شهری
کرج در مسیر مدیریت هوشمند پسماندها
مدیریت شهری کرج با ایجاد «خانه استارت‌آپ»، زمینه مشارکت نخبگان و دانش‌بنیان‌ها را در مدیریت شهری فراهم کرده است
زهرا اشرف‌زاده | البرز- خبرنگار
امروزه فناوری‌های هوشمندسازی به عنوان راهکاری برای مقابله با چالش‌ها در حوزه‌های مختلف به کار گرفته می‌شود که مدیریت پسماند یکی از آنهاست. منظور از هوشمندسازی پسماند، معرفی فناوری‌های نوین در جمع‌آوری، تفکیک، بازیافت و حتی فرهنگ‌سازی در مورد پسماند است. در کرج برخی از شرکت‌های دانش‌بنیان، استارت‌آپ‌ها و فعالان این بخش برنامه‌هایی در این باره دارند تا گامی برای هوشمندسازی مدیریت پسماند برداشته شود.
تولید موزائیک با زباله‌های تر
یکی از فعالان استارت‌آپ در حوزه پسماند که به همراه تیمی چهارنفره موفق به ساخت دستگاهی برای تبدیل زباله به موزائیک شده است، می‌گوید: حدود 3 سال است که در زمینه پسماند تحقیق کردیم و نتیجه کار ما تولید موزائیک از زباله‌های تر یا همان زباله‌های ریجکتی بود.
«معصومه حسینی» که تحصیلات خود را در رشته کارشناسی ارشد آلودگی محیط‌زیست به پایان رسانده است، می‌افزاید: شهرداری‌ها معمولا مشکل زیادی با زباله‌های ریجکتی دارند و معمولا تنها راه‌حل از بین بردن آنها در کشور ما یا سوزانده شدن است و یا دفن غیربهداشتی آنها، اما با این روشی که ما به کار گرفتیم می‌توان زباله‌ها را که هیچ سودی برای شهرداری ندارد به وسیله‌ای تبدیل کرد که در محیط شهری بتوان آن را به کار برد.
وی با اشاره به ویژگی‌های این موزائیک‌ها ادامه می‌دهد: مقاومت موزائیک‌ها در برابر فشار و در محیط‌های اسیدی و بازی بالاتر از موزائیک‌های سیمانی است و به هیچ عنوان شکننده نیستند و مصالحی که در آنها استفاده شده باعث می‌شود که به عنوان عایق دما و صدا از آن استفاده کرد. همچنین به خاطر این‌که در دمای بالای 180 درجه تولید می‌شوند حالت باکتریایی دارند و هیچ مشکل بهداشتی ندارند.
حسینی اضافه می‌کند: قبلا کارمان را در اصفهان و در یک تولیدی کوچک شروع کردیم و اکنون با صحبت‌هایی که با شهرداری و شورای شهر کرج داشتیم، قرار شد یک ماه به صورت آزمایشی کار کنیم و مکانی را در نزدیکی محل دپوی زباله در اختیار ما گذاشتند که بتوانیم سریع‌تر زباله را دریافت کنیم. این فعال استارت‌آپ می‌گوید: اکنون ظرفیت تولید ما یک تن زباله در روز است که با این حجم برای بیش از 10 نفر اشتغال‌زایی می‌شود و اگر حجم کار بیشتر شود قطعا اشتغال‌زایی آن بیشتر هم خواهد بود.
اپلیکیشنی برای تفکیک زباله از مبدا
یکی از دانشجویان کارآفرینی دانشگاه تهران که برنامه‌ای برای تفکیک زباله از مبدا طراحی کرده با توضیح درباره اپلیکیشن خود می‌گوید: از طریق این برنامه زباله‌های خشک را دریافت کرده و به صورت هوشمند در اختیار مراکز بازیافت زباله قرار می‌دهیم. «ماهان ترک نیک» می‌افزاید: شهروندانی که در این اپلیکیشن عضو می‌شوند با تفکیک زباله امتیاز دریافت می‌کنند که در پایان می‌توانند بر اساس میزان امتیاز یا از خدمات مختلف اپلیکیشن استفاده و یا پول نقد دریافت کنند. البته این کار با استفاده از ظرفیت شهرداری انجام می‌شود.
وی با بیان این‌که تمرکز ما بر فرهنگ‌سازی تفکیک زباله از مبدا است، ادامه می‌دهد: شعار ما این است که سبز باشید و بدانیم که تفکیک زباله سرمایه است. در حقیقت می‌خواهیم شهروندان آثار مالی و محیطی تفکیک زباله را مستقیما ببینند.
این فعال استارت‌آپ اضافه می‌کند: بازیافت زباله‌هایی مانند باتری و لامپ که برای محیط‌زیست بسیار خطرناک است و همچنین استحصال انرژی از زباله تر جزو برنامه‌های آینده تیم ماست. لازم به ذکر است اکنون با شهرداری منطقه 6 تهران همکاری می‌کنیم و در آینده قصد همکاری با شهرداری کرج را نیز داریم.
تولید محتوا برای فرهنگ‌سازی
یکی دیگر از جوانانی که در حوزه تولید محتوا فعالیت دارد، می‌گوید: کار ما تولید محتوای دیجیتال و پخش سازمانی آن است. به این معنی که محتوا را طبق نظر مدیران و دغدغه آنها تولید کرده و به مخاطب هدف می‌رسانیم. «حامد عظیمی» که اکنون در حال همکاری با سازمان پسماند کرج است، می‌افزاید: ما مخاطب را می‌شناسیم و براساس فاکتورهایی مانند رده سنی، جنس، جغرافیا و علاقه‌مندی‌ها محتوا تولید می‌کنیم و به صورت دقیق آن را به دست شخصی که مناسب آن است می‌رسانیم.
وی ادامه می‌دهد: تیم ما اکنون در فضای گرافیک و انیمیشن فعال است و کاری که ما با ارگان‌های دولتی انجام می‌دهیم فرهنگ‌سازی است، چون طرح‌های ما فرهنگی است می‌توان با کمی تغییر آن را دراختیار کلان‌شهرهای دیگر قرار داد و یکبار مصرف نیست.
مدیریت پسماند و راه ناگزیر فناوری
سرپرست سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرج می‌گوید: اصلاح قانون مدیریت پسماند کشور، یکپارچه‌سازی نظام زنجیره پسماند، محدوده قانونی فعالیت‌های مدیریت پسماند و تعیین خط‌مشی‌های مشترک در حوزه نرخ‌گذاری از اهداف خدمات پسماند است.
«احمد خیری» هوشمندسازی مدیریت پسماند در کرج را ضروری می‌داند و ادامه می‌دهد: در همایش‌های مختلف بر این اساس از دانش‌بنیان‌ها، استارت‌آپ‌ها و نخبگان دعوت کردیم که بیایند و کار خود را ارائه دهند، زیرا به دنبال این هستیم که از تکنولوژی‌های نوین در مدیریت پسماند استفاده کنیم.
وی با بیان این‌که مدیریت شهری در حوزه پسماند چاره‌ای جز استفاده از تکنولوژی‌های نوین، نگرش‌های خلاق و فناوری را ندارد، اضافه می‌کند: امروزه استارت‌آپ‌ها می‌توانند مدیریت این عرصه را برای ما تسهیل کنند. مجموعه مدیریت شهری کرج هم با ایجاد خانه استارت‌آپ زمینه مشارکت نخبگان، دانش‌بنیان‌ها و استارت‌آپ‌ها را در مدیریت شهری فراهم کرده است.
مدیر خانه استارت‌آپ کرج با اشاره به یکی از برنامه‌های نوین در بخش تفکیک زباله از مبدا اضافه می‌کند: با استفاده از این برنامه که قرار است به‌زودی راه‌اندازی شود، شهروندان می‌توانند مکان تفکیک زباله را به ما اعلام کنند و پیمانکار شهرداری آن را دریافت کند. افرادی هم که وارد این برنامه می‌شوند طرح‌های تشویقی مختلفی دریافت خواهند کرد.
وی می‌افزاید: دانش‌بنیان‌ها و استارت‌آپ‌ها می‌توانند با حضور در مرکز حلقه‌دره از حمایت و معافیت‌های مالیاتی استفاده کنند. خیری در پاسخ به این‌که وضعیت کلان‌شهر کرج در حوزه مدیریت پسماند چگونه است، می‌گوید: کرج در بخش بازیافت مواد پلیمری، نایلون، نایلکس و موضوعاتی از این دست پیشگام است.
همچنین اولین کارخانه کشور در کرج راه‌اندازی شد، اما کلان‌شهرهایی هستند که در بخش‌های دیگر موفق عمل کرده‌اند. برای مثال در جمع‌آوری و تفکیک اصفهان و در جمع‌آوری شیرابه تبریز پیشگام است. در حوزه مدیریت صحیح پسماند عمرانی مشهد موفق بوده اما باید گفت حال کشور در حوزه پسماند خوب نیست و راه‌حل آن تغییر نگرش ما به حوزه پسماند از حالت سنتی به مدرن است.
هزینه‌های سنگین مدیریت سنتی پسماند
مدیریت پسماند یکی از اصلی‌ترین مشکلاتی است که کلان‌شهرهای کشور با آن درگیرند، به طوری که دولت و مجلس از 2 دهه گذشته طرح‌ها و لوایحی را به عنوان آیین‌نامه اجرایی مدیریت پسماند تصویب می‌کنند، اما در عمل خروجی لازم را نداشته است.
بسیاری از کلان‌شهرهای کشور به تجهیزات و تکنولوژی لازم برای تفکیک از مبدا، جمع‌آوری مکانیزه و دفن بهداشتی زباله‌ها و از مهم‌تر بازیافت و ارزش‌آفرینی پسماندها دسترسی ندارند، از همین رو کرج در روزهای گذشته میزبان سومین نشست روسای سازمان‌های مدیریت پسماند کلان‌شهرهای کشور بود تا برای حل این مشکل بیندیشند.
به گزارش همشهری، رئیس کمیسیون محیط‌زیست و سلامت شورای اسلامی شهر کرج می‌گوید: قانون مدیریت پسماند در ابتدای سال 83 به صورت جامع تدوین شد و به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و به دولت ابلاغ شد. این قانون یکی از مترقی‌ترین قوانین زیست‌محیطی کشوراست، اما متاسفانه حداقل 90 درصد از تکالیفی که قانونگذار بر عهده مدیریت اجرایی پسماند و سایر نهادهای متولی گذاشته، بلاتکلیف و بدون اجرا مانده است.
«حسین محمدی» می‌افزاید: در آیین‌نامه اجرایی پیش‌بینی شده بود که جمع‌آوری و انتقال زباله‌ها تا پایان سال 92 به صورت تفکیک‌شده صورت بگیرد و از سال 94 به بعد نیز هرگونه دفن سنتی و غیربهداشتی زباله‌ها ممنوع و از الگوی بازیافت استفاده شود، اما این دستورالعمل‌ها و الزامات قانونی روی زمین مانده است.
وی با تاکید بر این‌که نهادهایی که می‌توانند به شهرداری‌ها کمک کنند، به‌خوبی به تکالیف قانونی‌شان عمل نمی‌کنند، ادامه می‌دهد: در این فضا سازمان‌های مدیریت پسماند کلان‌شهرهای کشور می‌توانند از تجربیات موفق خود و حتی سایر شهرهای جهان استفاده کنند و همچنین با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی به مرور روند جمع‌آوری پسماندها را علمی و هوشمندسازی کنند.
محمدی با بیان این‌که مدیریت زباله‌های کلان‌شهر کرج سالانه حداقل 150 میلیارد تومان هزینه دارد، می‌گوید: تنها 2 درصد از پسماندها در کرج بازیافت شده و 98 درصد آنها به صورت سنتی در حلقه‌دره دفن می‌شوند و باید اذعان داشت که دفن زباله‌ها در طبیعت خسارت‌های زیست‌محیطی غیرقابل جبرانی به همراه دارد و تهدیدی علیه بهداشت عمومی نیز محسوب می‌شود.
رئیس کمیسیون محیط‌زیست کرج اضافه می‌کند: با توسعه مشارکت شهروندی و فرهنگ‌سازی رسانه‌ها می‌توان در این حوزه صرفه‌جویی قابل توجهی داشت و در قدم اول باید برای تفکیک زباله از مبدا و اصلاح شیوه‌های جمع‌آوری و انتقال زباله‌ها برنامه‌‌ریزی داشت.
