا افراد به بیماری‌های عصبی می‌شود. از این شیر برای کاهش درد‌های مفصلی، رماتیسم و آرتروز نیز استفاده می‌شود و ما از شیر بز فقط برای تولید پنیر استفاده می‌کنیم.


پرورش الاغ، کمکی به چرخه طبیعت

باقریان همچنین درباره فعالیت پرورش الاغ در این مجموعه می‌گوید: یکی از دیگر فعالیت‌های ما در این مجموعه دامداری، پرورش الاغ است. این حیوان نقش مهمی در چرخه طبیعت ایفا می‌کند که به چشم نمی‌آید، اما بسیار حائز اهمیت است. شیر این حیوان به صورت طبیعی سرشار از آنزیم‌های فعال و مفید است که بدن را در برابر هجوم ویروس‌ها و میکروب‌ها، مقاوم می‌کند. همچنین شیر الاغ به دلیل وجود ویتامین ب 12 و ب در آن می‌تواند از حساسیت و آلرژی‌های تنفسی یا پوستی نیز جلوگیری کند.

12 راس الاغ در این دامداری نگهداری می‌کنم که امکان افزایش آنها نیز وجود دارد. وی اضافه می‌کند:پرورش شتر نیز با مقاصد استفاده‌های درمانی از شیر و گوشت آن صورت می‌گیرد و اکنون از 20 نفر شتر در این مجموعه نگهداری می‌شود.


تلاش برای رونق تولید

رئیس اداره دامپزشکی شهرستان ساوجبلاغ با تاکید بر اهمیت آسیب‌شناسی موانع پیش‌روی تولید در حوزه‌های کشاورزی و دامپروری می‌گوید: با توجه به شعار سال، موضوع رونق تولید بیش از گذشته حائز اهمیت است و قطعا تحقق این مهم مستلزم توجه بیشتر به تولید مواد اولیه هر زنجیره تولیدی، به‌ویژه تولیدات استراتژیک مانند غذا و دارو در داخل کشور است.
«فردین حسین‌زاده» می‌افزاید: تعامل، هماهنگی و همکاری بخش‌های مختلف دستگاه‌های دولتی برای تسهیل در روند تولید و ایجاد شرایط مطلوب برای کارآفرینان بسیار مهم است، بنابراین تمام ادارات شهرستان باید در این راستا تلاش کنند.
 

2 میهمان نا خوانده دامداری‌ها 

مدتی است نژادی جدید از بزها به صنعت دامپروری دنیا معرفی شده که به کشور ما نیز وارد شده است. تبلیغات گسترده و حرفه‌ای در این زمینه باعث شده است که افکار عمومی به گونه‌ای هدایت شود که این بز‌ها را فراتر از آن چیزی که هستند تصور کنند و دامداران مجاب به خرید و پرورش این نژاد‌های خارجی و غیربومی شوند. چندقلوزایی، شیر فراوان و سوددهی چندین برابر فقط بخشی از منافع پرورش بز‌های نژاد سانن و آلپاین معرفی می‌شود.

به گزارش همشهری، یک کارشناس صنایع دامپروری در این باره می‌گوید: این بزها که حاصل واردات برخی از تاجران از سوئیس و فرانسه هستند، با شرایط اقلیمی و طبیعی ایران سازگار نیستند و طبیعی است که بازدهی لازم را نخواهند داشت. امروز با وجود 17 نوع نژاد مختلف بز‌های بومی در کشور، نه‌تنها واردات بز در اولویت نیست بلکه ضرورتی هم ندارد و حتی ممکن است بتوانیم شرایطی را برای صادرات این نژاد به سایر کشورها فراهم کنیم. به عنوان مثال نژادی از بز‌های داخلی در استان کرمان وجود دارد که در صورت توجه و سرمایه‌گذاری روی آنها، می‌توان به صادرات کرک ارزشمند این حیوان پرداخت. «ابوالفضل زالی» ادامه می‌دهد: قبل از هرگونه واردات باید مطالعات مربوط به آن هم صورت بگیرد. مطالعات بیولوژیکی و ساختاری دام از ضروری‌ترین اقدامات پیش از واردات است.

دامداران گول ظاهر تبلیغات پررنگ و لعاب واردکنندگان را می‌خورند و اقدام به خرید و پرورش این نژاد از بزها با هدف افزایش سوددهی می‌کنند، اما خبر از نتایج منفی آن روی محیط‌زیست و بازار فروش ندارند.
وی همچنین با اشاره به نژاد بزهای بومی ایرانی می‌افزاید: بهتر است که دامپروران، بز‌های سانن و آلپاین را با نمونه‌های بومی مانند مهابادی و ندوشنی مقایسه کنند تا متوجه شوند با توجه به شرایط آب و هوایی ایران، پرورش کدام یک از این نژاد‌ها سوددهی بیشتری در پی خواهد داشت. واردکنندگان این نژاد‌ها، هیچ اطلاعات و آموزش‌هایی مانند شرایط محل نگهداری، دما و نوع تغذیه دام را در اختیار خریداران قرار نمی‌دهند بنابراین غالبا پرورش این نژادها به بن‌بست می‌خورد.