زوال تند طبیعت در شمال

گلبهار کیامنش  | خبرنگار


آمار مربوط به تخریب مراتع و جنگل در 3 استان شمالی کشور تکان‌دهنده است. طی 45 سال گذشته معادل 10 میلیون متر‌ مربع از جنگل‌های استان مازندران به ویلا تبدیل شده است. روزانه 3 هزار تن زباله در استان‌های شمالی کشور انباشته و سالانه 6 میلیون متر‌مربع از جنگل‌های شمال برداشت می‌شود. 

همین چند آمار کافی است تا هر دوستدار طبیعت را نگران کند. آنچه چشم‌انداز این رویدادهای فرسایشی را مهیب‌تر می‌کند، آماری است که نشان می‌دهد ایران، ششمین کشور از لحاظ تخریب جنگل و محیط‌زیست محسوب می‌شود. ایران هم‌اکنون حدود 8 میلیون متر‌مربع جنگل دارد که نسبت به مساحت کل کشور، بسیار ناچیز است. 

گفته شده فقط 3 درصد از وسعت سرزمینی کشور در بخش جنگلی جای می‌گیرد، اما رشد جمعیت و از میان رفتن فرهنگ احترام به طبیعت در 5 دهه گذشته باعث شده جنگل‌ها و مراتع غنی 3 استان شمالی با شتاب بیشتری در معرض نابودی قرار بگیرند. علاوه بر این نبود برنامه‌های کارشناسانه و نیز کاهش چشمگیر بودجه‌های ‌زیست‌محیطی به فرایند تخریب سرعت بیشتری داده است.

متاسفانه در سال‌های اخیر بودجه قابل توجهی برای حفاظت از جنگل‌ها در هیچ‌یک از برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت پیش‌بینی نشده است. این امر باعث مرگ تدریجی جنگل‌های کشور شده زیرا حرکت ساختاری برای محافظت از این جنگل‌ها ابتدا نیازمند پیش‌بینی بودجه‌های مناسب و اعتبارات کافی است. از سوی دیگر نبود برنامه‌ نیز از دلایل فرسایش جنگل‌ها به شمار می‌آید. 

طبق تحقیقات انجام شده مهم‌ترین عامل زوال جنگل‌های کشور، عنصر انسانی به شمار می‌آید. آتش‌سوزی‌های گسترده در مراتع و جنگل‌ها معمولا با دخالت انسان به وقوع می‌پیوندند. از سوی دیگر بریدن درختان برای خانه‌سازی و فروش الوار و زغال، سال به سال از وسعت جنگل‌ها کاسته است. گردشگرپذیری این مناطق هم یکی دیگر از عوامل موثر در تخریب است. 

در واقع گردشگرپذیری باعث افزایش نقش تخریبی انسان در جنگل‌ها و نیز تولید روزافزون زباله شده است. شیرابه زباله‌های تولید شده که معادل 3 هزار تن در روز است، دربردارنده فلزات سنگین و آلودگی‌های میکروبی بسیاری است. تحقیقات نشان می‌دهند شیرابه باعث تغییر اسیدی محیط‌زیست می‌شود و منابع آبی و خاکی 3استان شمالی را مورد تهاجم قرار می‌دهد. 

پژوهش دیگری نشان می‌دهد که استان گیلان دارای بیشترین تراکم جمعیتی است. بدتر آن‌که مراکز حساس زیستی استان، مانند رودخانه‌ها، جنگل‌ها و منابع آبی معمولا به مراکز جمعیتی بسیار نزدیک هستند و این موضوع زیست‌بوم‌های استان را در وضعیت خطرناکی قرار داده است. 

حل این بحران، نیازمند اتخاذ راهکارهای سریع و توجه مدیران استانی و ملی است، زیرا گازهای متصاعد شده از این زباله‌ها، پس از ورود به جو، دوباره از طریق باد و باران به زمین باز می‌گردند و روی گیاهان می‌نشینند و سلامت و تغذیه دام و حیات وحش را تهدید می‌کنند. 

 شیرابه هم می‌تواند به درون خاک نفوذ کند. در این صورت با توجه به این‌که 70 درصد زباله‌‌های کشور، تر هستند، به نظر می‌رسد شیرابه‌های آلاینده در مقیاس وسیع‌تری در 3 استان شمالی تولید می‌شود. معضل زباله و شیرابه‌های آن در شرایطی زیباترین استان‌های کشور را با تهدید جدی روبه‌رو کرده‌اند که گفته می‌شود 90 درصد زباله‌ها قابل بازیافت هستند. 

باید یادآور شد که نابودی جنگل‌ها، عامل از بین رفتن محیط‌زیست و افزایش آلودگی هوا نیز می‌شود، زیرا سالانه جنگل‌های کشور ۶۸ تن رسوب گوگرد را جذب می‌کنند که عامل مهمی در کاهش آلودگی هوا محسوب می‌شود. مستندهای موجود حاکی از زوال تند جنگل‌هاست؛ این در حالی است که هیچ‌ سازمانی مسئولیت این زوال و فرسایش را به عهده نمی‌گیرد.