«شینزو آبه» یا «آبه شینزو»؟

سید‌آیت حسینی
استاد ادبیات ژاپنی دانشگاه تهران

تاروکونو، وزیر خارجه ژاپن اوایل خرداد‌ ماه از رسانه‌های جهان درخواست کرد که از این پس، نام شینزو آبه، نخست‌وزیر این کشور را به شکل متداول آن در زبان ژاپنی یعنی به‌صورت «آبه شینزو» ذکر کنند. این درخواست پس از تخت‌نشینی امپراتور جدید در ژاپن و در آستانه میزبانی این کشور از اجلاس گروه‌20، جام جهانی راگبی و المپیک سال‌2020 مطرح شد. «آبه» نام خانوادگی و «شینزو» نام این سیاستمدار ژاپنی است. در سفر اخیر آقای آبه به ایران شاهد بودیم که بسیاری از رسانه‌های ایرانی این درخواست وزارت خارجه ژاپن را اجابت کردند و نام نخست‌وزیر این کشور را «آبه شینزو» ذکر کردند.
داشتن نام و نام خانوادگی به شکل امروزین در ژاپن نیز مانند ایران سابقه چندانی ندارد. در ژاپن از دوران باستان نام خاندان، لقب یا عنوان درباری اشراف و نخبگان جامعه پیش از نام آنها ذکر می‌شد. درصورت اجابت درخواست وزیر خارجه ژاپن، اعمال چنین تغییری صرفا بر نام یک یا چند سیاستمدار منطقی نخواهد بود و این تغییر باید در ذکر نام تمام افراد ژاپنی اعمال شود.
نخستین پیامد منفی این تغییر سردرگمی فارسی‌زبانان در تشخیص نام و نام خانوادگی افراد ژاپنی خواهد بود. پس از تغییر رویه برخی رسانه‌های ایرانی در جریان سفر اخیر آقای آبه شاهد بودیم که بسیاری از کاربرهای  ایرانی در شبکه‌های مجازی می‌پرسیدند که بالاخره نام خانوادگی ایشان «آبه» است یا «شینزو»؟ درحالی‌که پیش از این، شاهد چنین سردرگمی‌ای نبودیم. نکته حائز اهمیت آن است که تشخیص نام از نام خانوادگی در دیدارهای رسمی که در آنها افراد فقط با نام خانوادگی خطاب می‌شوند، بسیار کلیدی و مهم است.
دومین پیامد این تغییر رویه آن است که اسامی افراد مشهور ژاپنی که در چندین دهه گذشته وارد زبان فارسی شده و در حافظه جمعی مردم ایران جا خوش کرده‌اند، ناگهان غریبه و نامأنوس خواهد شد و در نام‌های آشنایی مانند «آکیرا کوروساوا»، «توشیرو میفونه»، «یوکیو میشیما»، «هاروکی موراکامی»، «هیده‌توشی ناکاتا»، «کیسوکه هوندا» و... باید جای نام و نام‌خانوادگی تغییر یابد.
پیشنهاد نگارنده آن است که اتخاذ روش پیشنهادی وزارت خارجه ژاپن صرفا به مکاتبات و مکالمات رسمی دو دولت که به زبان انگلیسی انجام می‌گیرد، محدود شود و ترتیب ذکر نام و نام خانوادگی ژاپنی‌ها در زبان فارسی، برای جلوگیری از سردرگمی فارسی‌زبانان، به همان شکل متداول خود در زبان فارسی و فرهنگ ایرانی باقی بماند.