جای خالی کتاب در سبد خرید خانوار

کارشناسان می‌گویند کاهش مطالعه در استان اردبیل که خود از پایین بودن سرانه مطالعه رنج می‌برد، با شیب تند مواجه است و موج جدیدی از بی‌سوادی را ایجاد کرده که با تدام این روند در آینده تشدید خواهد شد. به گزارش تسنیم، سرانه مطالعه در اردبیل به حدی پایین است که در یک دهه گذشته عدد درستی برای آن گفته نمی‌شود و حذف این کالای فرهنگی به دلیل گرانی کاغذ و افزایش چند برابری برای هر جلد کتاب تازه انتشار یافته موجب شده تا این کالا اولین حذف شده سبد خرید خانوارها لقب بگیرد. 

حتی یک دقیقه یا 10 دقیقه مطالعه در روز در مقایسه با بررسی میدانی عدد بزرگی است. به واقع اغلب شهروندان اردبیلی علاقه‌ای به کتاب و کتابخوانی ندارند. این در حالی است که پیشرفت تکنولوژی و پدید آمدن شیوه‌های دیگر کسب اطلاع نیز نتوانسته از اهمیت کتاب و روزنامه بکاهد و در کشورهای پیشرفته کتاب همچنان به عنوان یکی از ابزارهای کسب اطلاع و دانش و آگاهی قلمداد می‌شود.


کمبود کتاب در اردبیل

مشتریان کتاب می‌توانند کتابخوانان حرفه‌ای، دانش‌آموزان و دانشجویان و عموم مردم باشند. کتابخوانان حرفه‌ای معتقدند کتاب گران شده و به مانند گذشته نمی‌توان کتاب تهیه کرد. «رامین عیسی پور» شهروند اردبیلی می‌گوید: اگر در گذشته کتاب 30 صفحه‌ای 8 هزار تومان خریداری می‌شد امروز به 20 هزار تومان رسیده و نمی‌توان به مانند 5-6 سال قبل کتاب خرید.  اغلب کتابخوانان حرفه‌ای کتابخانه شخصی دارند و به خرید کتاب بیش از امانت آن علاقه‌مند هستند. از سوی دیگر بسیاری از آثار چاپ جدید در کتابخانه‌های عمومی موجود نیست. به همین دلیل در بحث امانت گرفتن نیز با مشکل مواجه می‌شویم.


درآمدها کفاف خرید کتاب را نمی‌دهد

سطح عمومی درآمد مردم اردبیل به اذعان مسئولان پایین‌تر از میانگین کشوری است. در گفت‌و‌گو با چند تن از شهروندان مشخص شد اولین کالایی که از سبد خرید خانوار حذف می‌شود کتاب است. هر چند بی‌توجهی به کتاب در اقشار مرفه نیز دیده می‌شود و کتابخوانی به پرکردن قفسه با کتاب‌های گران‌قیمت تبدیل شده، اما اقشار کم‌درآمد علاقه‌ای به خواندن کتاب به دلیل گرانی آن ندارند.

«مریم خداپناه» که مادر دو کودک است در این باره می‌گوید: تنها کتاب‌های درسی و داستان برای کودکانم می‌خرم و کتاب‌های شعر و داستان به حدی گران است که در یک سال گذشته حتی یک جلد کتاب نخریدم. ترجیح می‌دهم پولی که در دست دارم برای اجناس دیگر صرف شود.

«عطا محمدی» یکی از دانشجویان هم در این باره اظهار می‌کند: کتب درسی دانشگاهی با افزایش قابل توجه قیمت مواجه است و به دلیل این‌که اغلب کتب قطوری هستند در یکی دو سال گذشته برخی از آنها با قیمت چهار برابری مواجه شده است. چنین وضعیتی موجب شده تا دانشجویان به جای استفاده از منابع دست اول به سمت جزوه‌نویسی و جزوه‌خوانی روی بیاورند تا صرفا واحدشان را پاس کنند.


گرانی کاغذ، اتفاقی کمرشکن برای ناشران

نه تنها گرانی کتاب داد کتابخوانان و حتی نیازمندان به کتاب را درآورده بلکه کتابفروشی‌ها، ناشران و نویسندگان نیز راضی به این وضعیت نیستند. یکی از ناشران می‌گوید: تیراژ چاپ کتاب از هزار جلد در سه سال قبل به 500 یا 200 نسخه رسیده است و به‌ویژه در 6 ماه اخیر تیراژ چاپ کتاب تا 100 نسخه کاهش یافته است.

«عزیز احدی» ادامه می‌دهد: در چاپ کتاب یا سرمایه‌گذاری صد درصدی ناشر، یا سرمایه‌گذاری صد درصدی نویسنده و مولف یا مشارکت 50 درصدی ناشر و 50 درصدی مولف تعریف شده که با توجه به وضعیت چاپ، اکثر ناشران تمایلی به سرمایه‌گذاری ندارند و بیشتر کتب با سرمایه‌گذاری خود مولف چاپ می‌شوند.

وی یکی از دلایل بی‌رغبتی به چاپ را نبود کاغذ عنوان می‌کند و می‌گوید:  کاغذ کتاب وارداتی است و یک بند کاغذ را نمی‌توان پیدا کرد. نوسانات موجب شده تا کاغذفروشان از فروش خودداری کنند و مولف مجبور به تامین کاغذ از تهران شود.

احدی با بیان این‌که کاغذ با دلار 4200 تومانی تامین شده اما عملا فروش با قیمت 16 هزار تومانی است، عنوان می‌کند: اگر کاغذ تا سال گذشته 80 هزار تومان بود امروز به 320 هزار تومان رسیده است و هرچند سه نوع کاغذ دولتی، نیمه دولتی و آزاد داریم اما در اردبیل بر خلاف برخی استان‌ها کاغذ دولتی توزیع نمی‌شود.


توزیع کاغذ بین ناشران و مطبوعات 

در مقابل این اظهارات موضوع تامین کاغذهای یارانه‌دار برای ناشران و مطبوعات چند صباحی است مطرح شده و مدیر کل ارشاد اسلامی استان اردبیل اخیرا در جمع خبرنگاران از احصای نیاز مصرفی استان و تامین کاغذ خبر می‌دهد. «سید ناصر اسحاقی» می‌گوید: نیاز مصرفی ناشران فعال نیز احصا شده و کاغذ به زودی به انبارهای ما می‌رسد تا به شکل عادلانه توزیع کنیم.


سرانه فضاهای مطالعاتی اردبیل؛ 3 متر‌ مربع برای هر 100 نفر باسواد 

مدیر کل امور کتابخانه‌های عمومی استان اردبیل درباره وضعیت کتاب می‌گوید: سرانه فضاهای مطالعاتی 3 متر‌ مربع برای هر 100 نفر باسواد در استان است. «رباب عزیزخانی» با اشاره به محدودیت‌های این مجموعه در عمران و ساخت‌و‌ساز کتابخانه عنوان می‌کند: لازم است فرمانداران، شهرداران و خیرین به کمک ما بیایند، چراکه افق ترسیم شده سال 1404، افزایش فضا به میزان 8 متر‌ مربع برای هر 100 نفر باسواد است. 

وی درباره سرانه منابع مطالعاتی بیان می‌کند: در بحث سرانه منابع هم وضعیت موجود یک جلد کتاب برای هر نفر باسواد است و افقی که در نظر داریم چهار جلد کتاب برای هر نفر در سال 1404 است. این مسئول با اشاره به تامین کتاب از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی و برخی دستگاه‌های فرهنگی می‌گوید: به منظور رونق منابع دست یاری به سوی خود مردم دراز کردیم تا مردم مجموعه کتاب‌های خود را به کتابخانه‌های عمومی امانت یا هدیه دهند.