هرمزگان در چنبره خشکسالی

 داستانی که بسیاری از ما بارش‌های سیل‌آسای اواخر سال گذشته و اوایل امسال را پایان بخش آن تصور کردیم و با شنیدن نام ترسالی به دنبال این بارش‌ها تصویر زمین سرسبز و چشمه‌های روان را در ذهن مجسم ساختیم و به خود و زمین تشنه‌لب نوید خوش رهایی از خشکسالی را دادیم، به سرانجام خوشش نرسید.


وارد دوره ترسالی نشده‌ایم

به گزارش ایرنا به اعتقاد کارشناسان، با وجود بارش‌های بسیار خوب چند وقت اخیر، همچنان منابع آبی سطحی و زیرزمینی در حال آب رفتن هستند و سایه سنگین خشکسالی همچنان پابرجاست. آنها معتقدند هنگامی می‌توانیم بگوییم وارد دوره ترسالی شده‌ایم که مثلاً 5 سال متداول این اتفاق رخ دهد در حالی که تاکنون در تاریخ ایران چنین دوره‌ای وجود نداشته است.

به اعتقاد برخی از کارشناسان محیط‌زیست، از جمله «محمد درویش» که در مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور فعال است، برای جبران بحران کسری شدید منابع آب‌های زیرزمینی ایران، دست کم نیازمند یک هزار و ۲۰۰ متر بارندگی هستیم که این حدود 2 یا 3 هزار سال زمان می‌برد آن هم در حالی که مصرفی وجود نداشته باشد.


تداوم خشکسالی در هرمزگان

استان هرمزگان از جمله مناطقی است که از 2 دهه پیش تاکنون با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند. خشکسالی‌های پی‌ در پی و کم‌آبی در این استان موجب خشک شدن ۳۶۵ حلقه چاه آب آشامیدنی، ۱۸ دهنه چشمه و قنات، ۱۰۰ حلقه چاه و کاهش آب ۱۳۵ حلقه چاه بین ۳۰ تا ۷۰ درصد شده است.

از ۷۴ دشت موجود در هرمزگان تمام آنها بیلان منفی دارند و ۳۸ دشت ممنوعه و باقی دشت‌ها نیز شور است.

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان گفت: گرچه در فروردین امسال و اواخر سال گذشته شاهد بارندگی‌های خوبی در استان بودیم که در ۵۰ سال گذشته بی‌سابقه بود اما هنوز از خشکسالی خارج نشده‌ایم.

«هوشنگ ملایی» تصریح کرد: بارندگی‌های اخیر ناشی از تغییر اقلیمی است که احتمال ترسالی و یا خشکسالی شدید را گوشزد می‌کند.


سدها؛ پاسخگوی نیاز آبی یک سال

مدیرعامل آب منطقه‌ای هرمزگان بیان کرد: با وجود بارندگی‌های اخیر، سدهای اصلی استان فقط تا پایان سال جوابگوی نیاز آبی استان است. سد استقلال میناب با ظرفیت ۲۴۰ میلیون متر مکعب، ۸۰ میلیون متر مکعب آب قابل استفاده دارد. در سد شمیل و نیان نیز ۴۰ میلیون متر مکعب آب وجود دارد. ملایی ظرفیت این سدها را که دریاچه مخزن مشترک دارند ۹۸ میلیون متر مکعب اعلام کرد.

وی یادآوری کرد: سدجگین، دیگر سد مهم هرمزگان، با ظرفیت ۲۱۰ میلیون متر مکعب، ۱۶۰ میلیون متر مکعب آب دارد که آب آشامیدنی مردم شهرستان جاسک و بخشی از شهرستان بشاگرد را تامین می‌کند.

ملایی گفت: نیاز آبی این استان تا افق ۱۴۱۰، ۲ میلیارد و ۱۹۰ میلیون متر مکعب پیش‌بینی شده است.


3 میلیارد متر مکعب؛ بیلان منفی آب زیرزمینی 

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان اظهار کرد: 3 میلیارد متر مکعب، بیلان منفی آب زیرزمینی در استان است. ۳۶ نقطه برای احداث سدهای کوچک با هدف تقویت آبخوان به ظرفیت ۵۰۰ هزار تا 6 میلیون متر مکعب در بالا دست دشت‌های با بیلان منفی شناسایی شده‌اند.

به گفته وی، از ۷۴ دشت هرمزگان، ۲۰ دشت آزاد وجود دارد  که فقط نیم درصد بار آبی را به دوش می‌کشند و به لحاظ کمیت و کیفیت وضعیت مطلوبی ندارند. اما از ۵۴ دشت ممنوعه استان5/99 درصد آب زیرزمینی برداشت می‌شود.

وی ادامه داد: خشکسالی‌های متوالی در سال‌های اخیر ۶۵ درصد رواناب‌ها را کاهش داده است. این موضوع آسیب جدی به بخش‌های مختلف کشاورزی، سفره‌های آب زیرزمینی و آبخوان‌ها وارد کرده است.


مرزی شدن رودخانه‌های استان

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان گفت: روند بارندگی در استان به گونه‌ای است که در هر دهه حدود ۲ تا ۳ بارش سیل‌آسا اتفاق می‌افتد و حجمی در حدود 2/1 میلیارد متر مکعب در چند ساعت از دسترس خارج شده و به دریا می‌ریزد.

ملایی ادامه داد: از نمایندگان مجلس شورای اسلامی خواستاریم تا رودخانه‌های این استان در زمره رودخانه‌های مرزی تعریف شوند. در موضوع تعادل‌بخشی نیز می‌توان با فعالیت‌هایی مانند تغذیه دشت‌ها و آبخوان‌ها به بهبود شرایط استان هرمزگان کمک کرد.


۹۹۰ لیتر بر ثانیه کمبود آب 

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان اعلام کرد: نیاز آبی استان ۴ هزار و ۴۵۰ لیتر بر ثانیه است، در حالی که ظرفیت موجود ۳ هزار و ۴۵۰ لیتر است و ۹۹۰ لیتر بر ثانیه کمبود آب داریم.

«امین قصمی» با اشاره به بارش‌های اخیر در استان و عبور از تابستانی که با تهدید جدی کم‌آبی مواجه بود، گفت: وضعیت فعلی منابع آبی نسبتاً مناسب بوده اما باتوجه به اقلیم خاص استان کماکان با محدویت منابع مواجه‌ایم و باید همان استراتژی تعریف‌شده در مواقع خشکسالی را با جدیت پیگیری کنیم. 

وی بر ضرورت مشارکت مردم و مسئولان در مدیریت مصرف آب تاکید کرد و گفت: براساس بخشنامه هیأت وزیران، تمام دستگاه‌های اجرایی مکلف به کاهش ۲۰ درصدی مصرف آب با نصب ابزار کاهنده مصرف هستند.


طرح‌های آب‌رسانی در دست اجرا

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان گفت: برای جبران کمبود ۹۹۰ لیتر بر ثانیه آب استان در بخش مدیریت مصرف، اقداماتی نظیر نصب پکیج‌های کاهنده مصرف، جلب مشارکت‌های مردمی، برگزاری جشنواره‌‌های مرتبط و کارناوال‌های دانش‌آموزی و… اجرا شده است.

قصمی افزود: اجرای چند طرح آب‌رسانی در برخی شهرهای بحرانی استان را در دست اجرا داریم. این طرح‌ها شامل طرح آب‌رسانی جگین - بشاگرد، آب‌رسانی به رویدر، کهورستان و بندرخمیر، آب‌رسانی به بستک و جناح از طریق آب‌شیرین‌کن بندر چارک و تکمیل فازهای بعدی آب‌شیرین‌کن بندرعباس است.

وی گفت: با تکمیل فاز دوم آب‌شیرین‌کن بندرعباس تا پایان تابستان امسال، ظرفیت این آب‌شیرین‌کن از ۲۰ هزار متر مکعب در شبانه‌روز به ۶۰ هزار متر مکعب خواهد رسید.

وی ادامه داد: همچنین یک آب‌شیرین‌کن با ظرفیت ۴۰ هزار متر مکعب نیز در بندرعباس راه‌اندازی می‌شود که هم‌اکنون در مرحله مناقصه قرار دارد. با راه‌اندازی این آب‌شیرین‌کن‌ها، بیش از ۵۰ درصد نیاز آبی شهر بندرعباس از طریق آب‌شیرین‌کن‌ها تامین خواهد شد.


۸۰۰ لیتر بر ثانیه؛ کمبود آب در روستاها

با توجه به شاخص بالای جمعیت ساکن در روستاهای استان، حفظ و ماندگاری این جمعیت و جلوگیری از مهاجرت آنها به شهر، توجه به زیرساخت‌های اساسی از جمله تأمین آب آشامیدنی اجتناب‌ ناپذیر است.

سرپرست شرکت آب و فاضلاب روستایی استان گفت: نیاز آبی روستاهای هرمزگان ۲۲۰۰ لیتر بر ثانیه است که اکنون هزار و ۳۶۰ لیتر بر ثانیه تامین می‌شود.

«خلیل یکتاپرست» تصریح کرد: ۸۴۰ لیتر بر ثانیه کمبود آب در روستاها وجود دارد که با بهره‌برداری از طرح‌های جدید این میزان کاهش می‌یابد.

این مقام مسئول تصریح کرد: با توجه به محدودیت‌های منابع آب‌ شیرین در استان، شرکت آب و فاضلاب روستایی با احداث بیش از ۳۰ مجتمع آب‌رسانی و همچنین استفاده از تکنولوژی، شیرین‌سازی آب‌های شور را از طریق احداث دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن در دست اقدام دارد.


پدیده آرام و خزنده خشکسالی

افت شدید منابع آبی سطحی و زیر سطحی در سال‌های اخیر در بسیاری از استان‌های ایران به عنوان چالش اساسی مطرح است و نمی‌توان بارش‌های اخیر را جبران‌کننده شرایط نامطلوب قبلی دانست.

 کارشناسان و محققان خشکسالی را بر خلاف سیل و دیگر بلایای طبیعی همچون زلزله، پدیده‌ای آرام و خزنده می‌دانند که به تدریج محیط را تسخیر و به یک بلای طبیعی تبدیل می‌شود. پدیده‌ای که آهسته آهسته سلامت و امنیت جامعه، محیط‌زیست و اقتصاد و به تبع آن آرامش جامعه را هدف قرار می‌دهد و اقشار مختلف جامعه را با چالش‌های فراوانی مواجه می‌کند.