اقلیم
بارندگی‌ها حریف خشکسالی نشد
رئیس گروه تحقیقات هواشناسی سیستان و بلوچستان: بررسی شاخص ۱۰ ساله خشکسالی نشان می‌دهد ۱۱۱ هزار کیلومتر مربع از استان درگیر خشکسالی بسیار شدید است
با وجود بارش‌های نسبتاً خوب از اواخر سال گذشته تاکنون در سیستان و بلوچستان هنوز زخم عمیق خشکسالی در جنوب شرق کشور التیام نیافته و این استان در صدر کم‌آب‌ترین استان‌های کشور قرار دارد.
نابودی اکوسیستم طبیعی
به گزارش ایرنا، تداوم خشکسالی‌های ۲ دهه در سیستان و بلوچستان سبب افت آب‌های زیرزمینی و خشک شدن قنات‌های متعدد و در نتیجه از بین رفتن زیرساخت‌های بخش کشاورزی و نابودی اکوسیستم طبیعی در سطح وسیعی از اراضی و مراتع این استان شده است.
سیستان و بلوچستان دارای ویژگی‌های اقلیمی خاص از جمله بیشترین میزان تبخیر سالانه کشور، بارندگی اندک، پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارندگی‌ها، دامنه زیاد تغییرات دما در شبانه‌روز، وزش بادهای موسمی و فصلی با شدت و تداوم زیاد از جمله بادهای ۱۲۰ روزه سیستان است که در بخش‌های وسیعی دچار کم‌آبی بوده و تداوم کم‌آبی‌ها به صورت دوره‌ای منجر به وقوع خشکسالی‌های سهمگین شده است.
اگرچه وقوع بارش در اسفند و ماه‌های نخست امسال منجر به سیلابی شدن برخی معابر و رودخانه‌های شهرستان‌های استان شد، با توجه به کسری بارش و وضعیت منابع آبی استان، بارندگی‌ها تا حدودی به تقویت سفره‌های آب زیرزمینی و مخازن سدهای استان کمک می‌کند هرچند نمی‌تواند خشکسالی‌های گذشته را جبران کند.
۶۱ درصد استان؛ درگیر خشکسالی
رئیس گروه تحقیقات هواشناسی استان گفت: بررسی شاخص ۱۰ ساله خشکسالی نشان می‌دهد ۶۱ درصد از گستره این استان برابر با ۱۱۱ هزار کیلومتر مربع درگیر خشکسالی بسیار شدید است. «اله‌بخش ریگی» گفت: با وجود این‌که در سال زراعی جاری، استان بارش‌های خوبی دریافت کرده اما خروجی شاخص ۱۰ ساله تبخیر، تعرق و بارش استانداردشده موسوم به SPEI نشان می‌دهد همچنان ۱۰۰ درصد گستره منطقه درگیر خشکسالی است و ۶۱ درصد از این پهنه با خشکسالی بسیار شدید مواجه است.
وی افزود: بر اساس خروجی نتایج شاخص SPEI، خشکسالی و ترسالی به 4 طبقه خفیف، متوسط، شدید و بسیار شدید دسته‌بندی می‌شود. هم‌اکنون حتی یک‌دهم درصد از گستره سیستان و بلوچستان شرایط نرمال یا ترسال ندارد و تمام این پهنه وسیع دچار درجه‌های گوناگون خشکسالی است.
رئیس گروه تحقیقات هواشناسی استان ادامه داد: از ابتدای سال زراعی جاری یعنی مهر ۹۷ تا اردیبهشت امسال 5/107 میلی‌متر باران در استان باریده که حجم جالب توجه این بارش‌ها مربوط به ۲ ماه اسفند و فروردین گذشته است. وی بیان کرد: میزان بارش دریافتی استان در فروردین امسال حدود ۳۵ میلی‌متر بود که معادل ۳۱ درصد بارش یک سال آبی است.
ریگی اظهار کرد: بخشی از این حجم بارندگی در نتیجه وقوع بارش‌های رگباری است که حجم زیادی بارش در مدت کوتاهی می‌بارد به طوری که گاهی در نتیجه فعالیت یک سامانه بارشی حدود ۴۰ درصد بارندگی‌های یک سال زراعی استان دریافت می‌شود. وی ادامه داد: این موضوع نتیجه تلخ علمی دارد و آن این‌که بر خلاف انتظار، نیاز بارشی منطقه با فعالیت صرف یک سامانه تأمین نمی‌شود.
رئیس گروه تحقیقات هواشناسی سیستان و بلوچستان گفت: البته به این معنی نیست که این بارش‌های رگباری بی‌اثر است بلکه ۴۰ درصد بارش‌های یک سال زراعی باید در ۴۰ درصد از بازه زمانی یک سال ببارد نه این‌که در یک شب این مقدار بارش دریافت شود.
28درصد، کاهش حجم رودخانه‌ها
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان نیز گفت: حجم فعلی آب در سدهای استان نسبت به سال آبی گذشته ۸۰ درصد افزایش یافته است. «اتابک جعفری» با بیان این‌که هم‌اینک ۶۸ درصد از حجم کل مخازن آبی سیستان و بلوچستان آب‌گیری شده است، افزود: حجم فعلی آب مخازن استان 1۳۵۵ میلیون متر مکعب است. وی همچنین به حجم آورد رودخانه‌های مبنای سیستان و بلوچستان اشاره کرد و گفت: از ابتدای مهرماه ۹۷ تا ابتدای اردیبهشت امسال رودخانه‌های مبنای استان 1۳۹۹ میلیون متر مکعب آورد آب داشته‌اند.
مدیرعامل آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان ادامه داد: حجم رودخانه‌های استان از ابتدای سال آبی جاری ۹۸ - ۹۷ تاکنون نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته 3۲۸۹ میلیون متر مکعب افزایش یافته است. این در حالی است که این میزان نسبت به مدت مشابه درازمدت ۲۸ درصد کاهش را نشان می‌دهد.
جعفری به بارندگی‌های اسفند و فروردین مرکز و جنوب سیستان و بلوچستان اشاره کرد و گفت: بر اثر این بارندگی‌ها 4 سد خیرآباد، پیشین، شیء کلک و زیردان که در سال گذشته از وضعیت مناسبی برخوردار نبودند، آب‌گیری شدند به‌طوری که حجم آب فعلی این مخازن نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ترتیب ۱۴۸، ۴۹۹، ۲۴۰ و ۵۰ درصد افزایش یافته است.
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای استان تصریح کرد: بارش‌های بهاری، کم‌آبی در استان را جبران نمی‌کند به همین سبب از شهروندان در خواست می‌شود در مصرف آب مدیریت لازم را انجام دهند. وی افزود: اگرچه بارندگی‌های مناسبی از اوایل سال جاری تاکنون به وقوع پیوسته، نباید این گونه تصور شود که استان از تنش آبی عبور کرده است.
بهینه‌سازی مصرف آب
رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان در این‌باره اظهار کرد: انجام اقدامات زیربنایی در مزارع، برای بهبود راندمان‌های آبیاری و بهینه‌سازی مصرف آب در بخش کشاورزی از جمله اقدامات و عوامل فنی مؤثر بر افزایش بازدهی مصرف آب محسوب می‌شوند.
«غلام‌حیدر زورقی» افزود: با توجه به قرار گرفتن ایران و به‌ویژه این استان در مناطق خشک و نیمه‌خشک کره زمین و از سوی دیگر افزایش روزافزون جمعیت و تأمین امنیت غذایی و محدود بودن منابع آب باید سعی شود تا از آبیاری سنتی فاصله گرفته شود و با آبیاری مدرن و مکانیزه ضمن صرفه‌جویی در مصرف آب، راندمان تولید را افزایش دهیم.
وی افزود: این سازمان تاکنون افزون بر ۳۳ هزار و ۲۴۰ هکتار آبیاری تحت فشار در سیستان و بلوچستان اجرا کرده است که از مزایای اجرای این سامانه کاهش مصرف آب و افزایش بهره‌وری بوده است. رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان گفت: با توجه به مشکلات بخش آب استان این سازمان توسعه سامانه‌های نوین آبیاری را در اولویت کاری خود قرار داده است.
2۷۲۶ روستا بدون سامانه آب‌رسانی
مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان نیز گفت: از مجموع 5۵۹۴ روستای استان 2۸۶۸ روستا از شبکه آب‌رسانی برخوردارند. «عبدالاحد ریگی» افزود: 2۷۲۶ روستای استان بدون هرگونه سامانه آب‌رسانی هستند. آب آشامیدنی مورد نیاز ساکنان این روستاها توسط تانکر آب‌رسانی سیار از سوی این شرکت، چاه‌های حفرشده و موتور آب تأمین می‌شود. وی افزود: هم‌اکنون ساخت ۱۸ مجتمع آب‌رسانی با 7۴۵۰ کیلومتر لوله‌گذاری در استان برای 20۲۵ روستا در دست ساخت است.
ریگی با بیان این‌که سالانه حدود ۸۰۰ کیلومتر لوله‌گذاری برای بهره‌مندی این روستاها در حال انجام است ادامه داد: ۲ هزار میلیارد تومان اعتبار برای ساخت این مجتمع‌های آب‌رسانی پیش‌بینی شده که ضروری است بخش جالب توجهی از این منابع در اختیار شرکت آب و فاضلاب روستایی استان قرار گیرد تا این اقدام هرچه سریع‌تر انجام شود.
آب‌رسانی با تانکر به 1300 روستا
«عبدالاحد ریگی»، مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی استان، گفت: هم‌اینک 1300 روستای سیستان و بلوچستان با تانکر آب‌رسانی می‌شوند. بارندگی‌های چند ماه گذشته منابع آبی روستاهای دارای شبکه آب‌رسانی استان را از نظر آب به شرایط پایدار رسانده است اما روستاهایی که با تانکر آب‌رسانی می‌شوند نیاز سریع به راه‌اندازی تأسیسات دارند.
