میراث ماندگار«هیرکان» برای سرزمین من

گلبهار کیامنش | خبرنگار


ماجرا از سال 2001 آغاز شد. ایران پرونده مفصلی از جنگل‌های هیرکانی روی میز مدیر یونسکو گذاشت، اما جمهوری آذربایجان پیش‌دستی کرد و درخواست ثبت جهانی اندک مساحت جنگل‌های هیرکانی را که در این اقلیم روییده است به یونسکو ارائه داد. 

وسعت این جنگل‌ها که از آستارا تا گلستان و خراسان شمالی امتداد دارد، موفقیت ایران را تضمین کرد. 

البته تلاش‌های دست‌اندرکاران را نمی‌توان نادیده گرفت و بالاخره پس از 18 سال، جنگل‌های باستانی هیرکانی ثبت جهانی شدند؛ موفقیتی بزرگ برای این میراث بشری که فخری برای ایران است و ادامه حیات این جنگل‌ها را در شرایط مساعدتری فراهم خواهد کرد. 

هم‌اکنون 8 میلیون نفر ساکن استان‌های شمالی ایران هستند و این جمعیت در حاشیه یا متن جنگل‌های هیرکانی زندگی می‌کنند؛ این در حالی است که یکی از مهم‌ترین تهدیدهای محیط‌زیست در هر نقطه از کره زمین، انسان است. 

رفتارهای غیرمسئولانه با درخت و آب و تولید زباله‌هایی که به آلودگی خاک و آب می‌انجامد و از همه مهم‌تر هجوم بی‌وقفه تبهکارانی که هر درختی را به چشم زغال بر سر قلیان‌ها می‌بینند، جنگل‌های هیرکانی را همواره با تنش و چالش‌هایی روبه‌رو کرده است.

 افزون بر این با شکارچیانی مواجهیم که همواره در کمین حیات وحش این اقلیم هستند و تاکنون صدمات جبران‌ناپذیری به گونه‌های کمیاب و حتی نایاب جنگل‌های هیرکانی وارد کرده اند. 

به طوری که گفته می‌شود برخی از اهالی این مناطق با هدف تامین گوشت، هر روز به این جنگل‌ها سرکشی و با سلاح گرم، حیوانات را خوراک شبانه خود می‌کنند. 

دست‌اندرکاران مراتع و جنگل‌ها و نیز مدیران محیط‌زیست با جانفشانی‌های خود برای پایداری این جنگل‌ها کوشیده‌اند. در حال حاضر ایجاد مناطق قرق و نیز حفاظت‌های مرئی و نامرئی مانع از نابودی این اقلیم شده است، اما ثبت جهانی، فرصت‌ها و امکانات تازه‌ای برای گسترش چتر حمایتی از این جنگل‌های باستانی فراهم می‌آورد. 

مهم‌تر آن‌که دانش و دستاوردهای علمی جهان به ایران منتقل می‌شود که این فرصتی تازه برای توسعه علمی و پژوهشی کشور فراهم خواهد کرد. زیرا جنگل‌های هیرکانی تنها اقلیم جهان هستند که از سرمای سوزان عصر یخبندان باقی مانده‌اند.

گفته می‌شود عمر این جنگل‌ها افزون بر 50 میلیون سال است، به همین علت گونه‌های ژنتیکی جنگل‌های هیرکانی بسیار غنی و منحصربه‌فرد محسوب می‌شود.

 به زبان ساده‌تر جنگل‌های هیرکانی تنها حوزه حیاتی زمین هستند که از 50 میلیون سال پیش تاکنون بی‌آسیب مانده‌اند.

 این جنگل‌ها که 300 هزار هکتار وسعت دارند، سرشار از تنوع زیستی و گونه‌های ژنتیکی منحصر‌به‌فرد هستند و تحولات ژنتیکی حیات در دوره‌ای از عمر زمین را نشان می‌دهند که بخش عمده‌ای از ذخایر آن با یخبندان طولانی زمین از میان رفته است. 

از این رو جنگل‌های هیرکانی، اهمیت جهانی دارند.با وجود ثبت جهانی این جنگل‌ها مسئولیت مردم محلی بسیار بیشتر از گذشته خواهد بود.

 اگر 8 میلیون نفر از افرادی که در حاشیه یا در اعماق این اقلیم باستانی زندگی می‌کنند، به جنگل‌های هیرکانی همچون میراثی پرافتخار برای سرزمین خود بنگرند، قطعا این جنگل‌ها همچنان بر زیبایی‌های شمال ایران خواهند افزود.