خاورمیانه
زنگ‌خطر برای اقتصاد قطر
ساختوساز در قطر که عامل رشد اقتصادی این کشور بود، در آستانه میزبانی جام‌جهانی افت کرده است
جواد نصرتی ـ خبرنگار
قطر بعد از سال‌ها شکوفایی اقتصادی بر پایه ساختوساز، شاهد افت در این بخش بوده و در آستانه جام‌جهانی فوتبال، با چشم‌انداز رکود اقتصادی مواجه شده است.
به گزارش بلومبرگ، قطر به‌خاطر شرایط پیش‌آمده، مجبور شده است روند کار روی پروژه‌های زیرساختی به ارزش 200میلیارد دلار را آهسته‌تر کند. براساس آمار ارائه‌شده توسط اداره برنامه‌ریزی و آمار قطر، ساختوساز در 3ماه اول سال2019 در این کشور کوچک، نسبت به‌مدت مشابه در سال گذشته میلادی 1.2درصد کوچک شده است. پیش از این افت، ساختوساز در قطر به‌صورت میانگین هر سال 18درصد رشد داشت.
کاهش رشد در این بخش، بر پیشرفت اقتصادی طیف گسترده‌تری اثرگذار خواهد بود. علاوه بر این، دیگر بخش‌های اقتصادی قطر هم عملکرد رضایت‌بخشی نداشته و درآمدهای این کشور در بخش‌های دیگر - به استثنای گاز و نفت- در 6ماه اخیر، زیر 2درصد بوده است. تولید ناخالص داخلی قطر از سال2000 رشدی 10برابری داشته و براساس گزارش بانک جهانی، سال گذشته به 192میلیارد دلار رسید. از سال2010 که این کشور کوچک به‌عنوان میزبان جام‌جهانی انتخاب شد، ساختوساز در این کشور با رشدی چشمگیر همراه بوده است. قطر از میزبانی جام‌جهانی، به‌عنوان فرصتی برای توسعه زیرساخت‌های خود استفاده کرده و از آن سال به‌صورت جدی به راه‌سازی، احداث مترو و ساخت هزاران اتاق هتل پرداخته است. در ابتدای سال2015 میلادی، بخش ساختوساز شاهد رشد 30درصدی بود.
تلاش‌های گسترده در این بخش به بزرگ‌ترین صادرکننده گاز مایع در دنیا کمک کرد تا از تحریم‌های سنگین عربستان سعودی جان سالم به در ببرد. قطر، در حالی توانست این تحریم‌ها را مدیریت کند که تنها با عربستان سعودی مرز زمینی دارد و این تحریم می‌توانست عواقب جبران‌ناپذیری برای این کشور داشته باشد.
زنده‌نگه‌داشتن بخش ساختوساز برای قطر در این شرایط، بسیار حیاتی بود و این کشور برای فعال نگه‌داشتن فعالیت‌ها در این بخش، به‌صورت دست و دلبازانه‌ای از ذخایر مالی خود استفاده کرد. با این حال، شکوفایی ساختوساز در قطر که حدود یک دهه پیش شروع شده، سال گذشته نشانه‌هایی از رکود را نشان داد. تداوم این وضعیت، در سال منتهی به جام جهانی، می‌تواند نگرانی‌هایی برای قطری‌ها به همراه داشته باشد.
روری فایف، مدیر اجرایی گروه مشاوره‌‌ای خاورمیانه و شمال آفریقا درباره شرایط پیش‌آمده در قطر می‌گوید: «بعد از اتمام مراحل پروژه‌های بزرگی مانند ساخت مترو و استادیوم‌ها، می‌توان انتظار داشت که رشد اقتصادی برای چند سال پایین باشد.»
با وجود این، قطری‌ها امیدوارند شاهد یک چرخش بزرگ در اقتصاد باشند چون برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای توسعه ظرفیت تولید گاز مایع خود در سال‌های پیش‌رو دارند.
فایف می‌گوید: «تأثیر این پروژه‌ها در یک اقتصاد نسبتا کوچک مانند قطر می‌تواند بسیار زیاد باشد. این طرح، افراد و سرمایه‌گذاری‌های زیادی را روانه این کشور خواهد کرد. این سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند به رشد کند اقتصاد در دیگر بخش‌ها مانند ساختوساز و اقتصاد غیرهیدروکربنی هم تحرک بدهد.» زیاد داوود، کارشناس اقتصادی خاورمیانه هم معتقد است که قطری‌ها باید به فکر راه دیگری برای تداوم رشد اقتصادی باشند؛ «رشد بر پایه ساختوساز یک مزیت بوده و باعث شده تا زیرساخت‌ها در این کشور به‌روز شوند و زندگی مردم هم بهبود یابد. با این حال، اقتصاد قطر نیاز دارد تا راه‌های جدیدی را بیابد تا با تمرکز بر آنها، رشد اقتصادی‌اش را در سال‌های پیش رو بالا نگه دارد.»
حفظ رشد اقتصادی، یک گزینه بسیار مهم و ضروری برای قطری‌هاست، آن‌هم در دورانی که اقتصاد می‌تواند در ساختارهای سیاسی در خاورمیانه ترک ایجاد کند. نمونه بسیار بارز، ترکیه و مورد مشخص شهرداری استانبول است که بر سال‌ها زمامداری مقتدرانه رجب طیب اردوغان در این کشور، سایه تردید انداخته است.
زلزله سیاسی با شوک اقتصاد
بدون تردید، یکی از عوامل اصلی پیروزی اکرم امام‌اوغلو از حزب جمهوریخواه خلق، در انتخابات مجدد شهرداری استانبول، کاهش رشد اقتصادی در ترکیه و به‌صورت مشخص در استانبول بوده است. سال گذشته اقتصاد ترکیه دچار شوک ارزی شد و رکودی سخت را تجربه کرد که همچنان زندگی میلیون‌ها کارگر این کشور را در تنگنا نگه داشته و آمار بیکاران را بالا می‌برد. برای سال‌ها، پروژه‌های بزرگ ساختوساز در ترکیه و به‌خصوص استانبول توسط سرمایه‌گذاری‌های خارجی حمایت می‌شد اما کاهش شدید ارزش لیر در این کشور، تامین ارز خارجی را دشوار کرد. با تعطیلی پروژه‌های ساختوساز، بر تعداد بیکاران افزوده و آهنگ رشد اقتصادی کند شده است. نارضایتی عمومی از سیاست‌های دولت، در انتخابات شهرداری خود را نشان داد و نامزد مورد حمایت رئیس‌جمهور ترکیه، از امام‌اوغلو شکست خورد.
تجربه ترکیه به خوبی نشان می‌دهد که از دست‌دادن اقتصاد، می‌تواند به‌معنای از دست‌دادن عرصه‌های دیگر باشد.
در همینه زمینه :
