فرمان بانک مرکزی در دست اردوغان

رجب طیب اردوغان، سرانجام رئیس بانک مرکزی این کشور را به‌خاطر اختلاف‌نظرهای عمیق از کار برکنار کرد و به منتقدان سیاست‌هایش دلایل جدیدی برای نگرانی داد؛ این کار رئیس‌جمهور ترکیه نقض صریح استقلال بانک مرکزی به‌شمار می‌رود و می‌تواند در درازمدت، تبعات جبران‌ناپذیری داشته باشد.
به گزارش فایننشال تایمز، اردوغان با یک فرمان ریاست‌جمهوری ‌در ساعات اولیه شنبه، بدون هیچ توضیحی مورات چتینکایا را یک سال پیش از اتمام دوران حضورش در بانک مرکزی از کار برکنار و مورات اویسال را جانشین او کرد. اویسال، ‌اقتصاددانی که بیشتر دوران زندگی حرفه‌ای خود را در بانک دولتی خلق مشغول بوده و یکی از معاونان رئیس بانک مرکزی ترکیه بوده است.
اردوغان یکی از منتقدان جدی سیاست‌های بانک مرکزی در بالا نگه داشتن نرخ بهره است. این تصمیم در حالی گرفته شده است که قرار است 3هفته دیگر، بانک مرکزی برخی سیاست‌های پولی خود را تسهیل کند. رئیس‌جمهور ترکیه معتقد است با پایین آوردن نرخ بهره، اقتصاد ضربه خورده این کشور تقویت خواهد شد.

زنگ خطر در حوزه اقتصاد
اردوغان ‌از زمانی که به‌عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شده، رویکردی اقتدارگرایانه در برابر نهادهای ترکیه‌ای اتخاذ و تلاش کرده است نفوذ خود را بر این نهادها بیشتر کند. حالا برکناری یکباره رئیس بانک مرکزی، زنگ خطر برای از بین رفتن استقلال این نهاد را افزایش داده است.
دورموش ییلماز که پیش‌تر سابقه ریاست بانک مرکزی ترکیه را داشته و عضو ارشد یکی از احزاب مخالف دولت است، مشروعیت اقدام اردوغان را زیر سؤال برده و آن را در تعارض با استقلال بانک مرکزی خوانده است.
به گزارش رویترز، سخنگوی حزب جمهوری خلق هم در واکنش به این اقدام اردوغان به این موضوع اشاره کرده است که این تصمیم به اعتبار بانک مرکزی لطمه وارد می‌کند: «آنهایی که شبانه رئیس بانک مرکزی را برکنار می‌کنند، این حق را ندارند که بخواهند کسی به اقتصاد کشور اعتماد داشته باشد.»

اختلاف‌نظر عمیق
مشکل اردوغان با رئیس برکنار شده بانک مرکزی ترکیه به بحران ارزی سال گذشته در این کشور بازمی‌گردد. با شروع بحران و پایین آمدن ارزش لیر، بانک مرکزی در برابر درخواست افزایش نرخ بهره مقاومت کرد اما بعدها نرخ بهره را در ‌ماه سپتامبر (تابستان گذشته) تا 24درصد افزایش داد.
سیاست‌های بانک مرکزی ترکیه در ثابت نگه داشتن نرخ بهره، تمجیدهای زیادی را به همراه داشت؛ چون با وجود سقوط اقتصاد ترکیه، نرخ تورم، بعد از آنکه در اکتبر سال گذشته به رکورد 25درصد رسید آرام‌آرام پایین آمد و‌ ماه گذشته به 15.7درصد رسید.
انتظار در ترکیه این بود که در جلسه بعدی سیاستگذاری پولی بانک مرکزی که 10 روز دیگر برگزار می‌شود، نرخ بهره تا حد کمی پایین آورده شود اما حالا گفته می‌شود که اردوغان می‌خواهد نرخ بهره را به‌شدت کاهش بدهد. تحلیلگران عقیده دارند تحریم‌های احتمالی آمریکا علیه ترکیه به‌خاطر خرید سامانه دفاع موشکی S-400 نقشی تعیین‌کننده‌ای در این‌باره دارد. درصورتی‌که آمریکا ترکیه را تحریم نکند و ارزش لیر سقوط نکند، برخی سیاست‌های سختگیرانه پولی کنار گذاشته خواهد شد.
لیر سال گذشته در بحران اقتصادی 30درصد از ارزش خود را از دست داد اما امسال شرایط کمی بهتر شده و ارزش آن بالا آمده است.
رئیس‌جمهور ترکیه‌ ماه پیش در یک کنفرانس خبری گفته بود که نرخ بهره بالا به اقتصاد ترکیه آسیب می‌رساند و از اینکه برخی از اطرافیانش هم با سیاست‌های بانک مرکزی موافق هستند به‌شدت انتقاد کرده بود.
یک مقام ارشد دولتی به رویترز گفته است که اردوغان و داماد او که وزیر دارایی ترکیه است، بارها از چتینکایا خواسته بودند که استعفا دهد اما او با یادآوری استقلال بانک مرکزی درخواست آنها را رد کرده بود. او درباره رابطه چتینکایا و تیم اقتصادی دولت گفته است: «اختلاف‌نظر بین رئیس بانک مرکزی و وزرایی که مسئول اقتصاد هستند اخیرا به‌شدت افزایش یافته است.»
یک مقام ارشد دولتی درباره تصمیم اردوغان به رویترز گفته است: «اردوغان از نرخ بهره ناراضی بود و از هر فرصتی استفاده می‌کرد تا این نارضایتی را نشان بدهد. تصمیم بانک مرکزی برای ثابت نگه داشتن نرخ بهره در‌ ماه ژوئن به مشکلات اردوغان با چتینکایا افزود. اردوغان مصمم است که شرایط اقتصادی را بهتر کند و به همین‌خاطر تصمیم گرفته تا چتینکایا را برکنار کند.»
اویسال، رئیس جدید بانک مرکزی ترکیه در استانبول اقتصاد خوانده و فوق‌لیسانس خود را با تحقیق بر روش‌های مهار تورم گرفته است. بانک مرکزی در بیانیه‌ای اعلام کرده است که رئیس جدید، به‌صورت مستقل سیاست‌های پولی را تصویب و اعمال خواهد کرد.
با وجود تأکید بانک مرکزی بر حفظ استقلال خود، ‌یک بانکدار مستقر در استانبول گفته است که برکناری چتینکایا، تردیدهایی در این‌باره ایجاد کرده است. او به رویترز گفته است: «برکناری رئیس بانک مرکزی تردیدهایی را درباره امنیت شغل رئیس بانک مرکزی و استقلال این بانک ایجاد می‌کند.»
برخی تحلیلگران معتقدند این تصمیم اردوغان، اقتصاد رنجور این کشور را بیش از پیش با مشکل مواجه خواهد کرد. اقتصاد ترکیه، ابتدای سال2019 برای دومین فصل متوالی به‌شدت کوچک شد. «تیم‌اش»، استراتژیست بازارهای در حال توسعه از مؤسسه مدیریت ارزیابی بلوبی این تصمیم اردوغان را «احمقانه» خوانده است. او در توییتر نوشته است که اعتبار بانک مرکزی ترکیه، قبل از این تصمیم هم لطمات زیادی دیده بود اما این کار اردوغان، ‌اوضاع را به‌شدت بدتر خواهد کرد.