زاینده‌رود کشاورزی اصفهان را زنده می‌کند

عاطفه علیان| اصفهان- خبرنگار:


در نشست شورای سازگاری با کم‌آبی که در تهران برگزار شد، با پیگیری‌های استاندار اصفهان و تلاش صنف کشاورزی رهاسازی آب برای کشت تابستانه کشاورزان به تصویب رسید. در این نشست مقرر شد با مسئولیت استان، تمهیدات لازم برای مصرف بهینه و همچنین با رعایت خط قرمز حجم آب و نگه‌داشت کشت پاییزه، برنامه‌‌ریزی لازم انجام شود.  دو سالی می‌شود که تابستان‌های اصفهان طعم خنکای زاینده‌رود را نچشیده است. اصفهانی که زنده به زنده‌رودش است و هربار خبر آمدنش می‌آید در شهر ولوله می‌شود. سلفی‌ها با رود و پل‌هایش دست به دست در فضای مجازی می‌چرخد و می‌شود یادگاری لحظه‌ای با زنده‌رود. رودی که شریانش مدام زده می‌شود و هر بار که جان می‌گیرد با خود شادی و نشاط می‌آورد. این روزها آسمان اصفهان غبار‌آلود از ریزگردهاست و خبر جاری شدن زاینده‌رود در تابستان مرهمی بر نفس‌تنگی اصفهانی‌ها شده است. 

این دامان رودی است که اگر در مواقعی از سال کم‌آب می‌شده، اما فصلی نبوده و تالاب گاوخونی‌اش همیشه سیراب بوده است. حالا چند سالی است که غمِ بود و نبود زنده‌رود بر سینه اصفهانی‌ها سنگینی می‌کند. هربار هم که رود جان می‌گیرد، نمی‌تواند به تالاب گاوخونی برسد و تالاب می‌ماند و ریزگردهایی بر بستری خشک که با هر وزشی شهر را غبارآلود می‌کند. 


صرفه‌جویی و مصرف بهینه آب در اولویت 

معاون حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای اصفهان به همشهری می‌گوید: با توجه به بارش‌های مطلوب بهاره، ذخیره سد زاینده‌رود به 793 میلیون متر مکعب معادل 60 درصد حجم کلی مخزن رسیده است. 
«حسن ساسانی» می‌افزاید: ورودی فعلی سد زاینده‌رود 102 و خروجی آن 25 متر مکعب بر ثانیه است.

وی با اشاره به تخصیص آب به کشت تابستانه کشاورزان اصفهان در جلسه شورای هماهنگی حوضه آبریز زاینده‌رود در وزارت نیرو ادامه می‌دهد: پیرو نامه استاندار اصفهان و وزیر نیرو مبنی بر ضرورت تشکیل فوری شورای هماهنگی حوضه آبریز زاینده‌رود برای تصمیم‌گیری در خصوص تامین آب کشت تابستانه کشاورزان اصفهان، این شورا در دوم تیرماه با حضور همه اعضا در وزارت نیرو تشکیل شد. 
ساسانی اضافه می‌کند: در این جلسه مقرر شد که توزیع آب با در نظر گرفتن میزان و حجم آب کافی برای شرب، محیط زیست، صنعت و به‌ویژه کشت پاییزه کشاورزان در سال آبی امسال صورت بگیرد. 

معاون حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای اصفهان اظهار می‌کند: هدف اصلی از تامین و توزیع این آب، آبیاری باغ‌ها و درختان استان است و از سوی دیگر تا حدودی چاه‌ها آبگیری می‌شود و کشاورزان علاوه بر کشت پاییزه، کشت تابستانه را هم خواهند داشت. 
وی با اشاره به این‌که در جلسه مذکور توضیحی درباره تالاب گاوخونی داده نشده، اضافه می‌کند: با توجه به مقدورات، حقابه زیست‌محیطی که شامل رودخانه، فضای سبز حوضه آبریز، تامین آبخوان‌ها و آب‌های زیرزمینی و همچنین تالاب است، آبی برای تخصیص درنظر گرفته شده است. این حقابه سال گذشته در حد مقدورات تامین شد و در سال آبی آینده نیز تامین خواهد شد. 
ساسانی با تاکید بر مصرف بهینه و صرفه‌جویی در تمام بخش‌های مصرفی آب تصریح می‌کند: صرفه‌جویی و استفاده بهینه از آب در همه بخش‌ها اعم از شرب، صنعت و کشاورزی ضروری است. 


اعلام زمان دقیق رهاسازی آب کشت تابستانه

دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزان استان اصفهان با اعلام تخصیص آب کشت تابستانه برای حوضه آبریز زاینده‌رود به همشهری می‌گوید: در نوزدهمین جلسه شورای هماهنگی مدیریت به‌هم پیوسته منابع آب حوضه آبریز زاینده‌رود، آب برای کشت تابستانه تخصیص یافت.
«اسفندیار امینی» با بیان این‌که بارش‌ها در بهار امسال در نیم‌قرن اخیر بی‌سابقه بوده است، ادامه می‌دهد: در جلسه شورای هماهنگی حوضه زاینده‌رود و بر اساس درخواست صنف کشاورزی حقابه کشت تابستانه محقق شد. با توجه به این‌که حداقل 450 میلیون متر مکعب آب باید در پایان دوره برای کشت پاییزه در مخزن سد باقی بماند، حدود 350 میلیون متر مکعب برای کشت صیفی و همچنین باغ‌های غرب و شرق رهاسازی می‌شود. 
وی می‌افزاید: زمان دقیق رهاسازی آب مورد نیاز کشت تابستانه پس از بازدید از مناطق و شتاب‌بخشی به طرح ساماندهی بستر و حریم رودخانه و با تشکیل جلسه کمیته 15 نفره صنف کشاورزی حوضه زاینده‌رود، مسئولان شرکت آب منطقه‌ای و سازمان جهاد کشاورزی اصفهان اعلام خواهد شد. 


توهم ترسالی

دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزان استان اصفهان با بیان این‌که فلات مرکزی ایران همواره درگیر خشکسالی بوده اظهار می‌کند: بارندگی‌های مطلوب امسال به منزله ترسالی نیست؛ تمام شهرهای اطراف حوضه زاینده‌رود باید در بخش‌های شرب، صنعت و کشاورزی بهینه‌سازی در مصرف آب و صرفه‌جویی را در اولویت قرار دهند. 
امینی با اشاره به این‌که می‌توان برای مصرف صنایع، آب را با پساب جایگزین کرد و با ساماندهی چاه‌های غیرمجاز، آب مورد نیاز بخش کشاورزی را تامین کرد، ابراز می‌کند: با وجود بارندگی‌های مطلوب بهار امسال حقابه محیط ‌زیست تالاب گاوخونی محقق نشد. بخشی از تالاب که در تلفیق با کشاورزی است مرطوب است و حقابه محیط‌زیست تالاب گاوخونی در اثر خطاهای مدیریتی به محل‌های دیگر تخصیص داده شده است.

وی اضافه می‌کند: صرفه‌جویی در بخش کشاورزی از طریق کانال‌کشی‌های سیمانی و آبیاری نوین موجب کاهش حجم تبخیر آب می‌شود و مقدار محصول برداشتی هم افزایش پیدا کرده است. 
دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزان استان اصفهان با اشاره به اهمیت کشت تابستانه برای کشاورزان تصریح می‌کند: کشاورزی همانند غذایی است که آدمی می‌خورد. چنانچه در یک ماه یک نوع غذا خورده شود بیمار می‌شود. اگر هر سال در زمین کشاورزی گندم کاشته شود موجب افزایش آفات و علف‌های هرز خواهد شد و متاسفانه این اتفاق هم افتاده است.  امینی ادامه می‌دهد: ما ناگزیر به کشت بهاره و زمستانه و کشت‌های سرمادوست و گرمادوست هستیم تا زمین، محصول‌دهی مطلوبی داشته باشد. از سوی دیگر غله سودآوری برای کشاورز ندارد. در این سال‌ها بسیاری از اراضی کشاورزی در جهت توسعه باغ‌ها و اشجار پیش رفته است که اگر در تابستان آب به این زمین‌ها نرسد، دچار خشکی می‌شوند.


اجرای مصوبات شورای عالی آب

عضو فراکسیون جوانان مجلس شورای اسلامی می‌گوید: زاینده‌رود منتظر اجرای مصوبات 9 ماده‌ای شورای عالی آب است و چشمش به تدبیر مسئولان ملی خشک شده است. این روزها اگرچه جریان دارد ولی به‌رغم نزولات آسمانی و متعاقبا افزایش ذخیره سدهای همه کشور، همچنان دچار مشکل است. در حالی که سالانه بیش از 600 میلیون متر مکعب آب، پیش از ورود به اصفهان تلف می‌شود. 
«ناهید تاج‌الدین» تصریح می‌کند: حجم آب رهاسازی شده برای کنترل سیل‌های اخیر ده‌ها برابر آب مورد نیاز برای جاری شدن زاینده‌رود بود. تالاب گاوخونی نیز برای حفظ کارکرد طبیعی خود نیاز به 300 میلیون متر مکعب آب دارد ولی امروز تنها 10 میلیون متر مکعب آب به آن رسیده و عملا 5 درصد آن آبگیری شده و اگر همینطور پیش برود، متاسفانه شاهد انتشار گازهای سمی و ریزگردهای خطرناک از این تالاب به 14 استان کشور خواهیم بود. 


 

حقابه گاوخونی؛ مطالبه ملی 

دکتر کوروش محمدی | رئیس کمیسیون اجتماعی و محیط ‌زیست شورای شهر اصفهان:


«گاوخونی » یکی از تالاب‌های مهم منطقه مرکزی ایران بوده که به ثبت جهانی هم رسیده است. حوضه آبریز زاینده‌رود به عنوان اولین حوضه در بخش میانی فلات مرکزی ایران واقع شده و قلمرو وسیعی را شامل می‌شود. رودخانه زاینده‌رود مهم‌ترین رودخانه فلات مرکزی ایران است که حوضه آبخیز زاینده‌رود را زه‌کش می‌کند و به تالاب گاوخونی می‌رسد. در انتهایی‌ترین قسمت حوضه آبریز زاینده‌رود تالاب گاوخونی قرار گرفته و در مرکز آن تالاب نسبتا وسیع به مساحت 430 کیلومتر مربع واقع است که نیاز به 300 میلیون متر مکعب آب دارد. 
تالاب گاوخونی به عنوان یکی از ارزشمندترین اکوسیستم‌های تالابی کشور در چند سال اخیر دچار خشکی شده است. خشکسالی‌های یک دهه گذشته تغییر ماهیت اکوسیستمی تالاب گاوخونی را به همراه داشته است. با توجه به این‌که تامین حقابه محیط ‌زیست تالاب گاوخونی در اولویت قرار ندارد، این تالاب دچار تنش‌های زیست‌محیطی جبران ناپذیری خواهد شد.

 پراکنش ریزگردها که در یک هفته گذشته شاخص کیفیت هوای اصفهان را به مرز خطرناک رساند، گواه اهمیت موضوع رسیدگی به مطالبه جدی حقابه تالاب گاوخونی است. 
نگاه به وضعیت تالاب گاوخونی، نگاهی منطقه‌ای نیست زیرا پدیده ریزگردها می‌تواند 14 شهر و استان‌های مجاور و بهره‌بردار زاینده‌رود را در بر بگیرد و موجب مهاجرت‌های گسترده شود. جاری شدن زاینده‌رود که برای کشت تابستانه در جلسه شورای سازگاری با کم‌آبی به تصویب رسید و با دبی محدودی در چند نوبت برای آبیاری محصولات کشاورزان شرق و غرب اصفهان تخصیص داده می‌شود، مُسَکِن ضعیفی در مطالبه سهم حقابه‌داران زاینده‌رود است. در سال گذشته که خشکسال‌ترین سال در سنوات گذشته بود و حجم آب پشت سد زاینده‌رود 450 میلیون متر مکعب بود، نیاز شربی، صنعت و فضای سبز تامین شد. لذا این بهانه که ممکن است در سال آینده حقابه شرب به خطر بیفتد و بر اساس این گمانه‌زنی سهم حقابه محیط‌ زیست تالاب گاوخونی از بین رود، دلیل قانع‌کننده‌ای در تامین نشدن حقابه گاوخونی نیست. 
زندگی مردمانی که در فلات مرکزی زندگی می‌کنند به زاینده‌رود وابسته است و وجود بزرگ‌ترین رود در این ناحیه موجب کاهش آسیب‌های اجتماعی و امید به زندگی می‌شود. حقابه کشت تابستانه به سختی کفاف حوضه کشاورزی شرق اصفهان را خواهد داد. تالاب گاوخونی به عنوان مرکز و منشا تولید ریزگردها، علاوه بر به خطر انداختن سلامتی، بر روی محصولات کشاورزی هم تاثیر سوء خواهد گذاشت. تخصیص سهمابه تالاب گاوخونی با جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویه در حوضه زاینده‌رود و جلوگیری از خطاهای مدیریتی، مطالبه‌ای ملی است.