پاتوق‌های جدید شهر
15درنگ‌گاه تا مهر در تهران به بهره‌برداری می‌رسد
پریسا امیرقاسم‌خانی _ خبر‌نگار
این مردم هستند که برای شهرشان تصمیــم می‌گیرند. مردم هستند که انتخاب می‌کنند در چه جاهایی از شهر دور هم جمع شوند و به‌اصطلاح پاتوق‌های شهری را شکل بدهند، چون پاتوق‌ها پدیده‌های اجتماعی هستند که از دل یادها، خاطره‌ها، هویت و اصالت مردم یک شهر بر‌می‌آیند. امروز فضاهای عمومی در تهران وجود دارند که پاتوق‌های محلی و مردمی خوانده می‌شوند و به‌صورت خودجوش شکل می‌گیرند. در مقابل، پاتوق‌هایی وجود دارند که توسط مدیریت شهری ایجاد شده‌اند. به‌زودی نیز 15درنگ‌گاه که کارکرد پاتوق‌های شهری را دارند، توسط مدیریت شهری در مناطق جنوبی تهران و اطراف بوستان ولایت مانند محله‌های جوادیه، نازی‌آباد، خانی‌آباد، یاخچی‌آباد و... شکل خواهند گرفت. اغلب بین پاتوق‌های مردمی و پاتوق‌های مدیریت شهری تفاوت‌هایی وجود دارد و به‌طور قطع اگر نزدیکی بین این دو دسته از پاتوق‌ها اتفاق نیفتد، مدیریت شهری در جریان پاتوق‌سازی تهران دچار شکست خواهد شد. کارشناسان شهری در این‌باره نظرات متفاوتی دارند...
شناسایی پاتوق‌های شهری از طریق دفاتر تسهیل‌گری
مصطفی بهزاد‌فر، استاد دانشگاه:
وقتی شهروندان در مکانی از شهر گرایش به ایجاد پاتوق دارند، پاتوق مردمی شکل می‌گیرد. بسیاری از پاتوق‌های شهری به همین صورت به‌وجود آمدند. مانند میدان مادر یا کافه‌های تهران و... در پاتوق‌های مردمی، نهاد‌های مدیریتی نقشی ندارند. در پاتوق‌های مدیریتی اغلب گرایش مردمی وجود ندارد و مدیریت شهری بیشتر پروژه‌محور کار می‌کند و برای شکل‌گیری پاتوق‌ها پروژه تعریف می‌کند. درحالی‌که این پروژه‌ها در طولانی‌مدت پاسخ نمی‌دهند. در واقع مدیریت شهری باید از طریق دفاتر تسهیل‌گری به پاتوق‌سازی در شهر بپردازد؛ یعنی با کمک شهروندان مکان‌ها را برای پاتوق‌ها شناسایی کند؛ اتفاقی که امروز در منطقه11 تهران در حال شکل‌گیری است. در این منطقه از طریق دفاتر تسهیل‌گری پاتوق‌های محلی توسط مردم شناسایی می‌شوند. این را هم باید درنظر بگیریم که پاتوق‌های شهری نیاز به امنیت و عدم‌محدودیت زمانی برای تردد شهروندان دارند. در غیراین‌صورت پاتوق‌ها موفق عمل نخواهند کرد.
ریشه‌های فرهنگی و اجتماعی تفاوت بین پاتوق‌های شهری مردمی و مدیریتی
مهرداد مال‌عزیزی، معمار و شهرساز :
پاتوق‌ها یا همان وعده‌گاه‌ها در شهرها ریشه و خاستگاه فرهنگی و اجتماعی دارند. این مکان‌ها علاوه بر پیوست‌های اجتماعی و فرهنگی، مطالعات طراحان را هم می‌طلبند تا مورد بررسی قرار بگیرند که آیا برای پاتوق مناسب هستند یا خیر؟ ریشه و خاستگاه فرهنگی و اجتماعی همان تفاوتی است که اغلب پاتوق‌های مدیریتی از آن برخوردار نیستند ولی پاتوق‌های مردمی آن را دارند. به‌عنوان مثال، میدان امام حسین(ع) از طرف مدیریت شهری، پاتوق شهری عنوان می‌شود، ولی چون ریشه و خاستگاه فرهنگی و اجتماعی ندارد، زمان می‌برد تا پاتوق در آن شکل بگیرد. به علاوه شکل‌گیری پاتوق در این محل با منافع مردم متفاوت است، ولی مدیریت شهری اصرار به شکل‌گیری پاتوق در این محل دارد ولی اگر ملاحظات اجتماعی و فرهنگی، منافع مردم و... در پاتوق‌های شهری لحاظ نشود، خیابانی مانند سی‌تیر تبدیل به بازار شبانه می‌شود، در مقابل اگر رعایت شوند، مکان‌هایی مانند اراضی عباس‌آباد به پاتوق‌های شهری موفق بدل خواهند شد. از طرفی پاتوق‌های شهری زمانی می‌توانند موفق عمل کنند که برای شهروند یا عابر پیاده امنیت ایجاد کنند.
پاتوق‌های شهری به خاطره و تجربه مشترک مردم نیاز دارند
علیرضا فدوی، جامعه‌شناس:
پاتوق‌ها بر اثر گذشت زمان به وجود می‌آیند. برای همین به خاطره و تجربه مشترک نیاز دارند. فولکلورها و خصلت‌های محلی پاتوق‌ها را می‌سازند. مدت‌ها پیش در محله‌ای از آمریکا طوفان آمد و مدیریت شهری خانه‌های آن محله و پاتوق‌های اجتماعی قدیمی آن را خراب کرد و پاتوق‌های اجتماعی جدید را در محله جدید ساخت که با شکست روبه‌رو شدند. امروز باید از خودمان بپرسیم چرا در شهر ما اغلب پاتوق‌های شهری که مدیریت ایجاد می‌کنند، موفق نمی‌شوند، زیرا این پاتوق‌ها تازه هستند و شهروندان هیچ تجربه و خاطره مشترکی با آنها ندارند. عدم‌موفقیت پاتوق‌های مدیریتی، گاهی باعث آسیب‌های شهری هم می‌شوند. مانند بلوار اندرزگو که به محلی برای دور دور تبدیل شده است. گاهی هم مدیریت شهری پاتوق‌های مردمی قدیمی را خراب می‌کند. به‌عنوان مثال، در محله شمیرانات، بسیاری از پاتوق‌های قدیمی برای تعریض خیابان یا ساختمان‌سازی‌‌های جدید خراب شدند.
