برداشت خاک، حیات هامون را می‌گیرد

زهرا رفیعی/روزنامه‌نگار

برداشت غیرقانونی از بستر تالاب هامون، لایه زیستی آن را تخریب می‌کند. این روزها برداشت صد‌ها تن خاک از بستر تالاب هامون در قسمت جنوب تالاب صابوری، نگرانی‌های زیادی را برای تخریب چیز‌هایی که نمی‌بینیم ایجاد کرده است. پرونده برداشت شن و ماسه از بستر هامون اگرچه در سال گذشته به دادگاه برده شد، اما هنوز به نتیجه نرسیده است. در این فاصله سازمان محیط‌زیست ابزارآلات متخلفان را بازداشت نمی‌کند. تخریب بستر تالاب‌ها عوارض جبران‌ناپذیری دارد. مسعود باقرزاده‌کریمی، مدیر اکوسیستم‌های تالابی سازمان محیط‌زیست در گفت‌وگو با همشهری گفت: تخریب بستر رودخانه‌ها و تالاب‌ها، چه آن دسته از تالاب‌ها که بستر شن و ماسه‌ای دارند و چه آنها که برای کشاورزی حاصلخیزند، غیرقانونی است چون به تنوع زیستی منطقه آسیب وارد می‌کند. برداشت بستر تالاب، زیستگاه‌های کف را از بین می‌برد. تالاب‌های زیادی داریم که 10سال از خشک شدن آنها گذشته است ولی با ورود آب دوباره زنده می‌شود. سیست (تخم) بسیاری از موجودات ساکن در بستر تالاب و رودخانه و در لایه زیستی خاک وجود دارد.او به تالاب آق‌گل همدان اشاره کرد و گفت: سال‌ها این تالاب خشک شده بود ولی در بارندگی‌های اخیر جان دوباره گرفت. این نشان می‌دهد که یک تالاب می‌تواند تا سال‌ها زنده بماند.
نمونه عینی احیای تالاب پس از سال‌های متمادی خشکسالی را می‌توان در بهار امسال در تالاب آق‌گل دید. در این تالاب پس از ۲۰ سال که به حداکثر ظرفیت خود رسید، گونه‌ای سخت‌پوست آبزی به نام «تر‌ایوپس کانکریفورمیس» دوباره احیا شد. این گونه به‌علت تحمل بالای شرایط محیطی سخت از جمله درجه حرارت‌های حدی، اسیدیته ۶ تا ۱۰ بافت خاک و خشکسالی‌های طولانی توانسته با تشکیل سیست مقاوم زیر گل و لای و رسوبات خشک تالاب‌ها و پیکره‌های آب شیرین ادامه حیات دهد و درصورت فراهم شدن شرایط زیست نرمال ظرف 2هفته ادامه مراحل رشد خود را تا مرحله بالینی از سر گیرد و دوره عمر آن تا ۹۰ روز ادامه داشته باشد.
به گفته باقرزاده، اگر این لایه برداشته شود، تنها خاک برداشت نمی‌شود بلکه زیستگاه تخریب می‌شود. وی گفت: وقتی بستر تخریب شود، جهت حرکت آب و پیوستگی کریدور‌های مهاجرتی از بین می‌رود؛ بنابراین برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه و تالاب اساسا ممنوع است. وی با اشاره به قانون آیین‌نامه جلوگیری از تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالاب‌ها گفت: براساس این آیین‌نامه مجازات تخریب تالاب مشخص است و وقتی سازمان محیط‌زیست اندازه تخریب را اعلام کند، قاضی موظف است 3تا 5برابر ارزش ریالی تخریب مجازات تعیین کند. مسعود باقرزاده‌کریمی، مدیر اکوسیستم‌های تالابی سازمان محیط‌زیست افزود: جالیزکاری در خاک حاصلخیر بستر تالاب روشی قدیمی برای کشت است. برخی کشاورزان منطقه هامون در سله (شکاف‌های خاک) بذر نوعی خربزه می‌ریزند و با رطوبت شبنم، محصول برداشت می‌کنند. اما نکته کشاورزی در بستر رودخانه و تالاب این است که اگر بستر، شخم‌زده و تغییر داده شود عمل تخریب صورت می‌گیرد.