پتروپالایشگاه‌، یا حرکت در دایره بسته؟

  خبر: سعید جلیلی، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری سال92 و دبیر پیشین شورای‌عالی امنیت ملی می‌گوید: دشمن تلاش می‌کند با کاهش فروش نفت ایران بر ما فشار وارد کند اما راه‌حل مقابله با آن همین پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس است. او می‌افزاید: در این پالایشگاه روزانه ۳۵۰هزار بشکه میعانات گازی به فرآورده تبدیل می‌شود و اگر ۱۰پتروپالایشگاه داشته باشیم به این معنی است که برای تبدیل نفت به فرآورده‌های نفتی باید نفت منطقه را هم بخریم، نه آنکه نگران فروش نفت خام خودمان باشیم.

  نقد: ایده سرمایه‌گذاری در ابرپروژه‌هایی چون پتروپالایشگاه‌های نظیر ستاره خلیج‌فارس با هدف جلوگیری از خام‌فروشی نفت هرچند از نظر برخی کارشناسان انرژی عملی است اما این کار زمان‌بر و پیچیده‌تر از آن چیزی است که در ذهن برخی منتقدان می‌گذرد، چه اینکه برخی از این منتقدان ازجمله محمدعلی خطیبی طباطبایی، نماینده سابق ایران در اوپک می‌گوید: صادرات نفت خام در هرجایی قابل ردیابی است، اما اگر این مواد تبدیل به فرآورده شوند به‌راحتی ردیابی نخواهد شد. واقعیت این است که تا زمان برقرار ماندن تحریم‌ها نه فقط صادرات نفت خام که صادرات فرآورده‌های نفتی هم دشوار خواهد بود؛ به‌ویژه اینکه امکان دسترسی به منابع ارزی ناشی از صادرات فرآورده‌های نفتی هم سخت، پیچیده و پرهزینه است و از این منظر ایده ساخت پتروپالایشگاه‌ها در شرایطی که تحریم‌ها و تنگناهای ناشی از نقل و انتقال فرآورده‌ها و جابه‌جایی ارز ناشی از این صادرات وجود داشته باشد، باعث خواهد شد تا سرمایه‌گذاری در این ابرپروژه‌ها توجیه اقتصادی نداشته باشد. در واقع عبور از خام‌فروشی برای دور زدن تحریم‌ها در بلندمدت با دست‌اندازهای زیادی مواجه است و بهتر است پیشنهاددهندگان و مدافعان این ایده‌ها، به فکر رفع تحریم‌ها باشند. وقتی تحریم‌ها برداشته شود، سرمایه‌گذاری در عرصه جلوگیری از خام‌فروشی توجیه دارد و با باقی ماندن تحریم‌ها ناچار خواهیم بود که بخش زیادی از فرآورده‌های تولیدشده را در داخل کشور مصرف کنیم. این باور که دست ما در فروش فرآورده‌های نفتی بازتر خواهد بود تا فروش نفت خام، از یک منظر درست به‌نظر می‌رسد اما رقابت در بازار فرآورده‌های نفتی هم در جهان امروز سخت‌تر شده و رقبای ما هم بیکار ننشسته‌اند تا بازار را دودستی تقدیم ما کنند. دیپلماسی ایجاب می‌کند تا واقعیت‌های جهان امروز را دریابیم و به فکر شکست دیوار تحریم‌ها باشیم و روند بلندمدت را درنظر آوریم.